Πάνος Μπιτσαξής

• Σε μια στιγμή αλαζονικού οίστρου, με την αυτοπεποίθηση που του προσδίδει η σχεδόν διετής παραμονή του στην εξουσία, ο Αλέξης Τσίπρας είπε κάτι σωστό. Απευθυνόμενος προς τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και του ΠΟΤΑΜΙΟΥ και σχολιάζοντας τις ζυμώσεις που εξελίσσονταν στο χώρο της κεντροαριστεράς, ανέφερε: «Για να υπάρχει κεντροαριστερά πρέπει να υπάρχει αριστερά». Μέσα στο πλαίσιο στο οποίο μιλούσε ήθελε να εκφράσει προσδοκία μελλοντικής συνεργασίας, λόγω των αντιξοοτήτων, με το ΠΑΣΟΚ και το ΠΟΤΑΜΙ.

Όμως, «γλώττα λανθάνουσα αλήθειαν λέγει». Η ανάγνωση αυτής της αποστροφής όπως του «ξέφυγε» με το εξ αντιδιαστολής επιχείρημα που χρησιμοποιούμε στη νομική ερμηνεία «argumentum a contrario» οδηγεί ευθέως στην ακόλουθη παραδοχή: «Αφού δεν υπάρχει αριστερά, πώς να υπάρξει κεντροαριστερά;» Πραγματικά, αν ο ενδιάμεσος χώρος επιχειρεί να αυτοπροσδιορισθεί ως κεντροαριστερά εν σχέσει προς τον ΣΥΡΙΖΑ, θα έχει υπαρξιακό πρόβλημα. Θα πρόκειται για έναν αυτοπροσδιορισμό στερούμενο παντελώς οποιουδήποτε νοήματος, άρα στερούμενο και οποιασδήποτε πειθούς.

• Αριστερά στην Ελλάδα δεν υφίσταται. Οι ιστορικές αναφορές του ΣΥΡΙΖΑ στην ΕΔΑ, το ΚΚΕ εσωτερικού και το Συνασπισμό, η θητεία κάποιων στελεχών του σε αυτόν τον χώρο και συνεπακόλουθα η αυτάρεσκη οικειοποίηση της αριστεροσύνης δεν μπορούν από μόνα τους να κατατάξουν τον ΣΥΡΙΖΑ στην αριστερά. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κόμμα στερούμενο απολύτως ιδεολογίας και ταυτότητας. Τον διακρίνει μία ιδιότητα που θα την ονόμαζα «ιδεολογική απροσωπία». Δεν οφείλεται ούτε στο μνημόνιο που εφαρμόζει ούτε στην απόκλιση λόγων και πράξεων ούτε στην αθέτηση υποσχέσεων ούτε στο λαϊκισμό. Για όλα αυτά εύλογα θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι αποτελούν υποχώρηση στην αδήριτη ανάγκη και τα θέλγητρα της εξουσίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι αριστερά γιατί ο λόγος του δεν έχει το παραμικρό στοιχείο συστημικής αναφοράς. Η αριστερά χωρίς έστω και κάποια γενική θεώρηση ενός τρόπου οργάνωσης της κοινωνικής ζωής και της οικονομίας, χωρίς θεώρηση έστω των δικαιωμάτων που επιχειρεί να εκφράσει και να προστατεύσει, δεν μπορεί να ονομάζεται αριστερά. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει εγκαταλείψει από την ίδρυσή του, ακόμα και στο θεωρητικό επίπεδο, οποιαδήποτε αναφορά στον σοσιαλισμό, τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό ή κάποια εκδοχή του.

• Ποιά «αριστερά» λοιπόν; Η όσμωση των συνιστωσών σε κοινό λόγο, από τους πιο τρελαμένους μέχρι τους εχέφρονες, οδήγησε σε μια θολούρα ακατάληπτων αντιλήψεων, που υποτίθεται ότι αποτελούσε «σύνθεση απόψεων». Ο Θεός να τις κάνει «απόψεις», πολλώ μάλλον «σύνθεση». Η Βαβέλ και η πολυγλωσσία μετονομαζόμενες σε πλουραλισμό απόψεων είναι το αποτέλεσμα που ζούμε. Έτσι, το μοναδικό εναπομένον σημείο συνοχής είναι η εξουσία και το υπό διαμόρφωση πρακτικό πεδίο, ο τριτοκοσμικός καθεστωτισμός στον οποίο έχω αναφερθεί αναλυτικά σε προηγούμενα άρθρα μου.

• Αν μελετούσαν την ελληνική πολιτική, οι θιασώτες της θεωρίας του «τέλους των ιδεολογιών» και της κατάργησης των διαχωριστικών γραμμών δεξιάς και αριστεράς θα αντλούσαν πολλά επιχειρήματα.

• Για να μην πολυλογούμε, ο όρος κεντροαριστερά, στο συγκεκριμένο ελληνικό χωρόχρονο, αλλά και με τις ιστορικές «δουλείες» που κουβαλά στους ώμους του, είναι όρος θολός και απροσδιόριστος με ανύπαρκτη πολιτική αναφορά και σημειολογία. Οι ζυμώσεις στον χώρο της κεντροαριστεράς στα ώτα της πλειοψηφίας ηχούν κούφιες και μεταφράζονται σε διαδικασίες σχηματισμού ενός χώρου που θα διεκδικήσει θέση σε κάποια μελλοντική συμμαχική διακυβέρνηση με τη δεξιά, χωρίς στην ουσία να έχει να προτείνει οτιδήποτε συγκεκριμένο. Ένας χώρος χωρίς ανάλυση και χωρίς απαντήσεις.

• Το ΠΟΤΑΜΙ ιδίως στα πρώτα βήματά του διέκρινε αυτό το σκόπελο. Θέλησε να δημιουργήσει ένα κίνημα που θα αναζητούσε συγκεκριμένες λύσεις και συγκεκριμένες απαντήσεις στα προβλήματα της χώρας χωρίς να αγκιστρώνεται στη διάκριση δεξιάς και αριστεράς. Γι’ αυτό και σήμερα δείχνει να προτιμά τον όρο κέντρο. Όμως και αυτός ο όρος, εκτός από τις ιστορικές αναφορές του, σημαίνει ελάχιστα από μόνος του. Κεντροαδεξιά και κεντροαριστερά συναντιούνται στο κέντρο, αλλά πόσο δεξιά και πόσο αριστερά;

• Η απουσία «συστημικού προσήμου» μεταβάλλει τα πολιτικά κόμματα σε παρέες που στοχεύουν στη νομή της εξουσίας ή έστω την πολιτική αυθυπαρξία. Ειδικά τα κόμματα με έντονη την ασθένεια του «κυβερνητισμού» τα οποία έχουν ηγετικές ομάδες που θεωρούν ανωμαλία να μη βρίσκονται οι ίδιες στην κυβέρνηση. Δεν μπορώ να μην θυμηθώ τον όρο «μαγαζί γωνία», που χρησιμοποίησε κάποτε ο Κυριάκος Μητσοτάκης για να αποτυπώσει την ελκτική δύναμη της Νέας Δημοκρατίας.

Είναι μια αντίληψη που μου προκαλεί βαθειά πολιτική αποστροφή. Μου το είχε αποτυπώσει ένας φίλος μου με εξειδίκευση στο μάρκετινγκ προκαλώντας τη σχεδόν θυμωμένη αντίδρασή μου όταν μου είπε: «Έχει δημοσκοπική πτώση το ΠΟΤΑΜΙ; Κάντε μια έρευνα, δέστε τι θέλει ο κόσμος και υποσχεθείτε το. Αμέσως θα υπάρξει δημοσκοπική ανάκαμψη». Το ΠΟΤΑΜΙ δεν το έκανε, το έκανε όμως η Νέα Δημοκρατία. Πριν τις εξαγγελίες που θα ακούσουμε στη ΔΕΘ, ρώτησε διαδικτυακά τους πολίτες τι επιθυμούν. Προφανώς οι πολίτες επιθυμούν τα πάντα. Οι πολιτικές δυνάμεις, όμως, οφείλουν, αν θέλουν να είναι έντιμες, να μην μπαίνουν σε αυτό το θλιβερό αλισιβερίσι που ήταν και η βασική αιτία της κατάρρευσης του κράτους.

• Η «συστημική προσημία», όμως, του ενδιαμέσου χώρου είναι αναγκαία. Όχι τόσο απέναντι στην ανύπαρκτη αριστερά όσο απέναντι στην υπαρκτή δεξιά. Παρά τα εμφανή σημάδια παρακμής της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, η βασική πολιτική διαφοροποίηση στον ευρωπαϊκό χώρο παραμένει ο φιλελευθερισμός και η σοσιαλδημοκρατία. Το λαϊκό κόμμα και το σοσιαλιστικό κόμμα.

Να υπερβούμε αυτήν την διάκριση, αλλά πώς;

Αντλώντας από την ίδια μας την εμπειρία.

• Η ιδεολογία του ενδιαμέσου χώρου οφείλει να υπηρετεί και να νοηματοδοτεί πρακτικά την αξία της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης απέναντι στον φιλελευθερισμό.

Η «αόριστη ανάπτυξη» και η αύξηση του ΑΕΠ χωρίς να επωφελείται ο κόσμος της εργασίας και της δημιουργίας σημαίνει ένα κράτος που συντρίβει τους πολίτες του στο όνομα της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Η αξία, όμως, της κοινωνικής συνοχής και της κοινωνικής αλληλεγγύης δεν υπηρετείται με κρατικιστικές αγκυλώσεις και κρατικιστικές πρακτικές. Απέτυχαν παντού. Όχι μόνο δεν διασφαλίζουν, αλλά ακυρώνουν τις αξίες της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Στην Ελλάδα αυτό το ξέρουμε καλά. Τα φιλελεύθερα «εργαλεία» είναι αναγκαία όχι μόνο για την ανάπτυξη αλλά και για την πρακτική επίτευξη της πραγματικής κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης σε παραγωγικές συνθήκες παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.

• Θα πρότεινα εύκολα τον όρο «σοσιαλφιλελευθερισμός» αν δεν τον είχε ακυρώσει ο Τόνι Μπλερ, ο εν γένει βιος και η πολιτεία του οποίου μου σπάνε τα νεύρα. Γι’ αυτό ας το αντιστρέψουμε. Στην ουσία είναι το ίδιο. «Φιλελεύθερος σοσιαλισμός». Είναι η συστημική αναφορά που συνθέτει γενικά την ενότητα του κεντροαριστερού λαβύρινθου.

• Μήπως ο Στέφανος Μάνος είναι πατέρας του σύγχρονου σοσιαλισμού και δεν το ξέρει φίλε Σταύρο; Μήπως κάτι ήξερε ο Γιώργος Παπανδρέου όταν τον έβαζε στα ψηφοδέλτια επικρατείας του ΠΑΣΟΚ μαζί με τον Ανδριανόπουλο; Μεγάλωσαν βέβαια και δεν χωράνε σε «ψηφοδέλτια ανανέωσης». Έχουν πει, όμως, και ο Μάνος εξακολουθεί και λέει χρήσιμα πράγματα.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr