Άρης Μαραγκόπουλος 

Αυτοί που μονάχα καταγράφουν μικρογεγονότα δεν είναι σε θέση να κάνουν τούτο τον κόσμο κατανοητό στους άλλους.

Μπέρτολντ Μπρεχτ, Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια (1935).

Κυρίαρχος κανόνας στη μεταμοντέρνα συνθήκη που βιώνουμε εδώ και τριάντα σαράντα χρόνια (για όσους τουλάχιστον τη διέβλεπαν από τα χρόνια του Λιοτάρ) [1] είναι το σβήσιμο, σε κάθε έκφραση της ζωής μας, του ίχνους [2] της Ιστορίας, του Πολιτισμού, της Κουλτούρας, της Ανθρωπιστικής παράδοσης.

Ο πολιτισμός του ανθρώπου στον κυρίαρχο μεταμοντέρνο κόσμο δεν «χρησιμεύει», δεν αποτελεί (και δεν «αναγνωρίζεται» ως) τίποτε περισσότερο από ένα κενοτάφιο αφηγήσεων, ιδεών, ιστορικών γεγονότων, καλλιτεχνημάτων κλπ. που αφορούν αποκλειστικά το (λιγότερο ή περισσότερο «ένδοξο») παρελθόν. Η σύγχρονη κοινωνία του παγκοσμιοποιημένου / χρηματιστικού καπιταλισμού όποτε ανατρέχει, μέσα από τους σαθρούς εξουσιαστικούς θεσμούς της, σ’ αυτό το κενοτάφιο το κάνει όχι για να θυμηθεί (και άρα να αναστοχαστεί το σήμερα) αλλά για να επικαλύψει με ένα ασφαλτοτάπητα χλιαρού / γραφικού ωχαδερφισμού την ταξική ιστορία των λαών που διαμόρφωσαν τον πολιτισμό.

Η μεταμοντέρνα εξουσιαστική κοινωνία φρικιά εμπρός στο συμβολικό κεφάλαιο του ανθρωπιστικού πολιτισμού, δυσανασχετεί με την επιμονή του στην αδελφότητα, ισότητα, δικαιοσύνη, με το πάθος του για την αλήθεια και την ομορφιά, με την ανάγκη του να διαλέγεται σε διαρκή βάση με την Ιστορία.

Η μεταμοντέρνα κοινωνία που, ως γνωστόν, έχει αναγράψει με πηχυαίους τίτλους στην είσοδο των καπιταλιστικών μητροπόλεών της το σλόγκαν «δεν υπάρχει τίποτε που δεν έχει μια τιμή», ανατρέχει στον αειθαλή ανθρωπισμό μόνον για ένα πράγμα: προκειμένου να αξιοποιήσει ευκαιριακά την αειθαλή «φήμη» του για την προώθηση των αναλώσιμων προϊόντων της. Για να το κάνει αυτό, εννοείται, τον απονευρώνει από το ανθρωπολογικό του περιεχόμενο, από κάθε σταγόνα ταξικού αίματος, από κάθε Ιστορία, από κάθε κουλτούρα, από κάθε μνήμη, από κάθε συμβολικό κεφάλαιο. Χρειάζεται μόνον την εικόνα του (με την έννοια του icon) ως φερέγγυο brand name κατά τον ίδιο τρόπο που χρειάζεται τη μεντιατική εικόνα ενός σούπερ μόντελ ή ενός διεθνούς φήμης ποδοσφαιριστή.

Κάθε φορά που ένας καπιταλιστικός δεινόσαυρος επιζητεί να βάλει χέρι σ’ ένα μέρος από την ανθρωπιστική κληρονομιά για να πουλήσει την πραμάτεια του, αυτό που διακυβεύεται δεν είναι τίποτε νεφελώδεις, γραφικές, εθνικιστικές, πατριωτικές, ηθικές, κλπ. αξίες, αλλά η αντοχή μιας κοινωνίας ενάντια στον ολοκληρωτισμό του Εμπορεύματος, ενάντια στην Πραγμοποίηση, ενάντια στο Θέαμα.

Ναι, αυτό που διακυβεύεται σε ανάλογες περιπτώσεις είναι η ικανότητα μιας κοινωνίας να παράγει πολιτισμό, δηλαδή αλήθεια και ομορφιά, ως συνέχεια του ανθρωπιστικού πολιτισμού, η ικανότητά της, με άλλα λόγια, να πολεμάει ώστε να μην σβήνει το ίχνος της (ταξικής) Ιστορίας, το ίχνος της ταξικής πάλης που είναι ενσωματωμένο στους αρχαίους ναούς και στα θέατρά της, στους μεσαιωνικούς καθεδρικούς και στα παλάτια της, αυτό το ίχνος που τόσο θαύμαζε ο Μαρξ στα ομηρικά έπη· διακυβεύεται, σε τελευταία ανάλυση, η γενναιότητά της να παράγει και η ίδια αυθεντικό πολιτισμό έξω από, και ενάντια στο Εμπόρευμα, έξω από, και ενάντια στο Θέαμα· (ταξικό) πολιτισμό που εμπνέεται από το όραμα «στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του», πολιτισμό που αντιστέκεται στους όποιους εμπόρους των εθνών.
Τα υπόλοιπα της επικαιρότητας απλώς αφορούν την τρέχουσα μικροπολιτική που, τα έτσι κι αλλιώς πουλημένα μίντια, μεγεθύνουν επιτρέποντας στον έμπορο Ιταλό δεινόσαυρο να τρίβει τα χέρια του που επέβαλε «εθνική» αναστάτωση σε μια πτωχευμενη χώρα, που επέβαλε (άλλη μια φορά και, δωρεάν…) να συζητιέται μια μάρκα ρουχισμού ως αυταξία πολιτισμού, και που, το κυριότερο, επέτρεψε στη μεταμοντέρνα ιδεολογία της συναίνεσης να εξοπλίσει με καινούργια επιχειρήματα τις ελαστικές συνειδήσεις.

[1] Jean-François Lyotard (1924-1998), La condition postmoderne, Rapport sur le savoir, εκδ. Les Éditions de Minuit. (Η Μεταμοντέρνα κατάσταση, μτφρ.: Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Γνώση 1993).

[2] Υιοθετώ τον όρο του Fredric Jameson, To Mεταμοντέρνο ή Η Πολιτισμική Λογική του Ύστερου Καπιταλισμού, μτφρ.: Γ. Βάρσος, εκδ. Νεφέλη 1999, σ. 125-26. Αποδίδω το effacement ως «σβήσιμο» και όχι ως «εξάλειψη» όπως δίνεται σ’ αυτή τη μετάφραση.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr