Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Το τελευταίο βιβλίο της αρθρογράφου “Από ξύλο και Ασήμι” κυκλοφορεί από την Διόπτρα 

Οι μέρες που περνούμε είναι δύσκολες και τα πρώτα ζητούμενα είναι η ομόνοια, η ένωση και η κοινή προσπάθεια όλων. Η σημερινή μου αναφορά είναι από την πολύπαθη στο χρόνο Πλατεία Ομόνοιας της Αθήνας, σε κάποια από τις πάμπολλες μεταμορφώσεις της.

Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι (Ιούνιος) του 1930. Τα έργα του υπόγειου σταθμού του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου έχουν τελειώσει και το σχήμα της πλατείας είναι κυκλικό με μαρμάρινα κιγκλιδώματα και δύο εισόδους για τον υπόγειο- μια φρέσκια ευρωπαϊκή μορφή, που έχει εξαφανίσει το πράσινο(φοίνικες, δέντρα, λουλούδια και ξύλινα παγκάκια) της προηγούμενης μορφής της. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος εγκαινιάζει τον πολυτελή-για την εποχή του-σταθμό. Τα χαρακτηριστικά πλακάκια που όλοι γνωρίζουμε είχαν έρθει από εργοστάσιο του Βερολίνου. Υπήρχε, όμως, ένα πρόβλημα που αναζητούσε άμεσα λύση: ο εξαερισμός του υπογείου σταθμού.

Ο προϊστάμενος των τεχνικών υπηρεσιών του δήμου Αθήνας Β.Τσαγρής, πρότεινε 14 στήλες-αεραγωγούς, πάνω στις οποίες θα στήνονταν αγάλματα των Εννέα Μουσών, των Τριών Χαρίτων, της θεάς Δήμητρας και της θεάς Εστίας.

Τέσσερα χρόνια αργότερα(1934) για λόγους συμμετρίας τοποθετήθηκαν περιμετρικά οκτώ αγάλματα, οι περίφημες Μούσες της Ομονοίας. Ήταν οκτώ καθιστά αγάλματα πάνω σε ψηλούς, τσιμεντένιους κίονες, στις κορυφές των οποίων υπήρχαν καπνοδόχοι, ενώ οι βάσεις τους μεταμορφώθηκαν σε περίπτερα. Η ένατη μούσα, η Καλλιόπη, προστάτιδα της επικής ποίησης και σύμφωνα με τον Ησίοδο η ευγενέστερη και μεγαλύτερη από όλες, τοποθετήθηκε από τον αρχιτέκτονα στα υπόγεια του σταθμού, δίπλα στα δημόσια ουρητήρια.

Η νέα μορφή της πλατείας έγινε στόχος πειραγμάτων: όλη η πλατεία χαρακτηρίστηκε ως «τούρτα» με οκτώ κεριά, οι Αθηναίοι ταύτισαν την ένατη μούσα με τις τουαλέτες, κλπ (λέγεται ότι οι στρατιωτικές τουαλέτες και η φράση «έχω ραντεβού με την Καλλιόπη» προήλθε από αυτό το αστείο).

Οι Μούσες άντεξαν την πλατεία- και αντίστροφα- μόνο τρία χρόνια. Το 1937 αποσύρθηκαν, με μία να έχει ήδη πέσει τον Αύγουστο του 1936, θύμα των διαδηλώσεων εναντίον της Δικτατορίας του Μεταξά. Θα πείτε, γιατί να μην κατασκευαστεί μια άλλη στη θέση της κατεστραμμένης; Η απάντηση είναι ότι ο Δήμαρχος της Αθήνας Κ.Κοτζιάς, μαζί με μια μερίδα πολιτών, τις αντιπαθούσε όλες, έτσι, βρήκε ευκαιρία να απαλλαγεί. Η πλατεία ετοιμάστηκε για ένα ακόμη νέο «πρόσωπο».

Σήμερα, δύο από τις «αποσυρμένες» βρίσκονται στις Καρυές της Λακωνίας, δύο στην Αμοργό και τέσσερις στην πλατεία της Καρδίτσας. Το άγαλμα της Καλλιόπης καταστράφηκε.