Η Ντόρα Αρκουλή είναι Ψυχολόγος με ψυχοδυναμική κατεύθυνση, ΜΔΕ στην ‘Προαγωγή Ψυχικής Υγείας και Πρόληψη Ψυχιατρικών Διαταραχών’, από την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, καθώς και Υποψήφια διδάκτωρ στο τμήμα Ψυχολογίας στο ΕΚΠΑ. Ασχολείται ακόμη με τη Λογοτεχνία, το Θέατρο.

Δυναμικό ξεκίνημα με ‘Ασκήσεις για γερά γόνατα’ περιμένει το θεατρικό κοινό της Λισαβόνας. Το ομώνυμο θεατρικό έργο ενός από τους σημαντικότερους εγχώριους δραματουργούς μας, Ανδρέα Φλουράκη, ανεβαίνει από την βραβευμένη Πορτογαλίδα σκηνοθέτρια Carla Bolito στη θεατρική σκηνή του Teatro da Politécnica, σε (πορτογαλική) μετάφραση του José António Costa.

Ανδρέας Φλουράκης – πατήστε τον κόκκινο σύνδεσμο και διαβάστε την πρόσφατη συνέντευξή του στην Ντόρα Αρκουλή

Με τη διεισδυτική του ματιά στην ασάφεια και τη χαλαρή δομή που διέπει στις μέρες μας κάθε είδους κοινωνικό συμβόλαιο, το έργο σημειώνει με δεικτικό τρόπο και σουρεαλιστικό ενίοτε ύφος τις ασθμαίνουσες ανθρώπινες φιγούρες που κυνηγούν τον ίσκιο τους, παραπαίοντας ή γονατίζοντας, στη συγκεκριμένη περίπτωση, μπροστά σε ένα ανελέητο παιχνίδι εξουσίας και υποταγής. Εγκλωβισμένοι μέσα σε ασφυκτικά περιβάλλοντα και προσωπικά αδιέξοδα η μόνη διαφυγή μοιάζει η ‘απόσυρση’.

Η Πορτογαλίδα σκηνοθέτρια μάς μιλάει για τις σκέψεις της σχετικά με το εγχείρημα ενώ σχολιάζει το κοινό σκηνικό κοινωνικού ζόφου που περιενδύει την πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών.

Σκηνοθέτις: Carla-Bolito

Τι στάθηκε αφορμή για να επιλέξετε το ανέβασμα αυτού του έργου του Ανδρέα Φλουράκη;

Είχα την ευκαιρία να γνωρίσω το έργο του Ανδρέα Φλουράκη στο Eurodram (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Θεατρικής Μετάφρασης) του 2018. Εκεί παρουσιάστηκαν σε αναλόγια επιλεγμένα έργα από τις επιτροπές των χωρών που συμμετείχαν. Στο τέλος της παρουσίασης υπήρξε η δυνατότητα συζήτησης για καλύτερη κατανόηση σχετικά τις θεματικές, τη ματιά των συγγραφέων και τις πιθανές δυσκολίες της μετάφρασης σε άλλες γλώσσες. Το Eurodram του 2018 ήταν αφιερωμένο στους Έλληνες συγγραφείς και στους μεταφραστές στην πορτογαλική γλώσσα. Από την πρώτη μου κιόλας επαφή με το κείμενο μού γεννήθηκε η επιθυμία να το ανεβάσω!

Στη συνδιαλλαγή του με την πορτογαλική πραγματικότητα, πόσο ανταποκρίνεται το έργο στα θεματικά του συγκείμενα;

Θα το ξέρω σε λίγες μέρες με σιγουριά. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, με τα μνημόνια και την Τρόικα, στην πραγματικότητα, ποτέ δεν επανήλθαμε πλήρως αν και κάποια πράγματα έχουν βελτιωθεί κάπως. Η ανεργία αποτελεί ακόμα ένα τεράστιο πρόβλημα για εμάς, ειδικά τώρα, εν μέσω πανδημίας. Στις τελευταίες εκλογές που διεξήχθησαν στη χώρα μου, είδαμε για πρώτη φορά ένα ακροδεξιό κόμμα να καταλαμβάνει θέση στο κοινοβούλιο. Αυτές τις μέρες είχαμε εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης, όπου και πάλι το κόμμα (σ.σ. Τσέγκα) με την ακροδεξιά ρητορική και το μίσος για τους μετανάστες σημείωσε μεγάλη άνοδο. Επομένως, για όλους αυτούς τους λόγους θεωρώ ότι το κοινό θα ταυτιστεί με τους κεντρικούς άξονες του έργου.

Τι είναι ικανοί σήμερα οι άνθρωποι να υποστούν προκειμένου να διατηρήσουν μια θέση εργασίας την οποία κόπιασαν πολύ για να αποκτήσουν;

Είμαστε συνεχώς καλωδιωμένοι και συνδεδεμένοι με τα κινητά μας, άρα αυτό κατά κάποιο τρόπο μάς καθιστά μόνιμα διαθέσιμους. Είμαστε όμως ταυτόχρονα και αναλώσιμοι και ο συνδυασμός αυτός τα λέει όλα δυστυχώς. Οι άνθρωποι σήμερα ανέχονται να είναι διαθέσιμοι για τους εργοδότες  τους ακόμα και μετά το τέλος του ωραρίου εργασίας τους, να ζουν με τους γονείς ως τα 30 ή και περισσότερο -λόγω οικονομικής δυσπραγίας- και να μεταθέτουν τη δημιουργία οικογένειας για αργότερα. Ειδικότερα οι νέοι άνθρωποι μοιάζουν να βρίσκονται σε διαρκή αναβολή της ζωής τους.

Πιστεύετε ότι οι φιγούρες εξουσίας μπορούν να γίνουν αντιστοίχως με το έργο μοχθηρές και σαδιστικές; Και γιατί;

Αυτό που κυρίως απόλαυσα στο έργο είναι η αλυσιδωτή αντίδραση της μοχθηρής και σαδιστικής συμπεριφοράς που προκαλείται σε όλους ανεξαιρέτως τους χαρακτήρες. Η δουλοπρέπεια είναι εξίσου τραγική καθώς εκτρέφει την κακή συμπεριφορά ή την εργασιακή εκμετάλλευση για την ακρίβεια. Μιας που η ‘εργασία’ είναι ο πυλώνας διατήρησης της συνοχής της κοινωνίας, η ανθρωπότητα χρειάζεται νέα εργασιακά μοντέλα ώστε να απαλλαγεί από τον εργασιακό μεσαίωνα των τελευταίων δεκαετιών. Βρισκόμαστε μπροστά στην αντίφαση ότι ενώ γνωρίζουμε ότι δεν πάει άλλο με τις επιταγές του άγριου καπιταλισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, όπου εταιρείες κολοσσοί και οικονομικά λόμπι απομυζούν πρώτες ύλες και ανθρώπινα αποθέματα, την ίδια στιγμή συνεχίζουμε να κλωθογυρίζουμε μέσα σε αυτό το υπό κατάρρευση σύστημα.  Έχω την αίσθηση ότι μας περιβάλλει μια ‘ελαφριά αρρώστια’. Κάτι σαν αυτό που υπονοεί στο έργο ο Άντρας όταν λέει στην Κοπέλα: «Κοίταξε γύρω σου, δεν υπάρχουν κάγκελα, οι πόρτες είναι ξεκλείδωτες, αλλά ποιος τολμάει να φύγει από δω; Το φανταζόσουν ποτέ αυτό; Πως θα ’ταν έτσι η ζωή σου;» Αυτή η φράση είναι από τις αγαπημένες μου στο έργο.

Τελευταία υπάρχει έντονη κριτική για τον περιορισμό των εργασιακών δικαιωμάτων στη χώρα μας. Η εργασιακή επισφάλεια, η μη εγγύηση εξασφάλισης των προς το ζην, οι ασταθείς όροι δουλειάς της ‘οικονομίας της πλατφόρμας’ και η απουσία συνδικάτων μοιάζουν καινούριες διαστάσεις του νεοφιλελευθερισμού παγκοσμίως, οι οποίες αναγκάζουν τους εργαζόμενους να προσαρμόζονται σε ένα ολοένα και περισσότερο ανασφαλές περιβάλλον που επηρεάζει κάθε τομέα της ζωής τους. Πώς θα το σχολιάζατε; 

Το έργο εκφράζει την κατάρρευση αυτής της ζοφερής νεοφιλελεύθερης εποχής σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν υπάρχουν αθώοι. Για την ακρίβεια, φτάσαμε εδώ που είμαστε τώρα εξαιτίας της εκμετάλλευσης των εργατών στην Κίνα, την Ινδία, το Μπαγκλαντέζ. Χειρωνάκτες χωρίς εργατικά δικαιώματα, εξαθλιώνονται στην παραγωγή, για παράδειγμα όλων των ψηφιακών εργαλείων που μας είναι σήμερα απολύτως απαραίτητα. Πιστεύω πολύ στη ρήση ‘ό,τι δίνεις παίρνεις στη ζωή’. Πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη που μας αναλογεί. Θέλω να πιστεύω ότι η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει και να κάνει τη διαφορά. Είναι απαραίτητο να το απαιτήσουμε και να παλέψουμε γι’ αυτό.

Ποιες δουλειές σου ξεχωρίζεις;

Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η πρώτη φορά που παίζω και ταυτόχρονα σκηνοθετώ. Η κύρια ενασχόλησή μου με το χώρο αφορά την ιδιότητά μου ως ηθοποιού. Το πρώτο μου σκηνοθετικό ντεμπούτο ήρθε το 2000. Έκτοτε, προσπαθώ να διατηρώ όσο γίνεται και τις δύο μου ιδιότητες. Η τελευταία μου σκηνοθετική δουλειά ήταν το 2018, όταν διασκεύασα τρεις ιστορίες του Κάφκα με θεματικές που αφορούν τους καλλιτέχνες: «Ένας καλλιτέχνης της πείνας», «Πρώτος πόνος» και «Γιοζεφίνε η αοιδός». Αυτή η παράσταση ονομάστηκε «Η τέχνη της Πείνας». Το 2008 διασκεύασα το έργο «Σύντομη ιστορία της φορητής λογοτεχνίας» ενός από τους πιο αγαπημένους μου συγγραφείς, του Καταλανού Enrique Vila Matas. Η παράσταση αυτή έμελλε να είναι εξαιρετικά αγαπημένη μου κυρίως γιατί στάθηκε η αφορμή να γνωρίσω προσωπικά τον συγγραφέα, ο οποίος με τίμησε με την παρουσία του στην πρεμιέρα. Το επόμενο έργο που θα ανεβάσω, τον Μάρτιο του 2022, θα ονομάζεται «Το κεφάλι μου». Έχει να κάνει με μια προτομή (κεφάλι) από ελεφαντόδοντο, ανάμεσα στα περιουσιακά στοιχεία που πρόσφατα κληρονόμησα από την οικογένειά μου, η οποία ζούσε στη Μοζαμβίκη όπου γεννήθηκα κι εγώ την εποχή που ήταν πορτογαλική αποικία. Από εκεί έφεραν πολλά τέτοια προϊόντα τέχνης όταν έπρεπε να επιστρέψουν στην Πορτογαλία μετά την επανάσταση των Γαρυφάλλων και την ανεξαρτησία των πρώην αποικιών. Δεν ήξερα τι να το κάνω και αποφάσισα να το κάνω παράσταση!

Carla Bolito καλή επιτυχία! Ευχαριστώ γι’ αυτή τη συνέντευξη.