Ένα μνημόνιο του 1835 και ένα του 1839 με αποσπάσματα από το «Μνημόνιο για την κατάσταση του Βασιλείου της Ελλάδας» του Sinibaldo de Mas, γραμμένο το 1835 και μεταφρασμένο από τον κ. Σωτήριο Λίβα

Με αφορμή την 25η Μαρτίου, σκεφτόμουν να γράψω για το πόσο αναγκαία θεωρώ την ύπαρξη μιας μόνιμης «Δεξαμενής σκέψης» (Think tank, στα νέα ελληνικά) η οποία θα απαρτίζεται από άριστους, στον τομέα τους, επιστήμονες και θα στηρίζει το έργο ΚΑΘΕ Κυβέρνησης σε όλους τους τομείς (Παιδείας, Πολιτισμού, Στρατιωτικό, Εξωτερικής Πολιτικής, Οικονομικών, Τουρισμού, Γεωργίας, Περιβάλλοντος, Ενέργειας κ.λπ.). Τέτοιοι Έλληνες επιστήμονες υπάρχουν πολλοί. Και στην Ελλάδα και εκτός Ελλάδας.

Κάτι που οραματίζομαι είναι η δημιουργία μιας οιονεί «Ακαδημίας» άριστων επιστημόνων ή και εμπειρογνωμόνων, κάθε ηλικίας, που θα απαρτίζουν ένα σώμα συμβούλων, απολύτως αξιοκρατικά επιλεγμένων (υπάρχει τρόπος γι’ αυτό, εντάξει;), το οποίο υποχρεωτικά και βάσει νόμου θα συμβουλεύεται η κάθε Κυβέρνηση.

Θα μπορούσε αυτή η «Δεξαμενή Σκέψης» να αποτελέσει έναν μοχλό ανύψωσης του μορφωτικού επιπέδου της Ελλάδας και της αποτελεσματικότητας κάθε Κυβέρνησης σε τέτοιο βαθμό που να αποτελέσει το εργαλείο για την αναγέννηση της Ελλάδας και τη θωράκισή της απέναντι σε πολλούς κινδύνους. Εσωτερικούς (οικονομία, δημογραφικό, παιδεία, ενέργεια, γεωργία και άλλα) αλλά και εξωτερικούς.

Σκοπός του άρθρου μου ήταν η παρουσίαση μιας εικόνας «φυγής προς τα εμπρός» και το σπάσιμο των αλυσίδων της εθνικής μας μιζέριας και του ανίκανου πελατειακού κράτους που κρατά καθηλωμένο ―αν δεν το εξοντώνει― το πιο ακμαίο κομμάτι του ελληνισμού.

Στηριζόμενος σε σκέψεις για το πού βρισκόταν η Ελλάδα το 1830 και πού βρίσκεται σήμερα, θέλησα να δώσω ψήγματα αισιοδοξίας σε πολλές και πολλούς που μεμψιμοιρούν λέγοντας «τίποτα δεν αλλάζει σ’ αυτόν τον τόπο». Πιστεύω ότι πολλά αλλάζουν αλλά και πολλά μένουν ίδια. Ένα απ’ αυτά που μένουν ίδια είναι ο διακαής πόθος μιας μερίδας συμπολιτών μας να «ψοφήσει ο γάιδαρος του γείτονα».

Αν καταφέρουμε να απαλλαγούμε απ’ αυτό το σύνδρομο του φθόνου, της διχόνοιας και της μισαλλοδοξίας, πολλά πράγματα μπορούν να βελτιωθούν με ραγδαίους ρυθμούς. Χρειάζεται βούληση, συλλογική και ατομική, απόφαση, χρόνος, παιδεία και άσκηση.

Αναζητώντας λοιπόν στοιχεία και πληροφορίες που θα με βοηθούσαν να στηρίξω τις σκέψεις μου για τις συνταρακτικές αλλαγές ―σχεδόν όλες προς το καλύτερο― που έχουν συμβεί στο νέο ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του  (3 Φεβρουαρίου 1830) μέχρι σήμερα, και για το πόσο εύκολο θα ήταν ―εφόσον επικρατήσει ομοψυχία, αναγνώριση και αποδοχή του συνδετικού στοιχείου της πλειονότητας των Ελλήνων που είναι η αγάπη τους για την Ελλάδα― να ξεφύγουμε από την παρακμή, την εθνική κατάθλιψη, τις ιδεοληψίες και τη μοιρολατρεία, αναζητώντας λοιπόν κάτι για να στηρίξω τα επιχειρήματά μου, έπεσα πάνω σ’ ένα κείμενο που τιτλοφορείται «Μνημόνιο για την κατάσταση του Βασιλείου της Ελλάδας».

Το κείμενο αυτό το έχει μεταφράσει από τα Ισπανικά ο Σωτήριος Στ. Λίβας, διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Παραθέτω εκτενή αποσπάσματα και από τα δύο μνημόνια και ευχαριστώ τον καθηγητή Σωτήριο Λίβα για την ευγενική του ενθάρρυνση να χρησιμοποιήσω το κείμενο που έχει ο ίδιος θησαυρίσει και μεταφέρει στην ελληνική μας γλώσσα.

24 Μαρτίου 2018

ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Μετάφραση, εισαγωγή, επίλογος, σημειώσεις

Σωτήριος Στ. Λίβας

Μέλος του Εργαστηρίου Γεωπολιτισμικών Αναλύσεων, διδάσκων του Τμήματος Ξένων Γλωσσών του Ιονίου Πανεπιστημίου

Αποσπάσματα
(επιλογή αποσπασμάτων: Κωστής Α. Μακρής)

Γράφει ο Σωτήριος Λίβας:

«To κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε το 1835 από τον διερμηνέα της ισπανικής διπλωματικής αποστολής στην Αθήνα, τον Sinibaldo de Mas, ο οποίος είχε αναλάβει όχι μόνο να μεσολαβεί στις επαφές του πρώτου διαπιστευμένου  και επικεφαλής της αποστολής, Mariano Montalvo, εμπορικού ακολούθου, με τους αξιωματούχους της ελληνικής Αυλής αλλά και να πληροφορήσει το υπουργείο Εξωτερικών σχετικά με την οικονομική, κοινωνική και πολιτική κατάσταση των χωρών της Ανατολής και τις δυνατότητες ανάπτυξης εμπορικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας – Ισπανίας. Το μνημόνιο που προέκυψε ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια ενός διπλωματικού κειμένου αφενός μεν γιατί είναι ένα κείμενο που καταπιάνεται με σχεδόν όλες τις παραμέτρους της ελληνικής πραγματικότητας της εποχής και αφετέρου γιατί είναι γραμμένο από έναν άνθρωπο με πολύπλευρα ενδιαφέροντα, ευρυμαθή και ανήσυχο.»

Το κείμενο αυτό, αφού κάνει μια ιστορική αναδρομή από τα «Ορλωφικά» (1770) μέχρι την Επανάσταση του 1821, καταγράφει την κατάσταση του «Βασιλείου της Ελλάδας» το 1835.

Αναφέρεται:

Στην Επικράτεια και τα Σύνορα (πλήρες κείμενο): Περιλαμβάνει το σημερινό βασίλειο της Ελλάδας το νησί της Εύβοιας, όλες τις Κυκλάδες, τμήμα των Σποράδων, το Μόριά και τη Ρούμελη μέχρι τη γραμμή που φθάνει από τον κόλπο της Άρτας σε αυτόν του Βόλου. Η μεθόριος προσδιορίζεται με τον ακόλουθο τρόπο: Ξεκινά στην Γραδίτζα και ανεβαίνει ως τις πηγές ενός ποταμού που κυλά κοντά στην πόλη αυτή’ στη συνέχεια φθάνει στις πλαγιές του όρους Όθρυς, αφήνοντας στην Ελλάδα το πέρασμα του Χλωμού. Από εκεί προχωρά κυκλικά ακολουθώντας τη φορά του βουνού, περνά τη γέφυρα του Βαρυμπόμπου, για να φθάσει στην κορυφή Βελούχι που αποτελεί το κέντρο των τριών μεγάλων οροσειρών της χώρας. Από εκείνη την κορυφή και μετά, η μεθοριακή γραμμή επεκτείνεται διασχίζοντας την κοιλάδα του Ασπροπόταμου μέχρι τον κόλπο της Άρτας, όπου εκβάλλει ο Ασπροπόταμος ανάμεσα στα χωριά Κόπρινα13 και Μενίδι· κατά τρόπο τέτοιο που ενώ το λιμάνι της Πασταρίνας και η χαράδρα και το φρούριο του Μακρυνόρους περιέχονται εντός των ελληνικών συνόρων, η γέφυρα του Κόρακος και οι αλυκές της Κόπρινας παραμένουν υπό την εξουσία του Οθωμανού σουλτάνου. Συνορεύει λοιπόν το ελληνικό βασίλειο προς το βορρά με το ευρωπαϊκό τμήμα της οθωμανικής αυτοκρατορίας και με το Αρχιπέλαγος’ προς τα ανατολικά με το Αρχιπέλαγος, προς τα νότια με το Αρχιπέλαγος και προς τα δυτικά με την Ιόνιο θάλασσα. Η έκτασή του είναι δεκατέσσερις χιλιάδες εκατό τετραγωνικά μίλια.

