Βιβλίο

Διαβάζοντας: Ιάκωβος Καμπανέλλης “Άκουσε τη φωνή μου κι έλα”, του Άγγελου Κουτσούκη

Spread the love

 

Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

΄΄ΑΚΟΥΣΕ ΤΗ ΦΩΝΗ ΜΟΥ ΚΙ ΕΛΑ΄΄ του ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

Η χρονιά που μας έρχεται θα είναι αφιερωμένη στον Ιάκωβο Καμπανέλλη.  Εναν Ελληνα συγγραφέα που θα έλεγε κανείς  ότι δεν τον χωρούσαν τα καλούπια.  Μόνο το ΄΄Μαουτχάουζεν΄΄ να είχε γράψει, θα είχε μια πολύ σημαντική θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία.  Αλλα δεν έγραψε μόνον αυτό.  Θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος, στιχουργός, δημοσιογράφος, έγραψε κάποια εμβληματικά θεατρικά έργα. Ποιός δεν θυμάται την ΄΄Αυλή των θαυμάτων΄΄,την ΄΄Γειτονιά των αγγέλων΄΄, το ΄΄Μεγάλο μας τσίρκο΄΄, την ΄΄Στέλλα με τα κόκκινα γάντια΄΄ που έγινε η πρώτη ελληνική ταινία σκηνοθετημένη από τον Μιχάλη Κακογιάννη που ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα ή τον ΄΄Εχθρό λαό΄΄;

Μέσα σε όλα όσα δημιούργησε εξέχοντα ρόλο παίζουν και οι στίχοι που έγραψε. Τραγούδια που όλοι γνωρίζουμε και όλοι έχουμε σιγοτραγουδήσει έχουν την υπογραφή του, ακόμα και αν εμείς οι ίδιοι το αγνοούμε.  Τους στίχους του μελωποίησαν ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης,  ο Σταύρος Ξαρχάκος.

Οπως έγραψε ο ίδιος ο Ιάκωβος Καμπανέλλης στο ΄΄Μεγάλο μας τσίρκο΄΄: ΄΄…Τι κάνουμε όταν θέλουμε να πούμε κάτι και η κουβέντα μας δεν το χωράει; Το στρίβουμε στο τραγούδι, διότι το τραγούδι είναι μιά κουβέντα που τρελάθηκε…΄΄

Γι΄αυτόν τον λόγο ,τις πιό πολλές φορές, οι στίχοι του που έγιναν τραγούδια, αποτελούν μέρος του θεατρικού έργου που συμπεριλαμβάνονται. Αυτό, βέβαια, δεν αποκλείει από μέρους του και το γράψιμο στίχων για μεμονωμένα τραγούδια. Η ΄΄Μαργαρία η μαγιοπούλα΄΄, μελοποιημένη από τον Μίκη Θεοδωράκη το 1953 είναι ένα από αυτά. Το λιδιο ισχύει βέβαια και για το ΄΄Στρωσε το στρώμα σου για δυό΄΄ ή ΄΄Το ψωμί είναι στο τραπέζι΄΄.

Οπως σημειώνουν ο Θάνος Φωσκαρίνης και η κόρη του Κατερίνα Καμπανέλη στον πρόλογο του βιβλίου ΄΄η συγκεντρωτική συλλογή ΄΄Ακουσε τη φωνή μου κι έλα΄΄, συμπεριλαμβάνει , για πρώτη φορά, το σύνολο των τραγουδιών και των ποιημάτων που έγραψε και βρέθηκαν στα κατάλοιπά του το 2015΄΄.

Στον χαιρετισμό που έγραψε για αυτή την έκδοση ο Μίκης Θεοδωράκης αναφέρει τα εξής:΄΄Η εμπιστοσύνη,  η εκτίμηση, η αγάπη και η φιλία ήταν αυτά που μας συνέδεσαν με τον Ιάκωβο Καμπανέλη από την πρώτη μας συνεργασία  στα 1953 ως τη μέρα που έφυγε.

Αυτά τα δυνατά αισθήματα μας οδήγησαν να δημιουργήσουμε έργα διαχρονικά, με απλότητα και συναίσθημα, που συγκινούσαν από την πρώτη στιγμή τους ανθρώπους τους απλούς, όπως είμασταν κι εμείς. Υπήρξε και είναι ο μεγαλύτερος θεατρικός συγγραφέας της Ελλάδας.

