Πάνος Μπιτσαξής

• Όταν ο Μιχάλης Χρυσοχοϊδης δήλωσε ότι ψήφισε το μνημόνιο χωρίς να το έχει διαβάσει, ήταν τουλάχιστον ειλικρινής. Ήταν πολλοί οι υποκριτές που έσπευσαν να τον κατασπαράξουν. Ήταν, όμως, ολοφάνερο πως και οι ίδιοι δεν είχαν διαβάσει το μνημόνιο. Οι κατά καιρούς δηλώσεις του Πρωθυπουργού δείχνουν ότι ούτε ο ίδιος έχει διαβάσει το μνημόνιο. Το ξέρει σε γενικές γραμμές, αλλά τις ουσιώδεις λεπτομέρειές του δεν φαίνεται να τις γνωρίζει. Ο διάβολος, όμως, κρύβεται στις λεπτομέρειες, όχι στις γενικότητες.

Αναφέρομαι στο μνημόνιο και όχι ειδικά στο τρίτο μνημόνιο, γιατί οι μνημονιακές δεσμεύσεις από το πρώτο μέχρι και το σημερινό τρίτο μνημόνιο αποτελούν ενιαίο όλο. Ενα τεράστιο και πολυσχιδές σύμπλεγμα κανόνων που διαχέεται στη νομοθεσία και την κυβερνητική πρακτική. Σε όσους, λοιπόν, αντιπροσώπους του έθνους ψήφισαν τα μνημόνια χωρίς να τα έχουν διαβάσει, κι ας μην έχουν την ειλικρίνεια να το ομολογήσουν, δεν έχω απολύτως τίποτα να προσάψω. Καμία μομφή. Αφενός, γιατί θα τα είχαν ψηφίσει ακόμα κι αν τα είχαν διαβάσει και αφετέρου, γιατί, ακόμα κι αν τα είχαν διαβάσει, οι περισσότεροι από αυτούς δεν θα είχαν την ικανότητα να τα κατανοήσουν. Τα μνημόνια είναι πολύπλοκα τεχνικά κείμενα που έχουν επεξεργασθεί γραφειοκράτες με μακρά εκπαίδευση στις σκληρές δημοσιονομικές προσαρμογές. Άνθρωποι εξοικειωμένοι στην αδυσώπητη γλώσσα των αριθμών, τη ψυχρότητα των αποτελεσμάτων, εντελώς αποστασιοποιημένοι από την σκληρή αμεσότητα των επιπτώσεων στην πραγματική ζωή. Παρά τα όσα λένε, οι γραφειοκράτες, ιδιαίτερα του ΔΝΤ, δεν είναι εντελώς αποξενωμένοι από την αξιακή βάση της κοινωνικής συνοχής και της ευημερίας των πολιτών. Έχουν, όμως, τη δική τους στυγνή λογική ότι ένα άρρωστο κράτος δεν μπορεί να διασφαλίσει αυτές τις αξίες, αν πρώτα δεν εξυγιανθεί και δεν αντιμετωπίσει τις αιτίες που προκάλεσαν την κρίση.

Τα μνημόνια θα ψηφίζονταν, επομένως, έτσι κι αλλιώς για τον απλούστατο λόγο ότι οι κυβερνήσεις και το πολιτικό σύστημα στην ολότητά του δεν ήταν σε θέση να περιγράψουν και να κατανοήσουν τις αιτίες της κρίσης και να σχεδιάσουν με ρεαλισμό και θάρρος ένα εθνικό σχέδιο εξόδου από την κρίση. Ένα εθνικό σχέδιο αντί του μνημονίου θα είχε κατ’ ανάγκη δύσκολες και σκληρές προσαρμογές. Θα ήταν, όμως, γραμμένο εδώ στην Αθήνα, από Έλληνες. Θα ήταν προσαρμοσμένο στην ελληνική πραγματικότητα που, όσο κι αν προσπαθούν, δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν οι ξένοι τεχνοκράτες. Θα ήταν πολύ δικαιότερο ως προς την κατανομή των θυσιών και το κυριότερο θα ξέραμε ότι ζούμε σε μια ανεξάρτητη χώρα και όχι σε προτεκτοράτο των δανειστών.

Αυτό, όμως, δεν έγινε. Ούτε και τώρα γίνεται. Πολύ φοβάμαι ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να γίνει και στο μέλλον.

• Το μνημόνιο είναι το μεγάλο άλλοθι των πολιτικών δυνάμεων που κυβέρνησαν και κυβερνούν τον τόπο. Το άλλοθι της ανικανότητας. Μας λένε συνεχώς: «Δεν φταίμε εμείς, είναι ο εχθρός που μας υποχρεώνει να υπογράφουμε μνημόνια. Εμείς είμαστε μαζί σας. Αλλά τι να κάνουμε; Δεν θέλουμε αλλά μας έχουν βάλει το πιστόλι στο κρόταφο». Δεν μας είπαν και δεν μας λένε ακόμα την απλή αλήθεια. «Δεν ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε, δεν μπορούμε ακόμα κι αν μάθουμε και σε κάθε περίπτωση δεν αντέχουμε χωρίς εχθρό». Χρειαζόμαστε τα μνημόνια, όπως ακριβώς τα σχεδιάζουν οι γραφειοκράτες της ΤΡΟΙΚΑΣ, χωρίς πολλά λόγια, με λίγη γκρίνια για να τηρούμε τα προσχήματα, όπως περίπου όταν πηγαίνουμε στο φαρμακείο για να αγοράσουμε τα φάρμακα που έδωσε ο γιατρός, αλλά κάποιες φορές ξεχνούμε να τα πάρουμε.

• Έτσι έγινε και με τον Τσίπρα. Είπε πως θα σκίσει το μνημόνιο, αλλά θύμωσε το μνημόνιο κι έσκισε τον Τσίπρα. Κατεξευτέλισε και την τελευταία λέξη από όσα είχε πει, γιατί ήταν όλα συνειδητή ψευδολογία με αποκλειστική στόχευση την εξουσία που σήμερα την έχει αλλά δεν ξέρει τι να τη κάνει. Από εδώ και κάτω, όπου κι αν προσπαθήσει να «πρωτοτυπήσει», να ξεφύγει ελάχιστα από την παγίδα που έστησε για τους άλλους αλλά έπεσε ο ίδιος μέσα, δεν θα έχει μόνο απέναντι τα τρακτέρ και τις γραβάτες, αλλά την ακατανίκητη δύναμη της χλεύης και της γελοιοποίησης.

• Το μνημόνιο είναι το γενικό ισοδύναμο της πολιτικής ανικανότητας. Στη θέση των χιλιάδων σελίδων που το απαρτίζουν, από τα πρωτογενή κείμενα των γενικών στόχων μέχρι το πλήθος των εφαρμοστικών νόμων, των υπουργικών αποφάσεων και των εγκυκλίων θα μπορούσε να υπάρχει μία μόνο λιτή παράγραφος. Η παράγραφος αυτή θα έλεγε: «Η Ελλάδα δεσμεύεται να λειτουργεί με ισοσκελισμένο προϋπολογισμό και με πρωτογενές πλεόνασμα επαρκές για να αποπληρώνει τους τόκους των δανείων που έχει λάβει. Η Ελληνική Κυβέρνηση δεσμεύεται να λάβει τα αναγκαία μέτρα για την επίτευξη του σκοπού αυτού». Είναι προφανές πως πάνω σε αυτή τη βάση η ελάφρυνση του χρέους, είτε με τεχνικές παρεμβάσεις είτε και πρωτογενώς, θα ήταν ευχερέστερη. Η μοναδική προϋπόθεση για να είχε επιτευχθεί η σύμπτυξη του μνημονίου σε μια απλή παράγραφο θα ήταν η σφυρηλάτηση δύο ιδιοτήτων που δύσκολα τις κερδίζεις και εύκολα τις χάνεις. Η πρώτη είναι η σοβαρότητα, η δεύτερη είναι η αξιοπιστία.

Την σοβαρότητα την κατακτάς όταν εκπονείς και παρουσιάζεις ένα πλήρες διεξοδικό, λεπτομερές και αποτελεσματικό εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης και των επιπτώσεών της. Την αξιοπιστία την κατακτάς όταν το σχέδιο αυτό εφαρμόζεται στην πράξη σε συνθήκες διακομματικής συναίνεσης και σχετικής κοινωνικής αποδοχής ή έστω υπομονής.

• Αποτελεί μύθο και μεγάλη πλάνη η αντίληψη ότι οι δανείστριες χώρες δεν έχουν τίποτα άλλο στο νου τους από την καθυπόταξη της Ελλάδας. Οι δανείστριες χώρες έχουν συμφέρον προς το παρόν κι ελπίζω και στο μέλλον, γιατί αλλιώς αλοίμονό μας, να βγούμε από την κρίση. Ουδεμία διάθεση έχουν να ρίχνουν λεφτά σε άδειο κουβά, να δίνουν δανεικά κι αγύριστα, ιδίως οι χώρες που έχουν κατώτερο βιοτικό επίπεδο από τη δική μας. Θα ήθελαν να βγούμε από την κρίση όσο αισθάνονται ότι η κατάρρευση της Ελλάδας απειλεί δικά τους ζωτικά συμφέροντα στη ζώνη του ευρώ, στις νομισματικές ισορροπίες, στην γενικότερη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η βάση της αλληλεγγύης είναι πάντα το συμφέρον και όχι τα αισθήματα.

• Οι απλές αρχές της οικιακής διαχείρισης έχουν συχνά μεγαλύτερη αξία από τις πολύπλοκες και δυσνόητες οικονομικές θεωρίες. Καθένας μας στο σπίτι του, όταν είναι συνετός οικογενειάρχης, αντιλαμβάνεται πολύ καλά πόσα μπορεί να ξοδέψει, πόσα θα προσπαθήσει να φυλάξει και σε ποια έκταση αντέχει να δανείζεται. Αν πάρει 20 πιστωτικές και κάνει ό,τι του ‘ρθει, θα το βρει μπροστά του. Τόσο απλά.

• Από τον Παπαρρηγόπουλο και την «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» αντλεί κανείς σπουδαία πράγματα. Κι ας έχει δίκαια επικριθεί για «ιδεαλιστική» και «ελληνοκεντρική» αντίληψη της ιστορίας. Κάπου αναφέρει, για εποχές που οι κακές κυβερνήσεις είναι αναπόφευκτες, ένα παράδειγμα από μια ελληνιστική πόλη της Μ. Ασίας. Εκεί, ο τότε αρχηγός της «αξιωματικής αντιπολίτευσης» επέκρινε τον «άθλιο» άρχοντα Ευθύδημο με τη φράση: «Ευθύδημε, κακόν ει της πόλεως αναγκαίον. Ου γαρ μετ’ εσού δυνάμεθα ζήν, ουδέ γαρ άνευ εσού». (Ευθύδημε, είσαι αναγκαίο κακό για την πόλη. Δεν μπορούμε να ζήσουμε μαζί σου, δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς εσένα). Σας θυμίζει κάτι;

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του. 

The article expresses the views of the author

 iPorta.gr