Πάνος Μπιτσαξής

• Για να μπορούμε να σταθμίσουμε αξιόπιστα το τι συμβαίνει αυτές τις μέρες με το Κυπριακό, πρέπει πρώτα απ’ όλα να θυμηθούμε. Η μνήμη ίσως να είναι και το μόνο στοιχείο εισφοράς και το καθήκον των παλαιότερων γενεών που έζησαν τα γεγονότα του 1974.

Το καθήκον της μνήμης απέναντι στη νομοτέλεια της λήθης. Η δημιουργική επεξεργασία του συνθήματος που δόνησε την Κύπρο και την Ελλάδα και με το οποίο μεγαλώσαμε μαζί. Δυο λεξούλες. «Δεν ξεχνώ».

Όταν βλέπω την μεγαλύτερη εθνική τραγωδία της γενιάς μου να γίνεται αντικείμενο, για μια ακόμη φορά, της ιδεοληπτικής αδεξιότητας που προσπαθεί άτεχνα να συγκαλύψει την πολιτική ατολμία αλλά και ιδιοτέλεια, νιώθω να με κατακλύζει ένας θυμός που έρχεται από μακριά, από τα πρώτα νιάτα, από τις διαδηλώσεις και από το αίμα. Τον ίδιο θυμό νιώθω όταν βλέπω το Κυπριακό να στριμώχνεται υπό την γενική αδιαφορία στα ψιλά των εφημερίδων και στο τρίτο πλάνο των ειδησεογραφικών δελτίων.

• Είχα την τύχη να επισκεφθώ την ενωμένη Κύπρο, όπως δημιουργήθηκε από τη συμφωνία της Ζυρίχης, πριν από το 1974. Ήταν το 1973. Ήμουν 17 ετών. Επισκέφθηκα με τους γονείς μου τη νήσο. Την διασχίσαμε όλη, πόλη προς πόλη. Φιλοξενούμενοι από το ζεύγος Οικονόμου, τον κ. Κλείτο, μαιευτήρα, με μεγάλη ιδιωτική κλινική στη Λεμεσό και την κ. Ζάννα, αδελφική φίλη της μητέρας μου. Δεν ξεχνώ τον πυρετό της έντασης που χώριζε τις δυο εθνικές κοινότητες. Στην πορεία προς την αγγλική βάση περνάγαμε φτωχά τουρκοχώρια με κομβόι, υπό στρατιωτική προστασία για να μην δεχθούμε επίθεση. Καταλήγαμε στα πολυτελή ξενοδοχεία της Αμμοχώστου και τα βράδια ζούσαμε την ευρωπαϊκή ατμόσφαιρα με προέχον το βρετανικό ύφος του ουίσκι μαλτ και της ορχήστρας δωματίου. Ενωμένη Κύπρος τρόπος του λέγειν. Η Λευκωσία ήταν ήδη χωρισμένη στα δύο. Δεν υπήρχε ακόμα η πράσινη γραμμή. Υπήρχε, όμως, η κόκκινη κλωστή, που ήταν καταφάνερο ότι αργά ή γρήγορα θα έσπαγε.

• Από το αίμα, την προσφυγιά και τα ερείπια της εισβολής του 1974 προέκυψε η πράσινη γραμμή της Λευκωσίας. Από τότε αδικοχαμένο αίμα υπήρξε μόνο στην αποκοτιά του Ισαάκ και του Σολωμού. Οι δύο κόσμοι χωρίστηκαν με τείχη. Ερμητικά κλειστοί, λες και το ξενοδοχείο Λήδρα στη νεκρή ζώνη απείχε έτη φωτός τόσο από τη μια όσο και από την άλλη πλευρά. Το τείχος του Βερολίνου έπεσε. Το τείχος της Λευκωσίας είναι ακόμα εκεί.
Επισκέφθηκα την ελεύθερη Κύπρο πολλές φορές. Σε πολιτικές αποστολές, σε δίκες στο πλαίσιο της δουλειάς μου και σε ιδιωτικές επισκέψεις. Κάθε φορά που αντίκριζα από το μπαλκόνι του Χίλτον και άλλα σημεία της Λευκωσίας, στο απέναντι βουνό την τεράστια τουρκοκυπριακή σημαία με την ημισέληνο, ένιωθα άσχημα. Η μνήμη του πρώτου μου ταξιδιού με κάθε λεπτομέρεια ερχόταν πάντα στο νου μου. Το ίδιο ένιωθα όταν αντίκριζα από μακριά ό,τι έχει απομείνει από τα Βαρόσια στο παρατηρητήριο της Αγίας Νάπας.