Ωστόσο, αυτό το μεγαλείο του δεν τον εμπόδισε να γράψει στίχους όπως το ΄΄Στρώσε το στρώμα σου για δυό΄΄, αποδεικνύοντας ότι η μεγάλη Τέχνη έχει ρίζα λαική΄΄.

΄΄Η απρόσμενη απόφαση της επιτροπής του Nobel να βραβεύσει τον Bob Dylan to 2016, αποδεικνύοντας ότι και το τραγούδι και οι στίχοι του μπορούν να είναι συχνά μέσα στην απλότητά τους υψηλής ποιότητας  Ποίηση,μας ώθησε να επανεκτιμήσουμε την έννοια Τραγούδι.  Και βεβαίως τη θέση που έχει στη λογοτεχνία και στην παράδοσή μας. Μέρος αυτής της μακριάς παράδοσης είναι και οι στίχοι του Καμπανέλη. Το συνειδητοποιούμε ακούγοντας τα μελοποιημένα τραγούδια, διαβάζοντας τους κύκλους τραγουδιών αλλά και όσα ανήκουν σε θεατρικά του έργα΄΄, αναφέρουν οι δύο επιμελητές της παρούσας έκδοσης.

Οι κύκλοι τραγουδιών που συμπεριλαμβάνονται στο ΄΄Ακουσε τη φωνή μου κι έλα΄΄ είναι οι εξής:

΄΄Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια΄΄,΄΄Το παραμύθι χωρίς όνομα΄΄, ΄΄Η γειτονιά των αγγέλων΄΄, το ΄΄Μαουτχάουζεν΄΄, ΄΄Κόσμε αγάπη μου΄΄, ΄΄Το μεγάλο μας τσίρκο΄΄, ΄΄Ο εχθρός λαός΄΄ , ΄΄Ο κύκλος με την κιμωλία΄΄, ΄΄1000 χρόνια πρίν-Βυζάντιο, η γιορτή των καλένδων΄΄, ΄΄Μια κωμωδία΄΄, ΄΄Πλούτος΄΄, ΄΄Στις παραλίες του φεγγαριού΄΄.

 Ανάμεσά  τους  βέβαια, τραγούδια που αποτελούν την πολιτιστική μας κληρονομιά:

΄΄Ο κυρ Μιχάλης΄΄, ΄΄Μανούλα μου΄΄, ΄΄Ναύτη, γέρο ναύτη΄΄, ΄΄Ρίχνω την καρδιά μου στο πηγάδι΄΄, ΄΄Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι΄΄,΄΄Ασμα ασμάτων΄΄, ΄΄ο Αντώνης΄΄, ΄΄Τρι ωραία που είναι η αγάπη μας΄΄, ΄΄Μην πιείς νερό΄΄, ΄΄Τα ρολόγια΄΄, ΄΄Αστέρι στο παράθυρο΄΄ και…και…και…

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης γεννήθηκε στη Νάξο στις 2 Δεκεμβρίου 1921 και είναι το έκτο από τα εννέα παιδιά του Στέφανου Καμπανέλλη, εμπειρικού φαρμακοποιού, και της Αικατερίνης Λάσκαρη. Ο πατέρας του καταγόταν από την Χίο, ενώ η μητέρα του προερχόταν από παλιά αρχοντική οικογένεια της Κωνσταντινούπολης.
Ήδη από μαθητής στο δημοτικό σχολείο ο μικρός Ιάκωβος διακρίνεται για την κλίση του στη λογοτεχνία. Μετά τις δύο πρώτες τάξεις του Γυμνασίου, όπου έχει συμμαθητή τον Μανόλη Γλέζο, έντονα βιοποριστικά προβλήματα αναγκάζουν την οικογένεια να μεταφερθεί στην Αθήνα. Εγκαθίστανται στο Μεταξουργείο. Tην ημέρα εργάζεται και το βράδυ σπουδάζει σχεδιαστής τεχνικού σχεδίου στη νυχτερινή Σιβιτανίδειο Σχολή.
Την ίδια εποχή, στην περιοχή που έμενε, στο Μεταξουργείο, γνωρίζεται με συνομηλίκους του που έχουν κοινές λογοτεχνικές ανησυχίες όπως οι: Τάσος Λειβαδίτης, Κώστας και Αλέξανδρος Κοτζιάς, Δημήτρης Χριστοδούλου και Ρένος Αποστολίδης. Παράλληλα, εμπλουτίζει τις γνώσεις του με αναγνώσεις βιβλίων, κυρίως λογοτεχνίας και ιστορίας, που του αποκαλύπτουν την ανθρώπινη περιπέτεια αλλά και τα μυστικά της γραφής.
Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής (1942), σχεδιάζει μαζί μ’ ένα φίλο του να καταφύγουν στη Μέση Ανατολή. Επειδή το χρηματικό ποσό που χρειάζονταν ήταν υπέρογκο, αποφασίζουν να περάσουν στην Ελβετία μέσω Αυστρίας. Στην διαδρομή από Βιέννη προς Ελβετία σε έναν έλεγχο συλλαμβάνονται στο Ίνσμπρουκ. Ο Καμπανέλλης μεταφέρεται στην Βιέννη για ανάκριση και καταλήγει στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως και εξοντώσεως Μαουτχάουζεν.
Εκεί θα παραμείνει ως τις 5 Μαΐου 1945, όταν το στρατόπεδο απελευθερώθηκε από τον αμερικανικό στρατό. Οι συγκρατούμενοι του, χίλιοι εκατό Έλληνες και Ελληνοεβραίοι, τον εκλέγουν αντιπρόσωπο τους στη Διεθνή επιτροπή που φροντίζει για την ανάρρωση και την επιστροφή τους στην Ελλάδα και στο Ισραήλ.

Στην Αθήνα, που έχει απελευθερωθεί από τον γερμανικό ζυγό αλλά μαστίζεται από έντονες πολιτικές αναταραχές, μια παράσταση που βλέπει τυχαία στο Θέατρο Τέχνης, τον μαγεύει και τον οδηγεί να στραφεί στο θέατρο. Στερούμενος όμως των τυπικών προσόντων (απολυτήριο γυμνασίου), δεν μπορεί να φοιτήσει ως ηθοποιός στις δραματικές σχολές και αφιερώνεται στη συγγραφή θεατρικών έργων.
Πρώτο του έργο το: Άνθρωποι και ημέρες (1946), που παραμένει ανέκδοτο. Με το Χορός πάνω στα στάχυα (1950), που ανεβαίνει από τον θίασο του Αδαμάντιου Λεμού, εγκαινιάζει τη μακριά πορεία του στη νεοελληνική σκηνή. Ακολουθούν: Ο κρυφός ήλιοςΟ μπαμπάς ο πόλεμοςΟδυσσέα γύρισε σπίτι, και τα μονόπρακτα: Η οδόςΟ γορίλας και η ορτανσία κ. ά., που θα παιχτούν πολύ αργότερα.
Η γνωριμία του με την τότε νεοεμφανιζόμενη ηθοποιό, Μελίνα Μερκούρη, του εμπνέει το θεατρικό Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια. Η πετυχημένη μεταφορά του στον κινηματογράφο από τον Μιχάλη Κακογιάννη, ματαιώνει την προγραμματισμένη παράσταση. Η προβολή της ταινίας Στέλλα σε ξένα φεστιβάλ κινηματογράφου επιβάλλει αμέσως τους συντελεστές της διεθνώς. Ακολουθεί η συνεργασία του με τον Νίκο Κούνδουρο στο σενάριο Ο Δράκος (1955), που θεωρείται ταινία – σταθμός στην ιστορία του νεοελληνικού κινηματογράφου και της παγκόσμιας ταινιοθήκης

SHARE
RELATED POSTS
Έκθεση Βιβλίου στην Θεσσαλονίκη.- πρόσκληση εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
photo.jpg
Μάνος Κοντολέων, ” ‘Αμαρτωλή Πόλη” – Προδημοσίευση στο iPorta.gr
Kostis A. Makris
Aγκαλιές και βιβλία, του Κωστή Α. Μακρή

Leave Your Reply

*
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.