Παναγιώτης Δελλής

“Σε απάνθρωπες εποχές το να είσαι άνθρωπος δείχνει μερικές φορές ηρωϊσμό”.

Αnnette Wieviorka

Η Hannah Arendt απόκλεισε εντελώς την βία από το πεδίο συγκρότητσης της πολιτικής και του Πολιτικού εν γένει. Η γνώμη είναι κάτι το οποίο

μορφοποιείται μέσω του αναστοχασμού, του διαλόγου και της συζήτησης. Η κριτική σκέψη είναι εξ ορισμού “αντιαυταρχική”. Όπως η λογική, για ν’

ακουστεί, εξαρτάται από την παρουσία του εαυτού, έτσι και η κρίση για να ισχύει, εξαρτάται από την παρουσία άλλων. Η κριτική ικανότητα ως κρηπίδωμα

της προσωπικής υπευθυνότητας και σε τελευταία ανάλυση της διεργασίας κατανόησης της Ιστορίας και του Κόσμου είναι η γεφυροποιός δύναμη μεταξύ

θεωρίας και πράξης.

Ο Marx, τελικά, όπως υποστηρίζει η Hannah Arendt, εγκλώβισε περαιτέρω την πολιτική πράξη μέσα στην οικονομίστικη και ωφελιμιστική λογική της

κοινωνίας, υποτάσσοντας την πολιτική ελευθερία στην βιολογική και παραγωγική αναγκαιότητα. Το τέλος της Πολιτικής έχει την σημασία ότι η πολιτική

τέθηκε οριστικά και αμετάκλητα στην υπηρεσία του δημόσιου οίκου (κοινωνία) και της γραφειοκρατικής διευθέτησης των επιτακτικών αναγκών της

(κράτος). Ο Ολοκληρωτισμός (Τρίτο Ράϊχ) απλώς σηματοδότησε με άκρως εγκληματικό τρόπο αυτό το τέλος της Πολιτικής, απο-θεώνοντας τον Τρόμο, την

Βία και την Ιδεολογία. Η Γαλλική Επανάσταση υπήρξε η νεωτερική αφετηρία αυτής της οριστικής πτώσης και έκπτωσης του Πολιτικού έναντι του

Κοινωνικού.

Ο Marx εγκλώβισε εκ νέου την πράξη και την πολιτική εν γένει σε έναν μεταφυσικό νατουραλισμό της εργασίας, προσδίδοντας στην βία πρωταρχικό ρόλο

στην μετασχηματιστική κατασκευή του Ανθρώπου και του Κόσμου. Φώτισε με τραγικό τρόπο τις αμοραλιστικές και ντετερμινιστικές προδιαγραφές της

μαρξικής ουτοπίας.

Αν και ο Marx επιδιώκει συστηματικά να απαλλάξει τον μοντέρνο άνθρωπο και την πολιτική από την δομική αποξένωση του φιλελεύθερου εγωϊστικού

ωφελιμισμού, τελικά, χωρίς να το αντιλαμβάνεται, πέφτει και ο ίδιος στην παγίδα ενός οντολογικού ατομικισμού, τέκνο του χομπσιανού και λοκιανού

Φυσικού Δικαίου της κυριαρχίας, που δεν είναι παρά ο προθάλαμος για την απόλυτη ολοκληρωτική επικυριαρχία (totalitarian domination).

Ο προμηθεϊκός ουμανισμός του Marx επανεισάγει έτσι την βία στο προσκήνιο της Ιστορίας, μεταμορφώνοντας την πολιτική σε ένα πεδίο ωμής ισχύος,

χομπσιανής κυριαρχίας και καταναγκασμού: η πολιτική ταυτίζεται με την βία και οδηγείται στην έκλειψή της (the loss of politics). Η πολιτική στον Marx

εκπίπτει στην κατάσταση της νομιμοποιημένης βίας και της ιδεολογίας. Η Hannah Arendt συμβάλλει με το έργο της στην οντολογική και ανθρωπολογική

διεύρυνση της πολιτικής και του Πολιτικού.

Το εγχείρημα της Hannah Arendt ήταν να ανιχνεύσει ολοκληρωτικά στοιχεία (βία, τρόμος, ιδεολογία) στον μαρξισμό, όπως εκφράστηκαν ιστορικά στον

λενινισμό και εν συνεχεία με απόλυτα κυριαρχικό και τρομοκρατικό τρόπο στον σταλινισμό.

Ο Marx αποτέλεσε για την αρρεντική σκέψη ένα σπουδαίο στοχαστικό πρίσμα, σε ένα νέο και ριζοσπαστικό μοντέλο φιλοσοφικού αναστοχασμού. Εκτιμούσε

ιδιαίτερα τις ηθικές προθέσεις του Marx, ωστόσο πίστευε ακράδαντα ότι οι πολιτικές παραδοχές του εμπεριείχαν στοιχεία ολοκληρωτικής ιδεολογίας.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του. 

iPorta.gr