Κωστής Μακρής

& PANE DI CAPO ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ- ΑΡΧΟΝΤΙΚΗ ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Σιμόν Βέιλ

ΙΛΙΑΔΑ

Το ποίημα της δύναμης

Έχω ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο, έκδοση του 1984.

Είναι της Σιμόν Βέιλ με τίτλο ΙΛΙΑΔΑ και υπότιτλο «Το ποίημα της δύναμης».

Έχω δηλώσει πολλές φορές την αγάπη μου για τα Ομηρικά έπη. 

Πολλές φορές επίσης ανατρέχω σε αυτά, όταν θέλω να ποτίσω με ολόδροσο ―αν και τόσο αρχαίο― νερό τις ρίζες μου για να ψηλώσω κάπως πάνω από τα μικρά τής καθημερινότητας και των «ειδήσεων» και να δω/ακούσω/διαβάσω με πιο καθαρή ματιά τα ―εκ γενετής εφήμερα―, χαρωπά ή δυσάρεστα έως οδυνηρά «νέα».

Πώς μου ’ρθε τώρα και κατέβασα απ’ τη βιβλιοθήκη μου αυτό το σύγγραμμα της Σιμόν Βέιλ, δεν ξέρω.

Ίσως λόγω της Ελληνο-Τουρκικής (ή Τουρκο-Ελληνικής) κρίσης, που σοβεί ακόμα, αισθάνθηκα την ανάγκη να δροσιστώ με ανοιχτόμυαλους στοχασμούς πάνω στο πιο αμερόληπτο πολεμικό ποίημα της ανθρώπινης ιστορίας. 

Τόσο αμερόληπτο, που αναγκάζει τη Σιμόν Βέιλ να γράψει:

«Η εξαίσια αμεροληψία που διαπνέει την Ιλιάδα ίσως και να είχε άγνωστες για μας πηγές, πάντως δεν είχε μιμητές. Με δυσκολία ξεχωρίζεις αν ο ποιητής είναι Έλληνας ή Τρωαδίτης. Ο τόνος μέσα στο ποίημα μοιάζει να μαρτυράει καθαρά των πιο παλιών κομματιών τις ρίζες. Μα η ιστορία δε θα μας ξεκαθαρίσει, ίσως, ποτέ ετούτο το σημείο.»

Αλλού, γράφει:

«Όπως και να ’ναι, το ποίημα τούτο είναι κάτι το θεσπέσιο. Η πίκρα μέσα του στοχεύει στη μόνη δίκαιη αιτία της πικρίας, την υποταγή της ανθρώπινης ψυχής κάτω από τη δύναμη, και μ’ άλλα λόγια, στην εξάρτησή της από την ύλη. Κι η υποταγή ετούτη ίδια για όλους τους θνητούς, αν και κάθε ψυχή τη βαστάζει με διάφορο τρόπο, ανάλογα με το σκαλί της αρετής που βρίσκεται. Κανένας στην Ιλιάδα μέσα δεν ξεφεύγει, καταπώς κανένας δεν ξεφεύγει στη γη επάνω. Κανένας απ’ όσους γονατίζουν αποκαμωμένοι δεν καταφρονιέται γι’ αυτό το λόγο. Κάθε τι μέσα στην ψυχή και στις ανθρώπινες σχέσεις που ξεφεύγει από το κτάτος της βίας αγαπιέται, αλλά αγαπιέται πονεμένα μια και πάνω του κτέμεται αδιάκοπα ο κίνδυνος του αφανισμού. Τέτοιο είναι το πνεύμα του μόνου γνήσιου έπους που κατέχει η Δύση.»

Η ανάγνωση της Σιμόν Βέιλ, όπως κάθε ανάγνωση, θέαση, ακρόαση, ψηλάφιση ενός έργου τέχνης, είναι ακραία υποκειμενική. Το αναγνωρίζω αυτό και σε καμιά περίπτωση δεν θα παρουσιάσω τα λόγια της ως θέσφατα. Δεν μπορώ όμως να μην υποκλιθώ στην οξυδέρκεια και στην ιστορικότητα των γνώσεών της όταν γράφει:

«Πέρα, όμως, από τη λιγόχρονη μέθη που προκάλεσε η ανακάλυψη των ελληνικών γραμμάτων στην Αναγέννηση, το πνεύμα της Ελλάδας δεν ξαναστήθηκε στο διάστημα των είκοσι αιώνων. Κάτι πήγε να φανεί στον Βιγιόν, στον Σαίξπηρ, τον Θερβάντες, τον Μολιέρο και ―μια φορά― στον Ρακίνα. Ο ανθρώπινος πόνος απογυμνώνεται στο ‘Σχολείο των Γυναικών’ και στη ‘Φαίδρα’, με αφορμή τον έρωτα ― παράξενη, αλήθεια, εποχή που, αντίθετα με την Ομηρική, δεν άφηνε να δεις τον ανθρώπινο πόνο παρά μόνο στο θέμα της αγάπης, ενώ τα αποτελέσματα της βίας στον πόλεμο και στην πολιτική έπρεπε πάντα να σκεπάζονται με δόξα.

Ίσως εδώ θα μπορούσαμε ν’ αναφέρουμε κι άλλα ακόμα ονόματα. Μα τίποτα απ’ ό,τι δώσανε οι λαοί της Ευρώπης, δεν συγκρίνεται με το πρώτο γνωστό επικό ποίημα που εμφανίστηκε ανάμεσά τους. Κι ίσως να ξαναβρούν το επικό πνεύμα, όταν θα μάθουν πως δεν υπάρχει καταφυγή από τη μοίρα, όταν θα μάθουν να μη θαυμάζουν, ποτέ, τη δύναμη, να μη μισούν τους εχθρούς και να μην καταφρονούν τους δυστυχισμένους. Πράγμα αμφίβολο, αν γρήγορα τούτο θα στέρξει να γενεί.»

Το ξαναδιάβασμα αυτού του μικρού βιβλίου μού έδωσε κουράγιο και ελπίδα.

Μου θύμισε τους πολλούς λόγους που έχω να αγαπάω την Ελλάδα, την ελληνική γλώσσα και να τις υπερασπίζομαι με κάθε μέσο. Όσο και το βάθαιμα και την ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που επιθυμώ να γίνει κάποτε η ισχυρά πολιτισμένη (ή πολιτισμένα ισχυρή) πατρίδα πολλών λαών.

Δεν ξεχνάω επίσης ότι η Σιμόν Βέιλ (Simone Weil, 3 Φεβρουαρίου 1909 – 24 Αυγούστου 1943, ήταν Γαλλίδα φιλόσοφος και πολιτική ακτιβίστρια) πέθανε χωρίς να προλάβει να δει την ήττα τού Ναζισμού και του Φασισμού και πριν αρχίσει στην Ευρώπη οποιαδήποτε επίσημη συζήτηση για την ιστορικά ειρηνική συνύπαρξη προαιώνια εχθρικών κρατών.

03 Σεπτεμβρίου 2020

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

ΣΙΜΟΝ ΒΕΪΛ, Η ΙΛΙΑΔΑ ή Το Ποίημα της Δύναμης (48 σελίδες)

Μετάφραση και εισαγωγή: Μαρίας Φέλκερ – Καμαρινέα

Πρόλογος: Μελισσάνθης

Εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΑ, Αθήνα 1984

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr