Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι Οικονομολόγος  με ειδίκευση Γενικής Θεωρίας και Οικονομικής Πολιτικής. Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical  Anthropology.

«Το μεγάλο έργο δεν φωνάζει : «Εγώ το έφτιαξα» αλλά : «Να τι μπορέσαμε να σκεφτούμε μαζί»

Αλέξης Σταμάτης

Αντηχεί στα αυτιά μου ακόμη το θέμα της Έκθεσης στις πανελλήνιες. Και μέσα μου, η έννοια «δημιουργικότητα» διαστέλλει (χρόνια τώρα) το εγώ στο εμείς.

Η φωνή της ατομικής αυθεντίας, εκείνης που πλάθει φαντασιακό δημιουργίας, δεν ακούγεται τόσο εντονα μέσα στις ψηφιακές χοάνες.

Μιλάνε μεν τα παιδιά με όλους και με όλα, μιλάνε όμως «μόνοι» τους : χωρίς να ξεχωρίζουν οι φωνές και η γλώσσα τους.

Είναι η ομογενοποίηση που σκεπάζει την εξατομίκευση, χωρίς το συλλογικό να σταθμίζεται πάνω από το ατομικό.

Ακριβώς αυτή η σύγχυση είναι που παράγει αλλοτρίωση, εσωστρέφεια, μη δημιουργική σκέψη και δράση, αντιπαραγωγική επικοινωνία και – κυρίως- μια κούφια ενσυναίσθηση, μια κόπωση δι-επαφής.

Τα παιδιά μας , στην πραγματικότητα, μαθαίνουν να επικοινωνούν όχι ακριβώς για να σκεφτούν συλλογικά, αλλά για να κρυφτούν ατομικά.

Η περσόνα του καθενός στα social δημιουργεί τελικά και ρόλο και σκοπό – εκεί δυστυχώς εξαντλείται μεγάλο μέρος του «thinking capacity» των νέων.

«Φτιάχνω» εμένα  σημαίνει φτιάχνω «μια υπόσταση» έστω  εικονική ή συμβολική.

Πουθενά στους «καταστροφικούς» greekglish διαλόγους δεν υπάρχει ο στίχος. Πουθενά το θεατρικό στοιχείο. Πουθενά το σημαίνον και το μήνυμα.

Η δημιουργικότητα της αληθινής πρόζας του κόσμου ξεκινάει από την ρίζα της σκέψης και του λόγου, ξεκινάει από μια ιδιαίτερη κοινωνική νευροαισθητική εντός του νου.

Δημιουργώ σημαίνει παράγω εικόνες, ιδέες και φράσεις κιναισθητικές – είτε καινοτομώ ως hi tech ταλέντο στην ρομποτική και τα λογισμικά είτε γράφω ένα σπουδαίο λογοτεχνικό έργο επειδή είμαι καλλιτεχνικό πνεύμα.

Αλλά η ξεχασμένη Κοινωνιολογία μας δίδαξε ότι είναι η συλλογική αφήγηση το στέρεο βάθρο της δημιουργίας, και όχι ο ατομικός μηχανιστικός μόχθος.

Με τα παιδιά μας βυθισμένα στις οθόνες η κοινωνία βυθίζεται στην σιωπή παρά την ψηφιακή υπερεπικοινωνια.

Και η δημιουργία πολύ απλά θα περιθωριοποιείται σε ατομικούς χωροχρόνους των νέων που απλά υποδύονται ρόλους δήθεν δημιουργικούς (ως κατασκευαστές γλώσσας και κωδικών, οπότε και  προσποιούνται οτι βλέπουν το μέλλον αφού  προγραμματίζουν μοντέλα και μήτρες προσομοίωσης)

Η αληθινή ιδιοφυΐα όμως αποσπάται έτσι από το ταλέντο της δημιουργικότητας και το σχολείο (και η εξουσία αργότερα) επιβραβεύει τους λίγους δήθεν άριστους και όχι την βελτιστοποίηση  των πολλών, την εξέλιξη των ταλέντων, την αριστοποίηση των μετρίων  και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων.

Δεν δημιουργούμε (ως κοινωνίες εκπαίδευσης  και κουλτούρας) αν δεν συμπράττουν συνεχώς τα εκτός δικτύων μυαλά και σώματα.

Δεν γεννιέται δημιουργική βάση για παραγωγική και αποδοτική στόχευση και εκτέλεση έργων αν από νωρίς τα παιδιά μας δεν ανήκουν σε ενσώματες κοινότητες και δεν συμμετέχουν σε αληθινές επαφές.

Χωρίς πρόσωπο με πρόσωπο για ενσυναίσθηση και συνεννόηση  οι νέοι δεν συμπράττουν – απλά ανταγωνίζονται απομονωμένοι και αποσπασμένοι στους ψηφιακούς δήθεν αυτόνομους χώρους τους.

Το «παράγω» θα αντικαθιστά το «δημιουργώ» επειδή πρέπει πρώτα απ όλα να «πουλήσω» και να «ξεπεράσω» την περίφημη αγορά και τους υπόλοιπους ανταγωνιστές( market uber alles)

Τα μεγάλα έργα τέχνης της ανθρωπότητας είχαν ανθρωποώρες εντός τους -όχι απλά εργατοώρες.

Αυτό ακριβώς λείπει από την συνθήκη καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης και του δημιουργικού ενστίκτου των παιδιών μας : δίνουν ανθρωποώρες στις οθόνες, ο σημειοκαπιταλισμός και τα τεχνολογικά ολιγοπώλια τις κάνουν εργατοώρες εν άγνοια τους, και τελικά παράγεται κέρδος και υπεραξία για τρίτους.

Παράγεται έργο για εμπόριο και κατανάλωση :  όχι σκέψη και δημιουργία για τον άνθρωπο και την κοινότητα.

Στην μεγαλύτερη Κομμούνα της ανθρωπότητας ( Ίντερνετ ) σχεδόν  μειώνεται  συστηματικά η ανάπτυξη «συλλογικής διάνοιας».

Η ομαδική δημιουργία και η ομότιμη παραγωγή απλά στριμώχνονται και  χωράνε σε σημεία. Και τελικά κρύβονται μέσα σε ένα αλγοριθμο, πίσω από μια πλατφόρμα ή ένα eshop.

Η δε σαρωτική τεχνητή νοημοσύνη των αυτόματων απαντήσεων και περιγραφών, τοποθετεί την σκέψη μέσα σε προκάτ κείμενα που παράγουν αξίες χρήσης από αυτοματισμούς και απόσπαση υπεραξίας, δηλαδή απαξιώνουν την εργασία την ίδια ώρα που την κάνουν ευκολότερη !

Ο δημόσιος χώρος του Ίντερνετ και ο δημόσιος χώρος σχολείων και σχολών έγιναν «ένα».

Η πλατεία νέκρωσε, οι δρόμοι της εμπειρικής  παρατήρησης γίνονται πλέον  κλικαρισματα.

Η κοινωνική υποδομή της δημιουργικότητας της νεολαίας γίνεται app και μαζεύει στο Instagram ακόλουθους ….