Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Ξεκινώντας από την πρώτη του μέρα, ο Μάϊος έχει πολλές άλλες, εξίσου καυτές και αντρεπτικές επετείους. Σήμερα θα αναφερθούμε στον Μάϊο του Παρισιού και στην Άνοιξη-μόνον κατ’ όνομα- της Πράγας. Και οι δύο έλαβαν χώρα το 1968, 48 χρόνια νωρίτερα.

Το γενικότερο πολιτικό κλίμα ήταν προβληματικό. Οι ΗΠΑ αιμορραγούσε στην κυριολεξία πολεμώντας στο Νότιο Βιετνάμ, ενώ την ίδια χρονιά, η δολοφονία του μαύρου θρησκευτικού ηγέτη Μάρτιν Λούθερ Κίγκ πυροδοτούσε φυλετικές ταραχές απ’ άκρη σ’ άκρη της χώρας. Το αντίπαλον δέος, η ΕΣΣΔ (Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών) παρακολουθούσε κάθιδρη την ανατροπή του «δικού» της εκπροσώπου και Γενικού Γραμματέα στην Τσεχοσλοβακία( για τους νεότερους εκείνη την εποχή υπήρχε ένα κράτος, το οποίο διασπάσθηκε αργότερα σε Τσεχία και Σλοβακία) Αντονίν Νοβότνιν από τον ρεβιζιονιστή Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, οπαδό του «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο».

Την τελευταία μέρα του Απριλίου η αστυνομία της Νέας Υόρκης εισέβαλε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και μαχόταν με τους άοπλους φοιτητές, οι οποίοι ζητούσαν να διακοπούν οι σχέσεις του παναεπιστημίου με το Ινστιτούτο Αμυντικών Μελετών- τον κύριο εκφραστή της αμερικανικής στρατηγικής στο Βιετνάμ. Δεν εισακούστηκαν, αλλά η απάντηση ήρθε από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, από τη Γαλλία.

Η Γαλλία γιόρταζε και πάλι την Πρωτομαγιά (είχε απαγορευθεί από το 1954, χρονιά της ολοκληρωτικής ήττας της Γαλλίας στην Ινδοκίνα) με την άδεια του Προέδρου της Σαρλ Ντε Γκώλ. Η πορεία έγινε χωρίς επεισόδια, με το ΚΚΓ (Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας) να την περιφρουρεί. Μόνο στο τέλος της σημειώθηκαν κάποια επεισόδια με αναρχικά στοιχεία.

Δύο μέρες αργότερα, στο φύλλο της αριστερής εφημερίδας Ουμανιτέ υπήρχε μια καταγγελία εναντίον ενός Γερμανού αναρχικού, ενώ παράλληλα οι φοιτητές του Παναεπιστημίου της Σορβόνης αποφάσιζαν κατάληψη και ο πρύτανης καλούσε την αστυνομία να εκκενώσει τους χώρους. Η αστυνομία χρησιμοποίησε δακρυγόνα, οι συμπλοκές με τους φοιτητές επεκτάθηκαν σ’ όλο το Καρτιέ Λατέν, έγιναν 574 συλλήψεις και φυλακίστηκαν επτά άτομα.

Ο Μάης του ’68 είχε βάλει κιόλας φωτιά σε όλες τις πληγές της Γαλλίας και ο Ιούνιος έμελε να τον ακολουθήσει.

«Να είστε ρεαλιστές. Να ζητάτε το αδύνατο» ήταν το σύνθημα. Ένας καθηγητής του Πανεπιστημίου, ο εκφραστής του γαλλικού υπαρξισμού, ήταν ο πνευματικός ταγός της φοιτητικής εξέγερσης. Δεν ήταν άλλος από τον 63χρονο Ζαν Πωλ Σάρτρ.

Οι συγκρούσεις κορυφώθηκαν την Παρασκευή, 10 Μαϊου, που έμεινε γνωστή ως «νύχτα των οδοφραγμάτων». Δώδεκα χιλιάδες διαδηλωτές και 60 οδοφράγματα μετέτρεψαν σε φρούριο το Καρτιέ Λατέν. Η αστυνομία επενέβη στις 2 το πρωί με αποτέλεσμα πάνω από 1000 τραυματίες, 469 συλλήψεις και σχεδόν 70 καμένα αυτοκίνητα.

Την επομένη τα εργατικά συνδικάτα αποφάσισαν να κατεβούν την Δευτέρα(13 Μαϊου) σε γενική απεργία. Κανείς δεν άκουγε τον πρωθυπουργό Μπομπιντού που ανακοίνωνε μέτρα κατευνασμού…

Η διαδήλωση της 13 Μαϊου αριθμούσε 750.000 ανθρώπους, ενώ ένα μπράζ καταλήψεων σε εργοστάσια και υπηρεσίες κλιμακώθηκε τις επόμενες ημέρες. Ο Ντε Γκώλ φώναζε: «ναι στη μεταρρύθμιση, όχι στο καρναβάλι».

Ο «πόλεμος» μετακινήθηκε στο κοινοβούλιο, η κυβέρνηση σώθηκε και αφαιρέθηκε η γαλλική ιθαγένεια του ηγέτη των αναρχικών Κον Μπετίτ. Οι φοιτητές έξαλοι φώναζαν: «είμαστε όλοι ανεπιθύμητοι Γερμανοεβραίοι».

Το γαλλικό φράγκο κατέρρευσε, τεράστια κεφάλαια φυγαδεύτηκαν στην Ελβετία, τα τρόφιμα εξαφανίστηκαν. Το πράγμα έφτασε να γίνει διαπραγμάτευση στο δρόμο, στην κυριολεξία στην οδό Γκρενέλ, μίλησαν για ένα πρωτόκολλο, αλλά οι εργάτες το απέρριψαν.

Ο καυτός μήνας έφτανε στο τέλος του, αλλά ο ορίζοντας εξακολουθούσε να είναι θολός και κόκκινος.

Ο Πρόεδρος Ντε Γκώλ στις 30 του μηνός διέλυσε τη Βουλή, προκήρυξε εκλογές και είδε να τον χειροκροτούν 750.000 Γάλλοι πολίτες.

Στις 31 οι εργάτες ζήτησαν νέες διαπραγματεύσεις, οι οποίες ξεκίνησαν την Κυριακή 2 Ιουνίου, με τους απεργούς να ξαναγυρίζουν στις δουλειές τους.

Στις 7 Ιουνίου, μια προσπάθεια αναζωπύρωσης της εξέγερσης κατέληξε σε βίαιες συγκρούσεις με αρκετούς νεκρούς.

Στις 12 Ιουνίου απαγορεύτηκαν οι διαδηλώσεις και 11 αναρχικοί τέθηκαν εκτός νόμου.

Στις 14 Ιουνίου αμνηστεύθηκαν οι φυλακισμένοι από το 1962 του ΟΑΣ και ο ηγέτης τους, ο Σαλάν, αφέθηκε ελεύθερος.

Στις 18 Ιουνίου οι τελευταίοι απεργοί της αυτοκινητοβιομηχανίας Ρενώ επέστρεψαν στις δουλειές τους.

Οι κάλπες της 30ης Ιουνίου 1968 ανέδειξαν νικητή τον Ντε Γκώλ (358 από τις 485 έδρες). Το κουτί της Πανδώρας έκλεισε.

Στην Τσεχοσλοβακία, η λεγόμενη «Άνοιξη της Πράγας», που εξερράγη το καλοκαίρι, ξεκινούσε ήσυχα και υπόγεια. Καταργήθηκε η λογοκρισία και επανήλθε η ελευθερία του λόγου, χωρίς να χρειαστεί να κατεβεί ο κόσμος σε διαμαρτυρίες.

Στις 14 Μαϊου ανα κοινώθηκαν οι μεταρρυθμίσεις της «άνοιξης», ενώ στις 25 Ιουνίου η εθνοσυνέλευση ψήφισε νόμο αποκατάστασης όσων είχαν διωχτεί σε πολιτικές δίκες, αρχής γενομένης το 1948.

Εβδομήντα προσωπικότητες υπέγραψαν ένα κείμενο που αφορούσε τον εκδημοκρατισμό της χώρας.

Όμως, τα πράγματα κάπου ξεστράτισαν, οι ρυθμοί ανέβηκαν, η καχυποψία βασίλεψε, οι απειλές από τους εταίρους του Συμφώνου της Βαρσοβίας ακολούθησαν. Σοβιετικά στρατεύματα άρχισαν να συγκεντρώνονται στα σύνορα με την Πολωνία και την Ανατολική Γερμανία.

Στις 30 Ιουλίου, η έκτακτη σύνοδος των μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας κατέληγε σε μια μάταιη προσπάθεια του Κρεμλίνου να πείσει τον Ντούμπτσεκ να αναστείλει το «πείραμα».

Συνέχιζαν να τον πιέζουν μέχρι τις 20 Αυγούστου. Σειρά είχαν τα όπλα.

Η σοβιετική εισβολή εκδηλώθηκε ταυτόχρονα στην Πολωνία, την Ανατολική Γερμανία και την Ουγγαρία. Οι Τσεχοσλοβάκοι αιφνιδιάστηκαν.

Η μοναδική μάχη που δόθηκε μπροστά στο κτίριο της Ραδιοτηλεόρασης είχε 30 νεκρούς και 300 τραυματίες.

Ο Ντούμπτσεκ καθαιρέθηκε και τον διαδέχτηκε ο Γκούσταβ Χούτζακ. Η Πανδώρα εδώ, ήθελε να παίξει διαφορετικά και ο Μπέρτολντ Μπρέχτ σαρκάζει:

«Μετά από την εξέγερση της 17ης Ιουνίου, ο γραμματέας της Ένωσης Λογοτεχνών έβαλε να μοιράσουν φυλλάδια στην λεωφόρο Στάλιν, που έγραφαν ότι ο λαός είχε πλέον απωλέσει την εμπιστοσύνη της κυβερνήσεως και ότι μπορούσε να την επανακτήσει, μόνο διπλασιάζοντας την εργασία.

Μα, δεν θα ήταν ευκολότερο σ’ αυτή την περίπτωση, η κυβέρνηση να διαλύσει τον λαό και να εκλέξει άλλον;».