• Η τραγωδία του 74, και οι Κύπριοι δεν το ξεχνούν αυτό, δεν ήταν μόνο έγκλημα της τουρκικής ηγεσίας. Είχε και ελλαδική προέλευση. Το πραξικόπημα του δικτάτορα Ιωαννίδη, την ανατροπή του Μακάριου, την επιβολή αυτής της θλιβερής και προδοτικής φιγούρας του Νικολάου Σαμψών. Για το μερίδιο ευθύνης της ίδιας της Κύπρου για την τραγωδία δεν είναι ακόμα ώρα να μιλήσουμε κι ας έχουν περάσει από τότε 42 χρόνια. Οι επόμενες γενιές θα αντιμετωπίσουν με πιο ψύχραιμο τρόπο τις ευθύνες εκείνης της περιόδου. Θα ανοίξουν τον περίφημο φάκελλο της Κύπρου που δεν άνοιξε ποτέ.

• Ζήσαμε το Κυπριακό και τις προσπάθειες επίλυσής του από το 1974 ως σήμερα. Δεν υπάρχει ούτε ένας που να μην έχει καταλάβει ότι κάθε στιγμή που η διαφαινόμενη λύση ναυαγούσε, γραφόταν μια ακόμα σελίδα χαμένης ευκαιρίας και η διαπραγματευτική θέση της ελληνικής πλευράς αδυνάτιζε. Κάθε επόμενη φορά ήταν χειρότερη από την προηγούμενη. Δεν αντιληφθήκαμε συλλογικά απλές παραδοχές και διδάγματα της ιστορίας. Οι διεθνείς διαφορές λύνονται ή με διαπραγματεύσεις ή με πόλεμο. Όταν αποτυγχάνουν οι διαπραγματεύσεις και κανείς δεν επιλέγει, και σοφά, τον πόλεμο διατηρείται το status quo, ανεξάρτητα αν έχει προκύψει με τη βία και με την κατάλυση των αρχών του διεθνούς δικαίου. Είτε το θέλουμε είτε όχι, δυστυχώς, για τον πολιτισμένο κόσμο, η βία εξακολουθεί να είναι η μαμή της ιστορίας. Η τελευταία ευκαιρία πριν τη σημερινή, το σχέδιο Ανάν, κατέρρευσε, όχι γιατί θα οδηγούσε σε ένα δυσλειτουργικό κράτος, αλλά γιατί οι Έλληνες στην Κύπρο δεν είχαν καμία διάθεση να μοιραστούν τον πλούτο και την ανάπτυξη που είχαν με ιδρώτα δημιουργήσει με τους Τουρκοκύπριους. Ήταν η επιλογή της κοινωνικής υπεροχής που αισθάνονταν ότι είχαν, έχοντας πια το ευρωπαϊκό φωτοστέφανο και μια εκρηκτική ανάπτυξη. Η ευκαιρία αυτή χάθηκε από επιλογή. Με όλη την ενσυναίσθηση ότι μπορεί να οδηγήσει από τη de facto διχοτόμηση σε μια σταδιακή de jure διχοτόμηση. Αυτή είναι, δυστυχώς, η αλήθεια.

• Η σημερινή ευκαιρία μιας ενωμένης ευνομούμενης και ευημερούσας Κύπρου προκύπτει από τον συνδυασμό απρόβλεπτων, ακόμα και πριν από μικρό χρονικό διάστημα, συγκυριακών παραγόντων. Η Κύπρος έζησε την δοκιμασία μιας εξαιρετικά δύσκολης οικονομικής κρίσης. Η αβυσσαλέα απόσταση που χώριζε από την σκοπιά του βιοτικού επιπέδου τις δύο κοινότητες μειώθηκε ενόψει και της εντυπωσιακής ανάπτυξης που ενεφάνιζε μάλλον επίπλαστα η Τουρκία. Η επανένωση δεν δείχνει από αυτήν την πλευρά τόσο ασύμφορη και απειλητική όσο στο παρελθόν. Μετά το πραξικόπημα στην Τουρκία και την νεοφασίζουσα ροπή του Ερντογάν, οι Τουρκοκύπριοι, ιδίως οι νέες γενιές, προφανώς προτιμούν τον δρόμο της Ευρώπης από τον δρόμο ενός νεοσουλτανικού και τυραννικού καθεστώτος. Θέλουν λύση. Όχι μόνο για λόγους οικονομικούς, όπως πιθανό να ήταν με το σχέδιο Ανάν. Είναι ο άνεμος ελευθερίας και ο φόβος της τυραννίας. Έτυχε στο τιμόνι να βρίσκονται και δυο φίλοι από τα παλιά, ο Νίκος Αναστασιάδης και ο Μουσταφά Ακιντζί. Η σχέση τους διευκόλυνε την υπέρβαση των μεγάλων διαφορών.

Όμως, όπως κάθε ευκαιρία, και στη σημερινή περίσταση η κόκκινη κλωστή είναι εύθραυστη, ήδη δείχνει να σπάει, αλλά το κοινό συμφέρον οδηγεί στην αγωνιώδη αναζήτηση μιας ακόμα ευκαιρίας. Υπάρχει όμως περιθώριο; Υπάρχει με πολλά αλλά.

• Η φάση που διανύουμε είναι λεπτή. Δεν είναι ώρα να μιλήσουμε με λεπτομέρεια για τους χειρισμούς της ελληνικής Κυβέρνησης και του Υπουργού Εξωτερικών κ. Κοτζιά. Ούτε καν την μέγιστη επιπολαιότητα διαρροής επιλογών που δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική με non paper. Ας μελετήσει ο κ. Κοτζιάς κι ας μην πούμε ακόμα τίποτα, μήπως και συνέλθει, τα πορίσματα της χθεσινής δημόσιας συζήτησης που οργάνωσε το ΠΟΤΑΜΙ με ομιλητές τον Νίκο Βούτση, τη Ντόρα Μπακογιάννη, τον Παύλο Τσίμα, τον Λουκά Τσούκαλη, τον Μίλτο Κύρκο, τον Γιώργο Κακλίκη και τις παρεμβάσεις της Άννας Διαμαντοπούλου, του Νίκου Μπίστη, του Γιάννη Παπανικολάου και άλλων. Στην ουσία ομονοούσαν. Ας μελετήσει τα δύο λεπτά της πολιτικής τοποθέτησης του Σταύρου Θεοδωράκη. Μια φράση απομονώνω από αυτήν την συζήτηση, που την είπε η Ντόρα και την αποδίδω όπως περίπου την είπε. Είναι εύκολο να λες όχι. Παριστάνεις τον ήρωα και δεν σου λέει κανένας τίποτα. Το δύσκολο στην πολιτική είναι να λες ναι, έχοντας επίγνωση των κινδύνων και αίσθημα ευθύνης.

• Δεν θα προσχωρήσω εύκολα στην ρετσινιά του εθνικολαϊκισμού, που δυστυχώς επάξια φαίνεται να «κερδίζει» ο κ. Κοτζιάς. Αντιλαμβάνομαι τον αντίλογο ότι, αν προχωρήσει η διαπραγμάτευση και αποτύχει λόγω των εγγυήσεων, κλονίζονται κάποιοι σταθεροί ως τώρα άξονες. Είναι όμως έτσι; Έχει συμφέρον η Ελλάδα στην πλήρη διάρρηξη έστω και ενός υβριδιακού ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Τουρκίας και στην διατήρηση εστιών έντασης με μια Ελλάδα αδύνατο κρίκο μιας Ευρώπης σε περιδίνηση; Θέλει πολύ μυαλό να το καταλάβει κανείς αυτό κ. Κοτζιά;

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr