Κωστής Α. Μακρής

DJSMO ’48 του Νίκου Μηλιώρη

Κείμενο του Κωστή Α. Μακρή για την πρώτη παρουσίαση του κόμικ DJSMO’48
14 Μαΐου 2016, Αθήνα, στο Κονσερβοκούτι

(Μεζεδοπωλείο-Εστιατόριο «Κονσερβοκούτι», Ιπποκράτους 148 και Βατατζή, Νεάπολη Εξαρχείων)

«ΤΟΥΟΥΟΥΟΥ!!!!

― Νομίζω ότι τα καταφέραμε. Μην περιμένεις σπουδαία πράγματα. Τα βασικά… …Να υπολογίζεις, πόσο κάνει ένα κι ένα, για παράδειγμα…

― …Δύο!»

Πρώτο καρέ από το κόμικ DJSMO ’48 του Νίκου Μηλιώρη, αυτοέκδοση, Απρίλιος 2016.
«Μην περιμένεις σπουδαία πράγματα… Τα βασικά. Ένα κι ένα…»

Ο Νίκος Μηλιώρης ξεκινάει το χτίσιμο της ιστορίας του από τα βασικά.

Ένα κι ένα.

Το πρώτο «ένα» είναι ο DJSMO ’48, ένα μισοδιαλυμμένο ρομπότ.

Το άλλο «ένα» είναι η Χιονάτη.

Ένα δυσκολοπρόφερτο όνομα (DJSMO’48) για το ρομπότ. Και η «Χιονάτη». Ποια Χιονάτη; Το όνομα της ανθρώπινης γυναικείας μορφής παραμυθένια οικείο. Φορτισμένο με μνήμες ομορφιάς, αδικίας, καταδίωξης, συνύπαρξης με 7 περιθωριακά πλάσματα (οι νάνοι) και δικαίωσης μέσω ενός θαυμαστού έρωτα.

Αλλά και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο παράξενο, πολύσημο, προκλητικό.

Η Χιονάτη Motherstar.

Διαβάστε όπως θέλετε το επίθετό της. Σφηνώστε μέσα του αστέρια και motherboards. Γαλαξίες και «μητρικές πλακέτες».

Το τρυφεράγριο ―όπως το είχα χαρακτηρίσει από την πρώτη μου ανάγνωση― παραμύθι του Νίκου Μηλιώρη, έχει ξεκινήσει.

Όπως γράφει κι ο ίδιος στο εισαγωγικό του σημείωμα, πρόθεσή του είναι να μας ταξιδέψει σε δυστοπικούς και ουτοπικούς κόσμους.

100 σχεδόν χρόνια μετά από το σήμερα.

Από το πρώτο καρέ δηλώνει με σαφήνεια τις προθέσεις του και ―όπως λένε για τους συγγραφείς μυθιστορημάτων― ορίζει εξ αρχής τη σύμβασή του με τον αναγνώστη.

Η ιστορία σχετικά απλή. Το υφάδι της δηλαδή ή ο καμβάς.

Δεν έχει και τόση σημασία το φανταστικό του πράγματος. Δεν είναι πιο απίθανο από την ερωτική συνάντηση μιας «Πεντάμορφης» με ένα «Τέρας» στο γνωστό παραμύθι ούτε πολύ πιο ασυνήθιστο από τη Μικρή Γοργόνα που θέλει σώνει και καλά να ζευγαρώσει μ’ έναν κοινό άνθρωπο.

Αυτό που επιδιώκει και τελικά καταφέρνει ο Νίκος Μηλιώρης, σε επίπεδο μυθοπλασίας, είναι να οδηγήσει τον αναγνώστη του σε μια χορταστική ιστορία που διαθέτει όλες της αρετές ενός κλασικού παραμυθιού και είναι εμπλουτισμένη με πλήθος από επιμέρους ή δευτερεύοντες χαρακτήρες, παράξενες καταστάσεις, βίαιες συγκρούσεις και ανατροπές που χαρακτηρίζουν μια ιδιαιτέρως χορταστική περιπέτεια.

Ο Νίκος Μηλιώρης είναι ένας αρκετά έμπειρος κομίστας καθώς ο DJSMO’48 είναι το πέμπτο του κόμικ.

Αυτό τον βοηθάει να υπηρετεί τους κώδικες του κόμικ με την οικονομία και την αποτελεσματικότητα ενός άξιου σκηνοθέτη που ξέρει να αποφεύγει τη φλυαρία και να κρατάει τη ζωτική πληροφορία χωρίς περιττά εφέ και περίπλοκα ή αυτάρεσκα πλάνα.

Η ιστορία του ξεδιπλώνεται αβίαστα σε όλα τα επίπεδα ―ερωτικό, πολιτικό, κοινωνικό, φιλοσοφικό― και το σχέδιο προκαλεί και προσκαλεί τον αναγνώστη να παρακολουθήσει την εξέλιξη με αμείωτο ενδιαφέρον.

Μια σειρά από συνδηλώσεις (π.χ. Χιονάτη, “Λουδοβίκοι”) και υποδηλώσεις (π.χ. Motherstar ή το σήμα της Apple στο κεφάλι του «ποντικού», σελ. 9, καρέ 4) ικανοποιούν τον υποψιασμένο ή πιο διαβασμένο αναγνώστη χωρίς να λειτουργούν αποπροσανατολιστικά ή να αποθαρρύνουν εκείνον που δεν τα πιάνει όλα αυτά με την πρώτη ματιά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο καθένας να μπορεί να απολαύσει την ανάγνωση.

Τα ονόματα είναι ευρηματικά και παραπέμπουν ευθέως στην ηλεκτρονική τεχνολογία με ευφάνταστο κι όχι απλουστευτικό τρόπο (π.χ. Αούτωφ Όρντερ).

Μην παρεξηγηθώ όμως.

Το αφήγημα του Νίκου Μηλιώρη δεν απευθύνεται ούτε σε παιδιά αλλά ούτε και σε technofreaks.

Είναι ένα ενήλικο αφήγημα που για να το δώσετε σε ένα παιδί (12-15 χρόνων) να το διαβάσει, θα πρέπει να έχετε παρακολουθήσει μαζί του αρκετά δελτία ειδήσεων ―που ως γνωστόν είναι από τα πιο ακατάλληλα θεάματα για παιδιά― και να του έχετε προσφέρει ισχυρές δόσεις φιλαναγνωσίας.

Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να του έχετε εξηγήσει ότι όταν ο Κοντορεβιθούλης αποκεφαλίζει τις κοιμισμένες κορούλες του Δράκου, αυτό δεν τον μετατρέπει αυτόματα σε αλλόφρονα Τζιχαντιστή κι ότι όλα σχεδόν τα κλασικά παραμύθια έχουν μια ―όχι και τόσο καλά κρυμμένη― όψη της άγριας πραγματικότητας που μας μαθαίνει να δεχόμαστε τον κόσμο όχι μόνο σαν παιδική χαρά αλλά και σαν ενήλικη ζούγκλα.

Αρκετά νωρίς (σελ. 10, τρία τελευταία καρέ) εισάγεται το στοιχείο του Έρωτα.

Αυτό εμένα μου θυμίζει λίγο τον μύθο του Πυγμαλίωνα και της Γαλάτειας αλλά από την ανάποδη. Στον DJSMO’48 είναι το «δημιούργημα» ―το ανακατασκευασμένο ρομπότ― που ερωτεύεται τον άνθρωπο. Είναι ο DJSMO’48 που έχει συναισθήματα και μέσα από μια διαδικασία, που ο Νίκος Μηλιώρης προσπαθεί σε επόμενες σελίδες να εξηγήσει, «ερωτεύεται» τη Χιονάτη Motherstar.

Με αυτό το στοιχείο στην ιστορία του, ο Νίκος Μηλιώρης ανοίγει (ή συνεχίζει) μια παλιά συζήτηση για την πιθανότητα ύπαρξης συναισθημάτων σε ένα εξελιγμένο μηχάνημα ή «αυτόματο» που ―με όρους Κυβερνητικής― αποτελεί ένα συνθετικό και πολύπλοκο σύστημα αντίστροφης εντροπίας ανάλογο με εκείνο των ζωντανών οργανισμών όπως ο άνθρωπος.

Δεν έχω σκοπό να αφηγηθώ όλη την ιστορία.

Πιστεύω ότι πρέπει να την απολαύσετε διαβάζοντας το DJSMO’48 όπως έκανα κι εγώ.
Αυτό που θέλω να πω για την ιστορία είναι ότι κοιτάζει το θέμα του «αφύσικου ζευγαρώματος» και του έρωτα από μια ασυνήθιστη γωνία, πολύ πιο κοντά στην εποχή μας απ’ όσο έκανε ο D. H. Lawrens (1885 – 1930) με τον «Εραστή της Λαίδης Τσάτερλυ πριν από σχεδόν 90 χρόνια (± 1928). Όπου στο μυθιστόρημα εκείνο η διαφορά των εραστών ήταν κυρίως ταξική αλλά όχι λιγότερο προκλητική για την κοινωνία του συγγραφέα του.
Θίγει ο Νίκος Μηλιώρης με ιδιότυπο και καινοφανή τρόπο ζητήματα ελευθερίας της διάθεσης και διαχείρισης του σώματός μας καθώς και ζητήματα προκαταλήψεων και ταμπού, αναγκάζοντας τον αναγνώστη να στοχαστεί πάνω στα μεγάλα ζητήματα που θέτει η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών νέας γενιάς (π.χ. κβαντικών) που υπόσχεται ―ή απειλεί― να αλλάξει αρκετά σύντομα τον τρόπο που βλέπουμε, αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε το κοινωνικό μας περιβάλλον.

Αφιέρωσα μεγάλο μέρος των σκέψεών μου στην ιστορία και ίσως σκεφτεί κάποιος ότι ήταν σαν να μιλούσα για ένα μυθιστόρημα ξεχνώντας ότι μιλάω για ένα κόμικ.

Δεν το έκανα δίχως πρόθεση. Αντίθετα, πιστεύω ότι και το κόμικ, όπως και κάθε μορφή τέχνης λόγου και εικόνας, πρώτα απ’ όλα αφηγείται μια ιστορία. Μικρή, μεγάλη, δεν έχει και τόση σημασία.

Ο λόγος όμως παίζει πρωταρχικό ρόλο.

Κι αυτό ισχύει και στο DJSMO’48 του Νίκου Μηλιώρη.

Αυτό είναι που το κάνει και τόσο ελκυστικό.

Οι εικόνες, που για την οικονομία τους και την κινηματογραφική τους αρτιότητα ήδη μίλησα, υπηρετούν γοητευτικά τον λόγο με επάρκεια και αξιοσύνη.

Δεν θα υπερβάλλω αν πω ότι πολλές φορές είναι οι εικόνες που μας βοηθούν στην ανάγνωση του κειμένου κι όχι το αντίστροφο.

Είναι τόσο στενά δεμένη η πορεία εικόνας και λόγου που σε μερικές σελίδες πρώτα «διαβάζεις» τις εικόνες και μετά «κοιτάζεις» το κείμενο.

Υπάρχουν σελίδες που διαβάζονται σαν εκρήξεις, καθώς τραβούν το μάτι στο κέντρο τους (π.χ. σελ. 13 ο κύκλος στο κέντρο, σελ. 57 το φιλί στο 4ο καρέ και σελ. 81 η μορφή του εκτελεστή).

Τα σχέδια του Νίκου Μηλιώρη, δουλεμένα με στιλό, δεν επιδιώκουν να φανούν «αχειροποίητα» ή «υπερβολικά επεξεργασμένα». Δεν στοχεύει στη σχεδιαστική τελειότητα ο Νίκος Μηλιώρης αλλά αντίθετα είναι προφανής η αγάπη του στο «χειροποίητο» αδρό σχέδιο που το κάνει να δένει ―για μένα― πολύ πιο αρμονικά με το σκληρό κέλυφος της ιστορίας του που μάλλον κρύβει ή προστατεύει την τρυφερή ματιά του δημιουργού απέναντι στην αγάπη και στην αποδοχή που έχει για το «άλλο». Κάτι που κατά τη γνώμη μου είναι ίσως το μόνο που μπορεί να σώσει τον κόσμο μας (την ανθρωπότητα εννοώ) από την πλήρη αποδιοργάνωση.

Με λίγα λόγια σαν επίλογο, χάρηκα όσο λίγα βιβλία το ολοκληρωμένο εικονοαφήγημα του Νίκου Μηλιώρη.

Ο DJSMO’48 είναι ένα απολαυστικά τρυφεράγριο παραμύθι πολιτικής, επιστημονικής και ―πάνω απ’ όλα― ερωτικής φαντασίας.

Χαρίστε το στον εαυτό σας.

14 Μαΐου 2016

Επικοινωνία με τον Νίκο Μηλιώρη:

Για το κόμικ DSMO’48 του Νίκου Μηλιώρη μίλησαν επίσης:

η Εύη Σαμπανίκου, επίκουρος καθηγήτρια του τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας στο Πανεπιστημίου Αιγαίου, με αρκετές εργασίες σχετικές με το κόμικ
και ο Γιάννης Αντωνόπουλος ή John Antono, πολιτικός γελοιογράφος που πρόσφατα κυκλοφόρησε το λεύκωμα «ΟΧΙ ΑΛΛΟ ΣΩΣΙΜΟ». Δικά του κόμικ που κυκλοφορούν: “ΤΟ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΕΓΩ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΟ” και τα “ΚΟΛΟΚΥΘΙΑ”.

Εικόνες:

Εξώφυλλο του DJSMO’48

Σελίδες από το κόμικ: 5, 13, 57, 81