Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Όπως σας υποσχέθηκα, αφού μιλήσαμε για το κτίριο του σημερινού Βυζαντινού Μουσείου της Αθήνας, που ανήκε στην εν λόγω Δούκισσα, σήμερα θα ασχοληθούμε με εκείνη την ιδιαίτερη φυσιογνωμία, η ζωή της οποίας σκεπάζεται με πολλά πέλπα μυστηρίου.

Η Σοφία Ντε Μαρμπουά, όπως ήταν το όνομά της, κόρη του Γάλλου διπλωμάτη Φραγκίσκου Μπαρμπέ Ντε Μαρμπουά και της Ελίζαμπεθ Μούρ( Αμερικανίδα, κόρη του Κυβερνήτη της Πενσιλβάνια), γεννήθηκε στη Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α. το 1785.

Σε ηλικία 19 ετών παντρεύτηκε τον Κάρολο Λεμπρέν, έναν αξιωματικό των Δραγώνων, ο οποίος έφερε τον τίτλο Δούκας της Πλακεντίας( της Πιατσέντσας, μιας πόλης στη βόρεια Ιταλία, που είχε κατακτήσει ο Ναπολέων τον 18ο αιώνα). Από τον γάμο αυτό απέκτησε μια κόρη, την Ελίζα(1804-1837).

Το 1824 η Σοφία χώρισε, χωρίς να πάρει ποτέ διαζύγιο. Δύο χρόνια αργότερα γνώρισε τον Ιωάννη Καποδίστρια στο Παρίσι και άρχισε να συνεισφέρει μεγάλα ποσά για τον αγώνα της αναεξαρτησίας της σκλαβωμένης Ελλάδας.

Το 1830, μαζί με την Ελίζα, αφήνει τη Γαλλία και εγκαθίσταται στην Ελλάδα (Ναύπλιο), αναζητώντας εύκρατο κλίμα για την εύθραυστη υγεία της Ελίζας, αλλά και επιθυμώντας να γνωρίσει τον τόπο μας.

Η φιλία της με την οικογένεια Μαυρομιχάλη την μετέβαλλε σε φανατική εχθρό του Καποδίστρια, φθάνοντας στο σημείο να συμμετέχει στο αντιπολιτευτικό κίνημα εναντίον του. Πληροφορήθηκε την δολοφονία του ενώ ταξίδευε για την Ιταλία και θεώρησε ήρωες τους Μαυρομιχάληδες και μοίραζε φυλλάδια στη Γαλλία υπέρ τους.

Το 1833 αποφάσισε να επιστρέψει στη Ελλάδα, έχοντας ήδη αγοράσει μεγάλες εκτάσεις γης, έχοντας κατά νου-μεταξύ άλλων- να παντρέψει την Ελίζα με τον Ηλία Κατσάκο Μαυρομιχάλη.

Οι δύο νέοι- η Ελίζα και ο Ηλίας- αν και ερωτευμένοι, ήταν άτυχοι μέχρι θανάτου. Η Ελίζα πέθανε στη διάρκεια ενός ταξιδιού με την μητέρα της στη Συρία από τυφοειδή πυρετό ή πανώλη, ενώ ο Ηλίας πέθανε την ίδια χρονιά στην Βαυαρία, από χολέρα, συνοδεύοντας τον Όθωνα.

Η Δούκισσα επέστρεψε την ίδια χρονιά(1837) στην Ελλάδα, φέρνοντας μαζί της το λείψανο της Ελίζας, κλεισμένο σε μεταλικό φέρετρο με γυάλινη οροφή, στο σπίτι της οδού Πειραιώς, που μετέτρεψε σε παρεκκλήσι, κρατώντας το λείψανο εκεί, αρνούμενη, στην ουσία να δεχτεί τον θάνατο της μονάκριβης θυγατέρας της.

Η Δούκισσα δημιούργησε φιλολογικό σαλόνι, που ήταν, ίσως, το πρώτο της Αθήνας, καλώντας συχνά Έλληνες και Γάλλους λογίους. Αναμειγνυόταν στην πολιτική και υποστήριζε τον Ιωάννη Κωλέττη, τον οποίο χρηματοδοτούσε, ενώ αντιπαθούσε σφοδρά τους Φαναριώτες.

Στην Αθήνα ανέγειρε την πρώτη μαρμάρινη Έπαυλη των Ιλισίων, έργο του διάσημου αρχιτέκτονα Σταμάτιου Κλεάνθη. Στην προσπάθειά της να αγοράσει εκτάσεις στο Πεντελικό, συνάντησε την αντίδραση της Ιεράς Μονής Πεντέλης που είχε θέσει άτυπα ολόκληρο το όρος στην δικαιοδοσία της, λόγω της εξάπλωσης του ασκητισμού από το μεσαίωνα.
Το τίμημα που ζητούσε η Μονή ήταν απρόσιτο και χρειάστηκε η παρέμβαση της ελληνικής κυβέρνησης και ιδίως του γαλλόφιλου Κωλέττη, ώστε να προωθηθεί η αγορά, με την Δούκισσα να υπόσχεται να πραγματοποιήσει έργα κοινής ωφέλειας στην περιοχή.

Το 1840 περιήλθε στην κυριότητα της έκταση 1738 στρεμμάτων στην περιοχή, αντί τιμήματος 7.512 δραχμών. Ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Κλεάνθη την οικοδόμηση του περιβόητου Καστέλλου της Ροδοδάφνης, γνωστό σαν Πύργος της Πλακεντίας, καθώς και τρία σπίτια, τη Maisonette, την Plaisance και τον Tourelle.

Για την κατασκευή τους συνεργάστηκαν ο Χανς Κρίστιαν Χάνσεν και ο μηχανικός Αλέξανδρος Γεωργαντάς. Η Δούκισσα προχώρησε στην κατασκευή μιας μαρμάρινης πεντάτοξης γέφυρας πάνω από ρεματιά της πεντελικής γης, διαφόρων κρηνών, δύο λατομείων μαρμάρου, ενός κοιτώνα για τους λατόμους, ενώ χρηματοδότησε και τη διάνοιξη δρόμων στην Πεντέλη.

Έξι χρόνια αργότερα έπεσε θύμα ληστείας από τη συμμορία του αρχιληστή Σπύρου Μπίμπιση στην Πεντέλη, αλλά την έσωσαν οι κάτοικοι του Χαϊδαρίου. Την επόμενη χρονιά, μια πυρκαγιά αποτέφρωσε την κατοικία της Δούκισσας της οδού Πειραιώς, παρασύροντας στις φλόγες και το βαλσαμωμένο σώμα της Ελίζας.

«Από την εποχήν που η επί τη οδού Πειραιώς γνωστή μας οικία της δουκίσσης της Πλακεντίας επυρπολήθη και κατεκάη με το ταριχευμένο σώμα της ατυχούς θυγατρός της Λουϊζης, η Δούκισσα έσπευσε να αποπερατώση επειγόντως το επί της οδού Κηφισσίας από πολλού και βραδέως κτιζόμενον μέγαρόν της και μετώκησεν εκεί.
Το απέραντον εκείνο μέγαρον ήτο ένα χάος, συγκρινόμενον με την την σμίκρυνσιν της ψυχής της. Κενόν έξω και μέσα κενόν∙ το ελάχιστον εν τω μεγίστω», γράφει ο Π. Δημητρακόπουλος, στο έργο του: Τζέννη Θεοτόκη.

Στο τέλος της ζωής της κλείστηκε στο σπίτι της, με μόνη παρέα την Φωτεινή Μαυρομιχάλη και την Ελένη Καψάλη(μετέπειτα σύζυγο του Γιώργου Σκουζέ).

Να, πώς την περιγράφει εκείνα τα χρόνια, στο παραπάνω έργο του ο Δημητρακόπουλος.

«Βραχύσωμος φύσει, είχε καταστεί τώρα διατης ισχνότητος βραχυσωμοτέρα∙ ό,τ είχε χάσει εις σάρκα, το είχε χάσει και εις οστά. Είχον ρυτιδωθεί κι εκείνα έσωθεν.Αι τρίχες της είχον λευκανθεί. Το πρόσωπόν την είχε χάσει και της λευκότητος την όψιν∙ ήτο λευκό φασματώδες. Και ωσάν να ήθελε να συμπληρώσει την φασματικήν της όψιν, ενεδύετο πάντοτε λευκήν εσθήτα και εκάλυπτε το κεφάλι με μακρόν και λευκόν κρήδεμνον».

Πέθανε το 1854 και τάφηκε στην Πεντέλη. Ο τάφος κατασκευάστηκε με τη φροντίδα της οικογένειας Σκουζέ, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Κλεάνθη.

Το 1946 ο τάφος συλλήθηκε.