Γιάννης Καραχισαρίδης

Οι μεγάλοι διανοητές ποτέ δεν αναζήτησαν την αλήθεια με μονομέρεια. Από τον Πλάτωνα μέχρι τον Καντ, τον Χέγκελ, τον Μαρξ και τον Νίτσε, όλοι τους στοχάστηκαν, παρατήρησαν, ερεύνησαν, αναζήτησαν την αλήθεια χωρίς εμμονές και περιορισμούς. Από τον Μαρξ σήμερα τι μας μένει; Η ταξική πάλη, η καπιταλιστική εκμετάλλευση και η επανάσταση των καταπιεσμένων. Δηλαδή ο απόηχος της σκέψης του. Γιατί τα βιβλία του Μαρξ δε πουλάνε πια, δεν τα αγοράζουν ούτε αυτοί που τον επικαλούνται κι αν τ’ αγοράζουν δύσκολα αφιερώνουν χρόνο στη μελέτη τους. Ο Μαρξισμός εδώ και χρόνια μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Κι όπως συμβαίνει σ’ αυτές τις περιπτώσεις, το αφήγημα περνάει στη χώρα του μύθου. Εκεί η συζήτηση τελειώνει, η σκέψη έρχεταιι σε δεύτερη μοίρα κι ο πλούτος της χάνεται στη λήθη.

Κι όμως ο Μαρξ μπορεί στα σοβαρά να συνομιλήσει με την εποχή μας. Όχι με συνθήματα ή με σημαίες που κυματίζουν, αλλά με τη σκέψη και τις ανακαλύψεις του.  Και όχι με το κομμουνιστικό του μανιφέστο, αλλά με τον διαλεκτικό υλισμό. Παίρνοντας τη σκυτάλη από τη διαλεκτική του Χέγκελ, διατύπωσε ένα νέο τρόπο ανάλυσης της Ιστορίας. Εστίασε στη κίνηση και στη διαμόρφωση του υλικού κόσμου. Προσπάθησε να διαβάσει τις αντιθέσεις, που είτε στο φως, είτε στη σκιά εμφιλοχωρούν στις κοινωνίες και τις μεταβάλλουν. Το κομμουνιστικό μανιφέστο ήταν το συμπέρασμα και όχι η μέθοδος του. Ένα συμπέρασμα που προέκυψε πριν 165 χρόνια. Είναι βέβαιο ότι ο Μαρξ σήμερα, ακολουθώντας τη δική του μέθοδο, θα κατέληγε σε άλλα συμπεράσματα, για τον απλούστατο λόγο, ότι οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί ριζικά. Ίσως κάποιος προτρέξει και πει ότι καπιταλισμό είχαμε και τότε, καπιταλισμό και σήμερα. Με αυτή την άποψη, ο Μαρξ μάλλον θα θύμωνε, γιατί η μέθοδος του – ο διαλεκτικός υλισμός – πάντα μελετούσε τις συγκεκριμένες συνθήκες. Κι αυτό ακριβώς είναι ο υλισμός. Οι συνθήκες που μεταβάλλονται και ορίζουν κάθε φορά την πραγματικότητα κι όχι οι ιδέες που στεγάζουν τον κόσμο μόνιμα και με γενική ισχύ. Όταν μάλιστα περάσουν τα χρόνια και κάποιος αποφασίσει να γράψει ολόκληρη την Ιστορία του καπιταλισμού, τότε θα κατανοήσουμε καλύτερα, την εξέλιξη και τις μεγάλες μεταβολές ενός συστήματος που κινεί την ανθρωπότητα όχι πρόσκαιρα, αλλά αιώνες τώρα.

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στην μαρξιστική μέθοδο. Ο διαλεκτικός υλισμός για να κατανοήσει τη κίνηση της κοινωνίας, αναζητεί την κύρια αντίθεση. Όποιος έχει ξεμείνει στη ταξική πάλη του κομμουνιστικού μανιφέστου (1848), προφανώς έχει χάσει πολλά τεύχη της Ιστορίας. Ο βιομήχανος της πρώιμης εκείνης εποχής υπάρχει και σήμερα, μόνο που δεν είναι αυτός που κινεί τα νήματα του Κόσμου. Το σύγχρονο χρηματοπιστωτικό σύστημα – η τελευταία ριζική μετάλλαξη του καπιταλισμού – ανέδειξε σε κυρίαρχο παράγοντα του παιχνιδιού, τις αγορές, αυτόν τον ανώνυμο παίχτη, που ορίζει τις τύχες μας σήμερα. Αν θέλουμε να εντοπίσουμε την κύρια αντίθεση, στο σημερινό τοπίο, δεν είναι δυνατόν να βγάλουμε από το κάδρο τις αγορές. Η κρίση του 2008 φανέρωσε την ύπαρξη των αγορών σε ένα πολύ μεγαλύτερο ακροατήριο. Ταυτόχρονα έφερε στην επιφάνεια και την ύπαρξη ενός σωρευτικού χρέους των κρατών του αναπτυγμένου δυτικού κόσμου. Τα κράτη χρωστούν στις αγορές. Ένα χρέος που μεγεθύνθηκε απειλητικά και από τη κρίση του τραπεζικού συστήματος, που ανεξέλεγκτο ενεπλάκη στο παιχνίδι των αγορών. Τα κράτη – έθνη λοιπόν απέναντι στις αγορές. Μοιάζει να είναι η κύρια αντίθεση. Είναι ένα λογικό συμπέρασμα με εργαλείο ανάλυσης τον διαλεκτικό υλισμό του Μαρξ.

«Πόλεμος πατήρ πάντων» συμπέρανε ο Ηράκλειτος. Και φυσικά δεν εννοούσε μόνο τον αιματηρό, αλλά κι εκείνο τον πόλεμο που μαίνεται στη σιωπή, στη σκιά, τον πόλεμο για δύναμη και εξουσία. Και σήμερα λοιπόν ο πόλεμος μαίνεται, με πολλά παρακλάδια και επί μέρους, αλλά η κύρια αντίθεση που τον κινεί είναι αυτή ανάμεσα στα κράτη που χρωστούν και στις αγορές που απαιτούν τα δανεικά τους. Η στρατηγική και οι συμμαχίες εκπορεύονται από το πόσο καλά θα αναγνώσουμε τη φύση του πολέμου. Σήμερα στην επικαιρότητα είναι ο πόλεμος του αναπτυγμένου βορρά, με τον νότο που υποφέρει. Η επικαιρότητα δεν λέει πάντα την αλήθεια. Το αίτημα αυτού του πολέμου σιγά-σιγά αρθρώνεται από τα κράτη-έθνη. Λέξη-λέξη συγκροτείται η απαίτηση : Οι αγορές οφείλουν να συμμετέχουν στα βάρη τις κρίσης, που αυτές προκάλεσαν. Να χάσουν μέρος του πλούτου τους προς όφελος των υπερχρεωμένων κρατών-εθνών.

(Το παρόν άρθρο αποτελεί το δεύτερο από την ενότητα “Ανεπίκαιρα” που θα ολοκληρωθεί σε 32 δημοσιεύσεις αποκλειστικά στο “iporta.gr”)

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr