Φίλες και φίλοι, καλή εβδομάδα και χαρούμενη Άνοιξη!

Σήμερα θα σας μλήσω για ένα όμορφο και ντελικάτο θέμα, που δείχνει για άλλη μία φορά το έξοχο πνεύμα των προγόνων μας: τις Χάριτες.

Από όλα τα δημιουργήματα του ελληνικού πνεύματος, κανένα δεν είναι τόσο καθαρό και ελκυστικό, όσο οι θεότητες αυτές, που εκπροσωπούσαν κυρίως το χάρισμα εκείνο που κάνει τα πρόσωπα και τα πράγματα να φαίνονται θελκτικά.

Δεν αποτελούν μέρος κανενός σκανδαλώδους μύθου, δεν τους αποδίδονται μεμπτές περιπέτειες. Οι σχέσεις τους με τους υπόλοιπους θεούς δεν έχουν τίποτε το επιλήψιμο. Ο La Fontaine, υμνώντας τες έγραψε: «η χάρις, ωραιότερη ακόμη και από την ομορφιά!»

Κατά τον Ησίοδο, πατέρας των Χαρίτων ήταν ο Ζεύς και μητέρα η Ωκεανίς Ευρυνόμη. Άλλοι συγγραφείς, όμως, θεωρούν σαν μητέρα τους την Ήρα, άλλοι την Ευνομία, άλλοι την Αρμονία και τέλος, άλλοι την Λήθη. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πατέρας τους ήταν ο Ουρανός και σύμφωνα με μια τελείως διαφορετική παράδοση προήλθαν από την ένωση του Διονύσου με την Αφροδίτη.

Η ίδια αβεβαιότητα υπάρχει και για τον αριθμό και για τα ονόματά τους. Ο Όμηρος δεν μας δίνει καμμιά πληροφορία. Μόνο στην Ιλιάδα παρουσιάζει την «ωραία» Χάρη σαν σύζυγο του Ηφαίστου, ενώ βάζει την Ήρα να λέει στον Ύπνο:

«Ακολούθησέ με, και θα σε ενώσω με μιά από τις νεώτερες Χάριτες. Θα κάμης γυναίκα σου την Πασιθέα, που τόσο την επιθυμείς».

Οι περισσότεροι συγγραφείς, συμφωνούν με τον Ησίοδο και δέχονται ότι οι Χάριτες ήταν τρεις: η Αγλαϊα, η Ευφροσύνη και η Θάλεια.

Βρίσκουμε όμως κι άλλα ονόματα, ανάλογα με την περιοχή: Πειθώ, Πασιθέα, Κλήτα, Φάεννα στη Σπάρτη, Ηγεμόνη, Αυξώ, Θαλλώ, Καρπώ στην Αθήνα, κ.ο.κ.

Είναι πολύ δύσκολο να εξακριβωθεί αν υπήρχε μόνο μία Χάρις ή δύο. Πάντως η πιο διαδεδομένη αντίληψη παρουσιάζει τις Χάριτες σαν τρεις αδελφές.
Ο Πίνδαρος γράφει, απευθυνόμενος σ’ αυτές :

«Όλα τα καλά, όλες οι χάρες που χαίρονται οι θνητοί, είναι δώρα της καλωσύνης σας. Και η ομορφιά και η σοφία και η δόξα που έχουν μερικοί, από εσάς προέρχονται. Ποτέ, χωρίς τις σεμνές Χάριτες, τα συμπόσια και οι ύμνοι δεν θ’ αρέσανε στους θεούς. Σεβάσμιοι χορηγοί κάθε ευφροσύνης, καθισμένες δίπλα στον Απόλλωνα, υμνείτε αδιάκοπα τον πατέρα σας, τον αθάνατο βασιλιά του Ολύμπου».

Πάροχοι όλων των αγαθών, οι Χάριτες ήταν αρχικές θεότητες της φύσης, του φυτικού κόσμου, πηγή κάθε υλικής ευδαιμονίας των ανθρώπων. Κυριότερα σύμβολά τους είναι οι καρποί και τα λουλούδια. Συχνά συγχέονται με θεότητες ανάλογων δικαιοδοσιών, όπως οι Ώρες και οι Νύμφες. Κυρίως, όμως, είναι γνωστές σαν θεότητες της χάρης, του θελγήτρου και της σεμνής ευφροσύνης, που εξευγενίζουν την ανθρώπινη ζωή.

«Χωρίς τις Χάριτες», ομολογεί ο Θεόκριτος, «τι μπορούν να αγαπούν οι άνθρωποι;»

Η ποίηση, η ρητορική, η μουσική, ο χορός, ώφειλαν το θέλγητρο και την ερασμιότητά τους στις Χάριτες. Τα ίδια γνωρίσματα χαρακτηρίζουν τις σχέσεις τους με τις άλλες θεότητες. Δεν γινόταν καμιά γιορτή στον Όλυμπο χωρίς να τις προσκαλέσουν. Ιδιαίτερες σχέσεις είχαν με την Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της ομορφιάς.

Όταν η Αφροδίτη βρέθηκε δεμένη αγκαλιά με τον εραστή της, τον Άρη, στο κρεβάτι της από τον Ήφαιστο, κατέφυγε ταπεινωμένη στην Πάφο. Οι Χάριτες, αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσεια « την έλουσαν, την αρωμάτισαν με τα αρώματα που χρησιμοποιούν οι αθάνατοι και την έντυσαν με βαρύτιμα και ωραιότατα φορέματα».

Κάτι ανάλογο έκαναν κι όταν η Αφροδίτη θέλησε να κατακτήσει τον Αγχίστη.

Γι’ αυτό ο Παυσανίας είπε ότι «οι Χάριτες ανήκουν περισσότερο στην Αφροδίτη, παρά σε οποιαδήποτε άλλη θεότητα».

Ωστόσο, όταν γεννήθηκε ο Απόλλωνας, οι Χάριτες έστησαν χορό.

Όπου και να βρίσκονταν, χαρακτηρίζονταν από σεμνότητα, περί αυτού και η ρήση: «στα συμπόσια το πρώτο ποτήρι ανήκει στις Χάριτες, στις Ώρες και τον Διόνυσο. Το δεύτερο στην Αφροδίτη και τον Διόνυσο. Από το τρίτο και μετά, εμφανίζονται η Βία και η Έρις».