Πόσες μέρες πέρασαν από την ανακοίνωση μιας νέας αυτοκτονίας εφήβου λόγω του παιχνιδιού Momo; Τρεις; Τέσσερις; Πόσος καιρός πέρασε από το ξεκίνημα του ηλεκτρονικού παιχνιδιού Blue Whale; Ένας χρόνος; Δύο; Τα θύματα; Πολλά…

Εμείς, όμως, τι κάναμε όλο αυτό το διάστημα; Παγωμένοι στις οθόνες μας: σίγουρα, στην αρχή, αισθανθήκαμε ανυπεράσπιστοι∙ έπειτα, τα βάλαμε με την τεχνολογία, που μόνο καταστροφές έχει προκαλέσει∙ βγήκαμε για κάνα καφέ ή για φαγητό και μοιραστήκαμε την απελπισία μας με τους απελπισμένους φίλους μας- ανταλλάξαμε εικόνες φρίκης στο chat και σίγουρα υποσχεθήκαμε πως τα υπόλοιπα θα τα πούμε αργά το βράδυ στο facebook. Έτσι, πέρασαν οι μέρες. Στις ειδήσεις άρχισαν να γίνονται όλο και πιο συχνά τα μνημόσυνα για τα αθώα θύματα ενός ανθρωπόμορφου τέρατος hacker.

Δημοσιογράφοι και επαΐοντες, στα διάφορα παράθυρα, -ανάμεσα σε στριγκλιές και οιμωγές- παραδίδουν σεμινάρια profiling και συμπεριφορικής ψυχολογίας, ενώ πιο δίπλα οι πολιτικοί στέκουν αμίλητοι κουνώντας το κεφάλι τους μισο- θλιμμένα μισο- στοχαστικά. Οι αστυνομικοί αναβιώνουν τα εφηβικά τους όνειρα ως μεσήλικες πια θαυμαστές του RoboCop κι εμείς –τίγκα στην φερομόνη- εν μέσω κομματιών πίτσας, πληκτρολογήματος και κάλυψης των υπόλοιπων βιολογικών μας αναγκών, καταναλώνουμε αφειδώς από τα περισσεύματα της αυτο- ταπείνωσής μας.

Μα κανείς δεν έκανε την πιο προφανή ερώτηση. Τι οδηγεί τα παιδιά και τους εφήβους σ’ αυτά τα παιχνίδια και κυρίως στην ανάγκη να αφαιρέσουν την ζωή τους; Λες και είναι απόλυτα φυσιολογικό το ότι κάποιος άγνωστος τους δίνει την εντολή να αυτοκτονήσουν κι εκείνα σπεύδουν και το κάνουν.

Αλήθεια, γιατί δεν αναρωτηθήκαμε γι’ αυτό;

Κύριο αίτημα της μετα- νεωτερικής εποχής: η ελευθερία. Ελευθερία των αγορών. Ελευθερία των συναλλαγών. Ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων. Σεξουαλική ελευθερία. Και όποιου άλλου είδους ελευθερία μπορεί να βάλει ο νους μας…

Αυτή η έντονη, όμως, ανάγκη έφερε μαζί της και το αίσθημα της δυσφορίας. Που μάλλον παίρνει την μορφή της μη ανοχής της ατομικής ασφάλειας. Έτσι, όπως αναφέρει κι ο Zygmunt Bauman, η ιδανική μορφή της σύγχρονης υποκειμενικότητας μοιάζει να είναι αυτή του «τουρίστα». Το υποκείμενο, λοιπόν, βρίσκεται συνεχώς μέσα με μιαν άσκοπη κίνηση… ελεύθερο… και… αυτάρκες (;)..

Ας φανταστούμε –τώρα- το πώς, μέσα σ’ αυτό το ρευστό περιβάλλον, το σχεδόν άχρονο (μιας και συνεχώς βρίσκεσαι σ’ ένα παρόν που μοιάζει να μην εξελίσσεται), και που εμποδίζει τον σχηματισμό μιας ταυτότητας, αναπτύσσεται το παιδί.

Ξέρουμε από την ψυχολογία πως τα παιδιά έχουν ανάγκη από αγάπη, από σταθερότητα, από το αίσθημα της αποδοχής κι από το αίσθημα της ασφάλειας. Χρειάζονται ποιοτικό χρόνο με τους γονείς τους και κυρίως να τους εμπιστεύονται και να επικοινωνούν ουσιαστικά μαζί τους. Επίσης, μεγαλώνοντας, και μπαίνοντας στην εφηβεία, αρχίζει να γεννιέται (ή μάλλον να γίνεται πιο έντονη) η ανάγκη του ανήκειν.

Στην εποχή του άκρατου καπιταλισμού έχουμε την συνεχή διανομή αντικειμένων- προϊόντων, που (σύμφωνα με τον Alain Badiou) συγκροτεί την ανθρωπότητα «ως εικόνα ατελεύτητης παιδικής ηλικίας». Κι εξηγεί ο Badiou: «Το υποκείμενο που έχει προσαρμοστεί στο καπιταλιστικό σύμπαν μοιάζει μ’ ένα αιώνιο παιδί, απερίσκεπτο αλλά και σκλαβωμένο, που κατά βάθος ζητά στους ανώνυμους γονείς του κεφαλαίου τα μέσα για να αποκτά διαρκώς καινούργια παιχνίδια». Αυτή η διαρκής επιθυμία για απόκτηση νέων προϊόντων ή καλύτερα η υποδούλωσή μας στην ηδονή (στις έκτακτες –βραχύβιες– ανάγκες) δημιουργεί ένα εσωτερικό ψυχικό κενό.

Παράλληλα, η αβεβαιότητα και ο τρόμος απέναντι στο τέρας που ονομάζεται κρίση και οι εικόνες των ανθρώπων που κοιμούνται στους δρόμους και αναζητούν τροφή  από τα σκουπίδια, κάνουν τον καθένα να αισθάνεται τα χνώτα του τέρατος όλο και πιο κοντά στο σβέρκο του. Τα παιδιά και οι έφηβοι τρέφονται με την ιδέα του αἰέν ἀριστεύειν την ίδια ώρα που βλέπουν τους γονείς τους να φθείρονται, να αγωνιούν… να αποκαθηλώνονται…

Το όνειρο και ο σκοπός, που είναι η κινητήριος δύναμη του ανθρώπου, μετατρέπονται πλέον σε πολυτέλεια και η παθητικότητα ανακηρύσσεται σε ύψιστη αξία για τον σύγχρονο άνθρωπο. Μ’ αυτό τον τρόπο το παιδί κι ο έφηβος γίνονται βορά στα δόντια των εκάστοτε εξουσιαστών.

Δεν είναι τυχαία, άλλωστε, η μεθοδολογία που ακολουθούν οι διαχειριστές αυτών των παιχνιδιών. Ας δούμε τι ζητάνε από τα θύματά τους:

Χάραξε με ένα ξυράφι «f57» στο χέρι του, στείλε φωτογραφία στον «κόουτς» σου

Ξύπνα στις 4.20 το πρωί και παρακολούθησε ψυχεδελικά και τρομαχτικά βίντεο που θα σου στείλει ο «κόουτς»

Κόψε το χέρι σου με ξυράφι, πάνω στις φλέβες, αλλά όχι βαθιά. Μόνο τρία κοψίματα. Στείλε φωτογραφία στον «κόουτς»

Ζωγράφισε μία φάλαινα σε ένα χαρτί. Στείλε φωτο

Εάν είσαι έτοιμος να γίνεις φάλαινα σχημάτισε «ΝΑΙ» στο πόδι σου. Εάν όχι, κόψε τον εαυτό σου πολλές φορές (αυτοτιμωρήσου)

Εργασία με κρυπτογράφηση

Κόψε και σχημάτισε F40 στο χέρι σου. Στείλε φωτογραφία στον «κόουτς»

Γράψε #i_am_whale” στο VKontakte status σου

Πρέπει να ξεπεράσεις τον φόβο σου

10

Ξύπνα στις 4.20 το πρωί και ανέβα σε κάποια ταράτσα (Όσο πιο ψηλά γίνεται)

Κόψε και σχημάτισε μία φάλαινα στο χέρι σου με ξυράφι. Στείλε φωτο

Παρακολούθησε όλη μέρα ψυχεδελικά βίντεο και ταινίες τρόμου

Άκου μουσική που αυτοί (οι κόουτς) θα σου στείλουν

Κόψε το χείλος σου

Τρύπησε το χέρι σου με βελόνα πολλές φορές

Κάνε κάτι για να πονέσεις. Αρρώστησε τον εαυτό σου

Πήγαινε στην πιο ψηλή ταράτσα που θα βρεις και στάσου για λίγο στην άκρη της

Πήγαινε σε μία γέφυρα, στάσου για λίγο στην άκρη της

Σκαρφάλωσε σε έναν γερανό, ή τουλάχιστον προσπάθησε

Ο κόουτς θα τσεκάρει αν μπορεί να σε εμπιστευθεί

Συζήτησε «με μία φάλαινα» ( με έναν άλλο παίκτη ή τον κόουτς) στο Skype

Πήγαινε στην ταράτσα και κάθισε στην άκρη της με τα πόδια σου να κρέμονται

Άλλη μία εργασία με κρυπτογράφηση

Μυστική εργασία

Συνάντησε μία «φάλαινα»

Ο κόουτς θα σου πει την ημερομηνία θανάτου σου και πρέπει να την αποδεχθείς

Ξύπνα στις 4.20 το πρωί και πήγαινε σε μία σιδηροτροχιά

Μην μιλήσεις σε κανέναν όλη την ημέρα

Ορκίσου πως είσαι «φάλαινα»

30- 49

Κάθε μέρα θα σηκώνεσαι στις 4.20 το πρωί θα παρακολουθείς βίντεο τρόμου, θα ακούς την μουσική που σου αποστέλνεται, θα κάνεις ένα κόψιμο στο κορμί σου την ημέρα και θα συζητάς με μία «φάλαινα».

50. Πήδα σε έναν γκρεμό. Δώσε τέλος στη ζωή σου

Καταρχήν, όπως βλέπουμε, υπάρχει ιεραρχία. Άρα, είναι μια κοινότητα οργανωμένη, που δίνει στους παίχτες την ψευδαίσθηση του ανήκειν. Επίσης, η διαβάθμιση των «αποστολών» και ο πιθανός έπαινος που παίρνουν από τον καθοδηγητή τους εξασφαλίζει την επιβεβαίωση που ζητάνε κι έτσι χτίζουν μια όλο και πιο δυναμική ψευδο- ταυτότητα. Η αυπνία καταστέλλει τις άμυνές τους και τα κάνει πιο ευάλωτα μειώνοντας τις αντιστάσεις που μπορεί να προκαλέσει ο φόβος, ο πόνος και γενικά το ένστικτο της επιβίωσης. Καθώς το παιδί σιγά- σιγά χάνεται μέσα σε μια κατάσταση παραίσθησης, κι ενώ έρχεται καθημερινά αντιμέτωπο με εικόνες αίματος και θανάτου, το βύθισμά του γίνεται όλο και πιο αναπόδραστο.

Τέλος, όταν το παιδί πάρει την εντολή να αυτοκτονήσει τίποτα πίσω του δεν υπάρχει που να το τραβά στην αντίθετη πορεία. Αφού το κοινωνικό περιβάλλον του στερούσε το δικαίωμα στην ταυτότητα (άρα και στην καθαρή συνείδηση) και στο όνειρο, ο θάνατος φαντάζει ως η πιο λογική εξέλιξη στην ζωή του.

Γράφοντας ετούτες τις γραμμές στο νου μου έρχονται τα λόγια της κυρίας Κατερίνας Μάτσα, από μια συνέντευξή της: «Αυτά τα παιδιά δεν παίρνουν ναρκωτικά για να πεθάνουν, αλλά για να καταφέρουν να ζήσουν, να καταφέρουν να επιβιώσουν σε έναν αβίωτο κόσμο, σε μια αβίωτη πραγματικότητα. Μέσα στην κίνησή τους αυτή εκφράζεται μια απελπισία που χαρακτηρίζει και την κοινωνία της μεγάλης στέρησης, της φτώχειας, της ματαίωσης, των φόβων που κυριαρχούν».

Από τότε που το ίντερνετ και τα κοινωνικά δίκτυα γίναν μέρος της καθημερινότητάς μας, ο άνθρωπος έχασε την αίσθηση της υποκειμενικότητάς του. Έγινε Avatar. Λαβύρινθοι των pixels αποδόμησαν την ουσίωσή του και η εξουσία αντικειμενοποίησε αυτή του την διασπορά. Έτσι, το πρόσωπο αναγνώστηκε ως σύνολο ψηφίων και κάθε επιθυμία μετατράπηκε σε αίτημα.

Κι αν η επιθυμία είναι μια δημιουργική πράξη, όπως υποστήριζε ο William Lynch, η στέρηση της δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στην ακηδία. Έτσι, φτάνουν στο σημείο που ανάμεσα στην ζωή και τον θάνατο να μην ξέρουν τι να διαλέξουν… παραφράζοντας το δημοτικό τραγούδι.

Επομένως, όσο και να κυνηγήσουμε τους δημιουργούς τέτοιων παιχνιδιών θανάτου, αν δεν κάνουμε βιώσιμο τον κόσμο στον οποίο ζούμε, πάντοτε θα υπάρχουν κίνητρα για να ζωντανέψουν οι χειρότεροί μας εφιάλτες…

* Ο Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος ασχολείται με την δημοσιογραφία, την κριτική λογοτεχνίας και την ποίηση