την Εδαφική Διαίρεση,

τη Διοίκηση,

τον Πληθυσμό (σύνολο 631.100 κάτοικοι),

τον Στρατό (4.900),

και

Ναυτικό (απόσπασμα):

«Αποτελείται από τέσσερις μπεργκαντίνες, δύο γολέτες, δύο κορβέτες, δύο μπρίκια, δύο γαμπάρες  και δώδεκα λάντσες με κανόνια των εξήντα. Συνολικά καμιά εκατοστή κανόνια. Οι λάντσες είναι σχεδόν όλες καινούργιες. Τα υπόλοιπα πλοία παλιά και κακοσυντηρημένα»

Κατάσταση της άμυνας και τα οχυρωματικά έργα

Με αναφορές σε επιμέρους πόλεις και φρούρια.

Γεωργία (απόσμασμα): «Η Αττική δεν έχει παρά μόνο τα δύο μικρά ποταμάκια Κηφισό και Ιλισσό· ό,τι δεν βρέχουν αυτά τα ρεύματα παρουσιάζει την πιο έντονη ξεραΐλα, το ίδιο δε συμβαίνει και με τις λίγο πιο υψωμένες κοιλάδες. Η μόνη γιατρειά γι’ αυτή την ερήμωση θα ήταν η δημιουργία αρτεσιανών φρεάτων, που, σύμφωνα με πολλούς, θα μπορούσαν ν’ ανοιχτούν με μεγάλη ευκολία μιας και υπάρχει αφθονία υπόγειων υδάτων. Τα δύο τρίτα της Αττικής, της Ελευσίνας και των Μεγάρων, περιλαμβανομένων των κοιλάδων της Κορίνθου και της Σικυώνος, αποζητούν μία τέτοια βοήθεια.»),

 Βιομηχανία  (απόσπασμα): «Η βιομηχανία, αναλογικά, δεν βρίσκεται στα ίδια χάλια με την γεωργία. Ο οπλουργός, η κεντήστρα, ο ναυπηγός πλησιάζουν αρκετά το επίπεδο τελειότητας της Ευρώπης. Έπειτα έρχεται ο υποδηματοποιός’ στα νησιά φτιάχνονται χιλιάδες παπούτσια για τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη, και βάφονται μαντήλια από μουσελίνα που χρησιμοποιούν οι Ελληνίδες ως κάλυμμα κεφαλής, αφού πρώτα τα τεντώσουν σε τελάρα και τα βάψουν με πινέλα. Στη Σύρο φτιάχνουν καμιά διακοσαριά μαντήλια τη μέρα. Αυτή είναι ασχολία των γυναικών, οι οποίες επίσης ράβουν και μάλιστα με εξαιρετικά αποτελέσματα, κυρίως στην Τήνο, ρούχα βαμβακερά ή μεταξένια, καθώς επίσης και γάντια της ίδιας ποιότητας. Στα νησιά παρασκευάζουν και πολύ καλά ζυμαρικά. Το ψωμί, σε γενικές γραμμές, είναι πολύ κακό. Στο Μοριά φτιάχνουν κουβέρτες ή βαμβακερά καλύμματα και τα στέλνουν στην Τεργέστη και τη Σμύρνη.»

Δημόσια Εκπαίδευση (απόσπασμα): «Πριν από τον πόλεμο της ανεξαρτησίας, είχαν οι Έλληνες ιδρύματα δημόσιας εκπαίδευσης στο Αϊβαλί, τη Σμύρνη, τη Χίο, την Κωνσταντινούπολη και τα Γιάννινα, όπου δεν διδασκόταν μόνο η ελληνική γλώσσα, τα μαθηματικά, η φιλοσοφία, η ρητορική κλπ. αλλά επίσης η φυσική, η χημεία και η αστρονομία. Στην Αθήνα υπήρχε μία εταιρεία, η Φιλόμουση, με ογδόντα τρία μέλη, της οποίας η βιβλιοθήκη αριθμούσε τρεις χιλιάδες τόμους έργων ξένων συγγραφέων. Σήμερα, όλα αυτά έχουν χαθεί. Στην Αθήνα δεν υπάρχει πια παρά ένα σχολείο, που ονομάζεται Γυμνάσιο, όπου οι μαθητές διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά, τη ρητορική και τη λογική, καθώς και ένα σχολείο που έχει ιδρύσει και λειτουργεί μια αμερικανική οργάνωση και που απαριθμεί καμιά τετρακοσαριά παιδιά που μαθαίνουν να διαβάζουν, να γράφουν, αριθμητική και αρχές γεωγραφίας. Στη Σύρο λειτουργεί άλλο σχολείο της ίδιας οργάνωσης, στο οποίο φοιτούν εξακόσια αγόρια και κορίτσια. Υπάρχουν επίσης τρία σχολεία για αρχαία ελληνικά και άλλα για πολύ μικρά παιδιά. Η παιδεία είναι σ’ αυτή την πόλη σε πολύ πιο προχωρημένο στάδιο απ’ ότι σ’ όλες τις άλλες πόλεις της Ελλάδας. Ένας πληθυσμός είκοσι δύο χιλιάδων κατοίκων συντηρεί σχολεία με χίλιους πεντακόσιους μαθητές και μαθήτριες. Στην Αίγινα υπάρχει ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα για πενήντα στρατιωτικούς – μαθητές. Πρόσφατα, η κυβέρνηση αποφάσισε να δημιουργήσει πανεπιστήμια, όπου θα διδάσκονται οι ανθρωπιστικές σπουδές, οι ιατρικές επιστήμες κλπ. Κάθε μέλημα των γονιών στις μέρες μας είναι να μάθουν τα παιδιά τους τις γλώσσες της Ευρώπης και, κυρίως, τα αρχαία ελληνικά. Ακόμη και η ίδια η γερουσία στις παρατηρήσεις της σχετικά με το πρωτόκολλο της 3ης Φεβρουάριου 1830, με το οποίο προβλεπόταν ότι τα εξήντα εκατομμύρια του ομολογιακού δανείου θα κάλυπταν τις στρατιωτικές ανάγκες της χώρας, αποφάνθηκε στις 10 Απριλίου στο Λονδίνο: «Οι Έλληνες όμως θέλουν να ελπίζουν πως η αναγέννηση των γραμμάτων, η ενθάρρυνση της γεωργίας, της βιομηχανίας και του εμπορίου… θα αποτελέσουν τους πρώτους στόχους»  κ.λπ. Αλλά η πολιτιστική αναγέννηση είναι το τελευταίο που θα έπρεπε να σκέφτονται οι Έλληνες· και πολύ περισσότερο από τις οποιεσδήποτε ιδεολογικές αντιπαραθέσεις ή τα έπη του Ομήρου, τους αρμόζει να εντρυφήσουν στις θετικές επιστήμες και στις χρήσιμες τέχνες. Έλεγε ο Καμπομάνες  πως είναι καιρός πια οι σοφοί να σταματήσουν να ασχολούνται με τις κούφιες σοφιστείες που δονούν τις πανεπιστημιακές αίθουσες… «Μακάρι σε αυτές να διδάσκονται οι πρακτικές σπουδές και οι επιστήμες οι απαραίτητες για την πρόοδο της βιομηχανίας!» Και εγώ ο ίδιος, έγραφε ο Πετρώνιος, επέμενα, όταν ήμουν μικρό παιδί, σε σχόλια βλακωδέστατα· γι’ αυτό και τίποτε από αυτά δεν χρησιμοποιείται πια, ούτε ακούγεται ούτε το βλέπετε πουθενά γραμμένο.»

Πρόσοδοι και έξοδα της κυβέρνησης (Πλήρες κείμενο): «Καθώς η κυβέρνηση τηρεί στο σημείο αυτό την πιο απόλυτη μυστικότητα και καθώς δεν περνά μέρα που να μην μεταβληθεί ο κρατικός προϋπολογισμός εξαιτίας διοικητικών πειραματισμών, όπως συνέβη πρόσφατα με την έναρξη λειτουργίας των δικαστηρίων, των πανεπιστημίων κ.λπ, θα πω μόνο πως τα περσινά έσοδα της κυβέρνησης δεν πέρασαν τα οχτώ εκατομμύρια δραχμές, ενώ τα έξοδα ξεπέρασαν τα δεκαέξι. Αυτό το γνωρίζω δια στόματος ενός αξιωματούχου του ελεγκτικού συνεδρίου, που είναι φίλος μου και ο οποίος πιστεύει ότι φέτος τα έσοδα θα είναι ακόμη μικρότερα.»

Δημόσιο Χρέος (Πλήρες κείμενο): «Η κυβέρνηση σύναψε κατά τη διάρκεια του πολέμου της ανεξαρτησίας με την Αγγλία σύμβαση ομολογιακού δανείου, ύψους οχτακοσιών χιλιάδων λιρών στερλινών προς πενήντα εννέα τοις εκατό και άλλο ένα δύο εκατομμυρίων προς πενήντα πεντέμισυ τοις εκατό. Αυτά τα δύο ομολογιακά δάνεια δεν αναγνωρίσθηκαν στη συνέχεια από την αντιβασιλεία, η οποία άφησε το ζήτημα στην κρίση του βασιλιά. Μέχρι να έρθει ο τελευταίος, οι μεγάλες δυνάμεις εξασφάλισαν στη χώρα άλλο δάνειο εξήντα εκατομμυρίων φράγκων προς πέντε τοις εκατό· από τα χρήματα αυτά, έχουν επιστραφεί όλα εκτός από τα είκοσι. Για αυτό το ποσό, η κυβέρνηση θα πρέπει να πληρώσει για τόκους και έξοδα εξάλειψης τρία εκατομμύρια εξακόσιες χιλιάδες φράγκα και, εάν αναγνωρισθούν και οι πρώτες οφειλές, άλλα τέσσερα εκατομμύρια δραχμές και γι’αυτές· το σύνολο, κοντά στα οχτώ εκατομμύρια δραχμές ετησίως, ποσό ίσο με το όλο το δημόσιο ταμείο.

Επιπλέον, η Γαλλία ξόδεψε κατά την διάρκεια της εκστρατείας του 1828 τριάντα έξι εκατομμύρια εξακόσιες είκοσι τέσσερις χιλιάδες πεντακόσια δέκα έξι φράγκα. Η Αγγλία έδωσε στον κόντε Καποδίστρια πεντακόσιες χιλιάδες φράγκα και η Ρωσία τρία ή τέσσερα εκατομμύρια.

Η Ελλάδα δεν έχει πλέον άλλη πηγή εσόδων από τις δημόσιες γαίες, των οποίων η αξία ανέρχεται περίπου στα εκατό εκατομμύρια φράγκα· το πρόβλημα όμως έγκειται στο που θα βρεθούν αγοραστές. Όσοι κατέχουν γη κατά τη σημερινή εποχή, δεν την καλλιεργούν, λόγω έλλειψης κέρδους. Πώς, στην περίπτωσή μας, θα προκύψει κέρδος για κάποιον, όταν επιπλέον θα πρέπει να χρησιμοποιήσει και δικά του κεφάλαια για τις αγορές;»

Εκκλησία (πλήρες κείμενο): Η ελληνική θρησκεία είναι η σχισματική χριστιανική της Ανατολής. Στις μέρες μας, για να μην εξαρτάται από τον πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης, που είναι υποτελής του σουλτάνου, δημιουργήθηκε στην Αθήνα μία σύνοδος ως ανώτατος αρχηγός της Εκκλησίας, αποτελούμενη από έναν αρχιεπίσκοπο και πέντε επισκόπους. Πριν λίγο καιρό κατήργησαν τετρακόσια μοναστήρια και έμειναν εκατόν έντεκα. Υπάρχουν χίλιες ενενήντα τέσσερις εκκλησίες· πενήντα δύο επίσκοποι (μαζί με τον αρχιεπίσκοπο)· τρισήμισυ χιλιάδες παπάδες και διάκονοι και δύο χιλιάδες τετρακόσιοι μοναχοί. Με το ρυθμό θανάτου των επισκόπων, θα μείνουν τελικά δέκα, ένας για κάθε νομό.

Δημόσιο Φρόνημα (απόσπασμα): «Χωρίς να μπαίνω σε λεπτομέρειες σχετικά με τις διαφορετικές τάξεις και παρατάξεις που χωρίζουν τους κατοίκους της Ελλάδας, γιατί γι’ αυτό θα ήμουν αναγκασμένος να αναφερθώ με λεπτομέρεια σε γεγονότα του περασμένου αιώνα, μιας και θα έπρεπε να γνωρίζουμε την προέλευση και τις συνθήκες γέννησής τους, θα πω μόνο ότι επί του παρόντος, όλοι οι Έλληνες συμφωνούν σε τρία πολύ βασικά πράγματα: αγαπούν εξαιρετικά τον βασιλιά Όθωνα· προσδοκούν ένα αντιπροσωπευτικό καθεστώς· και πάνω απ’ όλα εύχονται την αποχώρηση των βαυαρικών στρατευμάτων τα οποία ήρθαν μαζί με τους αντιβασιλείς.»

Ως επίλογο στο μνημόνιο του 1835, ο Σωτήριος Λίβας παραθέτει ένα μεταγενέστερο μνημόνιο του Sinibaldo de Mas, γραμμένο το 1839: To 1839, δηλαδή τέσσερα χρόνια μετά [από το «Μνημόνιο για την κατάσταση του Βασιλείου της Ελλάδας, 1835], ο Sinibaldo de Mas γράφει από την Καλκούτα ένα μνημόνιο, απευθυνόμενο και αυτό προς το υπουργείο Εξωτερικών [της Ισπανίας], το οποίο έφερε τον τίτλο: «Μνημόνιο σχετικά με τον καλύτερο τρόπο ρύθμισης των πραγμάτων της Ανατολής». Στο μνημόνιο αυτό προβαίνει σε τολμηρές αναλύσεις σχετικά με την Ελλάδα που ξεφεύγουν αρκετά από το πνεύμα τού «Μνημόνιο για την κατάσταση του βασιλείου της Ελλάδας»:

«Ποια νέα δύναμη λοιπόν θα μπορούσε να γεννηθεί από τις στάχτες της ημισελήνου, χωρίς να προσφέρει πλεονεκτήματα και ευκαιρίες στη Ρωσία και χωρίς να δημιουργήσει ανησυχίες και φόβο στην Αυστρία, τη Γαλλία και την Αγγλία;

Αυτή η δύναμη, αναμφίβολα, είναι η Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα είναι ένα έθνος μεσανατολικό. Από τα εφτά εκατομμύρια Ελλήνων, τα εξήμισυ είναι ακόμα υποτελείς των Μουσουλμάνων· χιλιάδες Ελλήνων γνωρίζουν την αραβική και την τουρκική· η Κωνσταντινούπολη, τέλος, είναι μια πόλη ελληνική. Με την απόκτηση της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Δαρδανελίων, της Μεσοποταμίας μέχρι την Βαγδάτη, της Συρίας και της Αιγύπτου, η Ελλάδα θα μεταμορφωνόταν σε αυτοκρατορία δεύτερης τάξης, ικανή να αντιμετωπίσει τη Ρωσία. Το πνεύμα της σύγχρονης Ελλάδας είναι επαναστατικό και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως αυτό το έθνος βαδίζει προς την ελευθερία. Αυτό το πνεύμα θα δυνάμωνε ακόμη περισσότερο με την απόκτηση της Κωνσταντινούπολης, μιας και αυτό θα την καθιστούσε αυτόματα στόχο των ρωσικών δολοπλοκιών.

Η Αυστρία που στάθηκε αντίθετη στην ελληνική ανεξαρτησία, με το σκεπτικό ότι θα επέφερε την περαιτέρω εξασθένηση της Τουρκίας, που αποτελεί ασπίδα εναντίον της Ρωσίας, δεν θα φέρει καμία αντίρρηση να αναλάβει η Ελλάδα το ρόλο αυτό. Η Γαλλία, που δεν έχει ζωτικά συμφέροντα στην Ανατολή, μάλλον θα έβλεπε με θετικό μάτι την, με αυτό τον τρόπο, λύση του γόρδιου δεσμού του Ανατολικού ζητήματος, πόσο μάλλον όταν ούτε η Αγγλία ούτε η Ρωσία κερδίζουν έτσι τον πλήρη έλεγχο των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Αγγλία, τέλος, θα έπρεπε να δει στο νέο ελληνικό κράτος μια φιλική δύναμη που θα την απελευθέρωνε από τις απειλές του ανταγωνιστή της και θα την απάλλασσε από όποια πιθανότητα ρήξης με τη Γαλλία. Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα με τους εξαίρετους ναυτικούς που διαθέτει θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί αυτές τις κατακτήσεις αλλά αυτός ο λαός είναι από τους λαούς της γης που καταπιάνονται το λιγότερο με τη βιοτεχνία και η ναυτική δύναμη που θα μπορούσαν να φτιάξουν θα ήταν το πολύ-πολύ τρίτου επιπέδου.

Τα έσοδα αυτής της ελληνικής πολιτείας δεν θα μπορούσαν να φτάσουν παρά μόνο στο ένα δέκατο των αντίστοιχων της βρετανικής και λαμβάνοντας υπόψη μας ότι θα έπρεπε να κρατούν υποταγμένους τους κατοίκους της Νουβίας, να αντιμετωπίζουν τις ισχυρές φυλές που περικυκλώνουν τη Συρία και την Αίγυπτο καθώς και τους Μοσχοβίτες, δεν θα μπορούν να διατηρούν στρατό μικρότερο των εκατό ή εκατόν πενήντα χιλιάδων αντρών· δύναμη απαραίτητη που θα απορροφούσε όλα τα έσοδα του κράτους των Ελλήνων.

Αν και δεν πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι η Ελλάδα θα διαθέτει κάποια στιγμή το φρόνημα ή την δύναμη για να πολεμήσει κατά των Εγγλέζων, παρ’ όλα αυτά και για λόγους φρόνησης θα έπρεπε να κατακτήσουν την Βασόρα, όπως και όλη την Ερυθρά Θάλασσα μέχρι το όρος Σινά.

Δεν θα υπήρχε καμία απρέπεια στο να δώσουν στη Γαλλία τα όμορφα νησιά της Κρήτης και της Κύπρου, αν και, για να πούμε την αλήθεια, οι πληθυσμοί τους είναι εντελώς ελληνικοί.

Τέλος, η Αυστρία θα μπορούσε να μεγαλώσει το μωσαϊκό της αυτοκρατορίας της με την Βοσνία και την Αλβανία.

Η Ελλάδα, όπως πιστεύω ότι απέδειξα στο μεγάλο μου μνημόνιο σχετικά με την κατάσταση αυτού του νέου βασιλείου, είτε πρέπει να παύσει να υπάρχει, είτε πρέπει να επεκταθεί.

Η ρύθμιση αυτή, τέλος, θα είναι επωφελής για όλους εκτός από τη Ρωσία, εναντίον της οποίας εκπονούνται αυτά τα αμυντικά σχέδια· και αν πρέπει η κυριαρχία της Ανατολής να δοθεί με κάποιο πρωτόκολλο σε μία δύναμη, αυτή δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την Ελλάδα».

Μετάφραση των Μνημονίων του Sinibaldo de Mas: Σωτήριος Στ. Λίβας.

Ο Σωτήριος Λίβας είναι απόφοιτος του Νομικού τμήματος της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων του Ιονίου Πανεπιστημίου (2003). Έχει διδάξει σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο μαθήματα νομικής μετάφρασης. Είναι υπεύθυνος της Πρακτικής Άσκησης, υπεύθυνος της Ειδίκευσης Διερμηνείας και ήταν υπεύθυνος της Ειδίκευσης Ισπανικής του Τμήματος. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων, του Διεθνούς Ινστιτούτου Κινητικότητας, ενώ συμμετέχει και στο επιστημονικό πρόγραμμα “Παρατηρητήριο Ευρωλέκτου”. Έχει, μεταξύ άλλων, γράψει πάνω από δεκαπέντε άρθρα σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά για τον ισλαμισμό, την Τουρκία και τη συμβατότητα Ισλάμ – δημοκρατίας, τρεις μονογραφίες, πάνω από σαράντα βιβλιοκριτικές, έχει μεταφράσει από τα αγγλικά δυο βιβλία, έχει επιμεληθεί άλλο ένα και είναι ο επιμελητής του Ισπανοελληνικού – Ελληνοϊσπανικού Λεξικού Νομικών Όρων.

Το πλήρες κείμενο σε PDF μπορείτε να το βρείτε εδώ

Κωστής Μακρής

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr