«Εύφορο νησί με πολλές πηγές» , μας λέει. «Καθώς οι Τούρκοι είναι οκνοί και οι Έλληνες εξουθενωμένοι από τη φορολογία, την εκμετάλλευση και την καταπίεση, δεν έχουν καμμιά διάθεση να δουλέψουν τη γη, γιατί ξέρουν πως δεν θα χαρούν τα κόπια τους. Έτσι, ο πλούσιος τόπος μένει χέρσος. Θα μπορούσε ο πασάς να μεταβάλλει το νησί σε πραγματικό παράδεισο, αλλά δεν έχει τέτοιες έγνοιες. Γνωρίζει ότι είναι προσωρινός και δεν θέλει να δουλέψει για τον διάδοχό του.

Υπάρχει, όμως, κι άλλος ένας λόγος που συντείνει στην ανεμελιά της τούρκικης εξουσίας: η φτώχεια του νησιού είναι ο πλούτος της. Η Ρόδος δεν έχει αυτάρκεια στα σιτηρά. Εφοδιάζεται από την αντικρινή Καραμανία. Ο πασάς επιτρέπει την εισαγωγή μικρών ποσοτήτων άθλιων δημητριακών και τα διοχετεύει λίγα-λίγα στην αγορά για να αυξηθουν οι τιμές. Η τιμή του πρώτου φορτίου της νέας σοδειάς θα ισχύσει για όλο το χρόνο. Αυτό το άτιμο το μονοπώλιο πλουτίζει εκείνους που το εκμεταλλεύονται, αλλά έχει φοβερές συνέπειες. Στερεύει τις πηγές του εμπορίου και της γεωργίας, πνίγει τη δραστηριότητα των βιοτεχνιών. Τι μπορεί να αποδώσει ένας λαός που δεν κατορθώνει να ικανοποιήσει ούτε τις στοιχειώδεις ανάγκες του; Τι ανταλλαγές θα πραγματοποιήσει ο τόπος με τους ξένους, όταν δεν είναι σε θέση να θρέψει τον πληθυσμό του, όταν δεν έχει αναπτυχθεί η τεχνική και η μανιφατούρα; Έτσι οδηγείται σε αφανισμό το νησί.

Η Ρόδος έχει δύο πολιτείες: την πρωτεύουσα και την αρχαία Λίνδο. Η πρώτη κατοικείται από Τούρκους και μερικούς Εβραίους. Πέντε κωμοπόλεις και σαράντα ένα χωριά κατοικούνται από Έλληνες και πέντε χωριά από μουσουλμάνους. Ο πληθυσμός του νησιού είναι 4.700 τουρκικές οικογένειες, 2.700 ελληνικές και 100 εβραϊκές, δηλαδή σύνολο 37.500 περίπου ψυχές, αν ο μέσος όρος των μελών κάθε οικογένειας υπολογιστεί σε πέντε.

Ο δεσποτσμός εμποδίζει τους ανθρώπους να έλθουν στον κόσμο- πνίγει την γεννησιμότητα. Κι όμως, αυτό το θεόφτωχο νησί προσφέρει στο σουλτάνο 90.000 πιάστρα το χρόνο. Απ’ αυτά, 55.000 καλύπτουν τις δαπάνες των τουρκικών φρουρών, ενώ τα υπόλοιπα είναι καθαρό κέρδος του πασά».

Στη συνέχεια ο Σαβαρύ αναλύει όλους τους φόρους που απομυζούν τους Έλληνες: χαράτσι, δεκατιά, δογάνα, φόρος σπιτιών, φόρος κεριού, φόρος κτηνών, διαπύλια τέλη, φόρος λουτρών, αλατιάτικο, φόρος των αμπελιών, νέος κεφαλικός φόρος. Και σημειώνει το παρακάτω σημαντικό:

«Πώς εξηγείτα αυτή η απομύζηση; Από το γεγονός ότι ο λαός που σκέπαζε άλλοτε τη Μεσόγειο με τους στόλους του, έχασε την ελευθερία του. Και μαζί με την ελευθερία έχασε και το πνεύμα και την ιδιοφυιία του. Ήρθε ο Τούρκος και ξεχείλισαν τα δεινά του».

Και συνεχίζει να σχολιάζει: «Τα μεροκάματα στον ταρσανά κανονίζονται από την Πύλη, αλλά ο εργολάβος τα κόβει στο μισό. Αν βρέξει, έστω και μια ώρα, η μέρα δεν υπολογίζεται και δεν πληρώνεται. Μετά διπλασιάζει τον αριθμό των εργατών στη φαντασία του, με αποτέλεσμα οι καραβέλες να μένουν πολύ καιρό στο ναυπηγείο και πολλά τμήματά τους σαπίζουν. Κι ενώ ο εργολάβος πλουτίζει, έχοντας εξαγοράσει την εύνοια του σουλτάνου, η εργατιά στενάζει απελπισμένη».

Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

επικοινωνείστε: [email protected]