Ο Νέλσων στραμμένος προς την WHITE ΜΙLE ROAD να ατενίζει στο βάθος το αββαείο του Ουεστμίνστερ και γω να τον κοιτώ μεσ’ στη βροχή και την αφηρημάδα… Η πλάτη του στραμμένη στην Εθνική Πινακοθήκη της Βρετανικής πρωτεύουσας…

 

Μα πώς δεν το’χα σκεφτεί; Ο χρόνος αρκετός για μια περιήγηση στις αίθουσές της. Αν και την έχω επισκεφτεί πολλές φορές, πάντα υπάρχει κάτι ενδιαφέρον σ’ένα τέτοιο χώρο τέχνης.

 

Ανεβαίνω γρήγορα τα σκαλιά. Στέκομαι λίγο στην είσοδο και τινάζω τη μπλούζα και το παντελόνι μου. Μια κυρία γλυκύτατη, κλασική ασπρομάλλα, γαλανομάτα αγγλίδα, προθυμοποιείται να μου δώσει πληροφορίες. Αν και δεν συμπαθώ και πολύ τους Άγγλους, για πολλούς και διαφόρους λόγους, πρέπει να ομολογήσω πως η ευγένεια είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά τους. Το μάτι μου πέφτει σε μια αφίσα με τίτλο:”Vermeer and music”.” και υπότιτλο: “The art of Love and Leisure”

 

Για τον Ολλανδό ζωγράφο Βερμέερ,το μόνο,που γνωρίζω είναι ο θαυμασμός τον οποίο ο Ρούμπενς είχε εκφράσει για την τεχνική του,καθώς και το υπέροχο έργο του “Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι”. Παίρνω τον έντυπο οδηγό στα χέρια και προχωρώ…Η έκθεση,διαβάζω,άνοιξε για το κοινό στις 26 Ιουνίου και θα διαρκέσει ως τις 8 Σεπτέμβρη.

 

Προχωρώ στο διάδρομο,όπου εκτίθενται έργα άλλων ζωγράφων της “χρυσής εποχής” της Ολλανδικής σχολής,πάντα με θέμα τη μουσική. Νεαροί άντρες και γυναίκες,που παίζουν κάποιο από τα όργανα εκείνης της περιόδου, λαούτο,σπινέττα,βίρζιναλ…ή μεμονωμένα μουσικά όργανα με νεκρές φύσεις.

 

Μάλλον αυτός ο χώρος αποτελεί προοίμιο της κυρίως έκθεσης με τους λιγοστούς πίνακες του Βερμέερ,που εκτίθενται σήμερα,άλλοι κτήματα της Πινακοθήκης,ενώ άλλοι,δάνεια της Συλλογής της Βασίλισσας ή του Kenwood House.

 

Στέκομαι μπροστά σ’ένα έργο, που όπως αναφέρει ο οδηγός είναι αυτοπροσωπογραφία του Ολλανδού καλλιτέχνη Φρανς Μέαρις του 1674 ,όπου τον απεικονίζει να κρατά μαντολίνο, το δημοφιλέστερο όργανο εκείνης της εποχής. Έχει αφήσει το μπερέ του δίπλα σ’ένα ποτήρι κρασί. Ρουφώ τη μύτη και νοιώθω το μεθυστικό του άρωμα. Φορά βελούδινο μανδύα, που κανείς θα παρομοίαζε με φτερά έντονης αυτοπεποίθησης, μιας και το χαμόγελό του φανερώνει τη σιγουριά της γνώσης των χορδών. Εκείνο, που εντυπωσιάζει είναι ότι όλες αυτές οι διαπιστώσεις και συναισθήματα γεννώνται χωρίς να φαίνεται το μαντολίνο, παρά μόνο το τελευταίο κομμάτι του μπράτσου του οργάνου με τα κλειδιά.

Τέχνη, όντως, αυτό είναι Τέχνη, ενώ δεν βλέπουμε τα χέρια,ούτε καν ολόκληρο το μουσικό όργανο,εν τούτοις,”βλέπουμε” τη μουσική. Μια απλή εικόνα, που η μεγαλοφυΐα του καλλιτέχνη μετατρέπει σε ασάλευτο λυρικό όραμα. Από μακριά ακούγεται μουσική. Ο ήχος του παλιομοδίτικου τσέμπαλου, που εκτελεί αναγεννησιακά μοτίβα, σ’ένα πάντρεμα “εποχής” με τη μπαρόκ κιθάρα, που το συνοδεύει. Aλλοτινοί,ρομαντικοί ήχοι, εικόνες, συνειρμοί. Οι ζωγραφικοί πίνακες, τα θέματά τους, μα και η ταιριαστή μουσική υπόκρουση, που οι υπεύθυνοι της National Gallery μερίμνησαν να συνοδεύουν την έκθεση, κάνουν το χώρο ιδιαιτέρως ατμοσφαιρικό και με μαγική δεξιοτεχνία μεταφέρουν τον επισκέπτη νοερά στη “Χρυσή Εποχή” της Ολλανδίας του 17ου αι.

Σε διπλανή αίθουσα υπάρχει μια σειρά από μουσικά όργανα εκείνης της περιόδου,που μπορείς να δεις από κοντά και να κρίνεις την ακρίβεια και τη πιστότητα με την οποία αποτυπώθηκαν στους πίνακες. Λεπτομέρεια,που φανερώνει την υπεύθυνη στάση κράτους και αρμοδίων φορέων απέναντι στον Πολιτισμό.

 

Πριν μπω στην κυρίως αίθουσα με τα πέντε έργα του Βερμέερ, από τα 36, που έχουν διασωθεί, γυρνώ πίσω για μια συνολική ματιά των πινάκων που προηγήθηκαν. Σκέφτομαι: το χρώμα, η αίσθηση και η υφή των πραγμάτων εκφράζονται με εξαίρετο τρόπο. Κάθε αντικείμενο, κάθε ύλη αποδίδονται με δεξιοτεχνία και ακατανόητη μαεστρία, είτε πρόκειται για το απλό ρούχο, τη δαντέλα, το καπέλο, το ύφασμα, το κόσμημα ή το μουσικό όργανο. Η αρχιτεκτονική της σύνθεσης, η σχέση του ενός αντικειμένου με το άλλο και η τοποθέτηση της μορφής έχουν κάτι το ονειρικό. Η λιτή φόρμα, αλλά και η ήρεμη, χρυσίζουσα ατμόσφαιρα μάλλον κατορθώθηκαν με προσπάθεια αργή και κοπιαστική. Η τέχνη, βλέπεις, απαιτεί χρόνο,κόπο και κυρίως ψυχή!

Τώρα μια σερενάτα ακούγεται πιο έντονα.Οι ερμηνευτές συλλαμβάνουν τη μουσική ιδέα του δημιουργού και εκφράζουν την αναλλοίωτη ομορφιά των πραγμάτων, αιώνια γοητεία,στην πατίνα του χρόνου!

 

Και μπαίνω στην κεντρική αίθουσα με τα έργα του Βερμέερ.Πίνακες με άντρες,γυναίκες και μουσικά όργανα.

Στον ένα τοίχο θαυμάζουμε τρία έργα.Τα δύο ανήκουν στην Εθνική Πινακοθήκη και το τρίτο στη Συλλογή της Βασίλισσας από το κάστρο Γουίνδσορ. Πρόκειται για : “Όρθια γυναίκα παίζει βίρτζιναλ”,

“Καθιστή γυναίκα παίζει βίρτζιναλ” και “Παίκτρια κιθάρας”,αντίστοιχα.

 

Παρατηρώ σιωπηλή. Το φως, που λούζει τις νέες κοπέλες και στους δυο πίνακες, μαγική σκόνη, που περιβάλλει τις μορφές τους, βοηθά να αποκτήσουν μια λυρική υπόσταση με τις λεπτές αρμονίες του χρυσοκίτρινου και του γαλάζιου.

 

Στην “παίκτρια κιθάρας”,δεν υπάρχουν έντονες αντιθέσεις φωτοσκιάσεων,που θα αποσπούσαν την προσοχή από το πρόσωπο κι έτσι επικεντρώνεσαι στη ροδομάγουλη δεσποσύνη με το γαλήνιο βλέμμα.Σαν ήρεμη δύναμη,που προστατεύει απ’το παιχνίδισμα του φωτός,που πέφτει στο μεταξωτό φόρεμα της νεαρής γυναίκας μπρος στη σπινέττα, μαζεύοντας την “αύρα του έρωτα” στο πλάνο πίσω της,ενώ το βιολοντσέλο με το αμετακίνητο δοξάρι στο διπλανό έργο μοιάζει με πρόσκληση να ακολουθήσει τα βέλη του.

 

Στον απέναντι τοίχο το “Μάθημα μουσικής”.

Ατμόσφαιρα φορτισμένη ερωτικά,παίρνει μαγική διάσταση απ’τα πινέλα του Βερμέερ.Σε πρώτο πλάνο,ένα τραπέζι στρωμένο με βαρύ ανατολίτικο χαλί και πάνω δίσκος με κανάτα.Στο βάθος, ο δάσκαλος μουσικής; και μια κοπέλα δίπλα στο βίρτζιναλ.

Στο καπάκι του πληκτροφόρου διακρίνεται η επιγραφή: “Μusica Letitia e cosmes-Medicina dollop”,δηλαδή “Η μουσική συνοδεύει τη χαρά, γιατρικό για τον πόνο”.

 

Αυτά τα λόγια ίσως είναι υπονοούμενο για τη σχέση των δυο ατόμων μιας και κείνος την κοιτά με βλέμμα θλιμμένο. Πιθανόν μια απόρριψη από μέρους της, να προκαλεί τη μελαγχολία. Ένα τσέλο παρακολουθεί ξαπλωμένο στο πάτωμα.

 

Στον καθρέφτη πάνω απ΄το όργανο αντικατοπτρίζεται το πρόσωπο της νέας και η άκρη του καβαλέτου του ζωγράφου, κάνοντας έτσι αισθητή την παρουσία του, τονίζοντας την τρισδιάστατη απεικόνιση. Απεικόνιση μιας σκηνής, φαινομενικά απλής, ήρεμης, ίσως όμως καλύπτει δεξιοτεχνικά κάποιο “ερωτικό” δράμα.

Στη δεξιά αίθουσα μια ιστορικός Τέχνης μέσα από slides παρουσιάζει τη ζωή και το έργο του μεγάλου ζωγράφου καθώς και την τεχνική του, του “σκοτεινού θαλάμου”, όπου η ιδιαιτερότητα με την οποία χρησιμοποιεί το φως, έχει ως αποτέλεσμα τις έντονες χρωματικές αντιθέσεις. Λέγεται δε, πως μέσω αυτής, κατάφερε να επιτύχει την αδιόρατη λάμψη στις επιφάνειές του.

 

Προχωρώ προς την έξοδο κι ανακαλύπτω πως η “αλλοτινή” μουσική, συνοδεία “ώτων και σκέψης” καθ’όλη τη διάρκεια της επίσκεψής μου, ήταν ζωντανή από μέλη της Academy of Ancient Music του Λονδίνου. Και σ’αυτό στάθηκα τυχερή, μιας και είναι Σάββατο και το μουσικό σχήμα ντύνει μουσικά την έκθεση, ενισχύοντας έτσι την οπτική εμπειρία του επισκέπτη κάθε Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο.

Το κουδούνισμα στο κινητό μου ηχεί δυνατό και επίμονο. Μάλλον άργησα στο ραντεβού μου. Έχω εύκαιρη δικαιολογία:-“Δεν είμαι Αγγλίδα”. Χαμογελώ και σκέφτομαι: “Μπορεί η Μουσική να ήταν το αντικείμενο των έργων της έκθεσης, όμως, αυτό που απόλαυσα πάνω απ’όλα, ήταν η μεγαλόφωνη, ισχυρή σιωπή τους! Ο Βερμέερ πήρε το θέμα-μουσική και το ανήγαγε σε εικόνες αμετακίνητες, που αρκεί μια φορά να τις δει κανείς, για να πάρουν θέση στην ψυχή του!”

 

Βγαίνω στην έξοδο. Η βροχή έχει σταματήσει κι ένας ήλιος μου κλείνει το μάτι.