Δεκέμβρης του 1964 και σε αμερικάνικη παραγωγή ο ….. ”Zorba the Greek” μετά από συνεχόμενες απορρίψεις των στούντιο βγαίνει για πρώτη φορά στις αίθουσες των Η.Π.Α. Σκηνοθέτης ο Μιχάλης Κακογιάννης, ο οποίος και σενιογραφεί το βιβλίο του Νικόλαου Καζαντζάκη: ”Ο βίος και η πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά”.

 

Το βιβλίο βασίζεται την αληθινή γνωριμία του Νίκου Καζαντζάκη με τον Γιώργο Ζορμπά (στο βιβλίο μετονομάστηκε σε Αλέξη). Στην βασισμένη στο βιβλίο ταινία τον ρόλο του Ζορμπά υποδύεται ο Anthony Quinn και τον διαννοούμενο συγγραφέα ο Alan Bates.

Παρακάτω μερικά χαρακτηριστικά της ταινίας και στιγμές της, που μας σημάδεψαν σαν ανθρώπους.

 

 

 

 

”Πολλές φορές πεθύμησα να γράψω τον βίο και την πολιτεία τού Ζορμπά, ενός γέρου εργάτη που πολύ αγάπησα.

 

Στη ζωή μου, οι πιο μεγάλοι μου ευεργέτες στάθηκαν τα ταξίδια και τα ονείρατα· από τούς ανθρώπους, ζωντανούς και πεθαμένους, πολύ λίγοι βοήθησαν τον αγώνα μου.

 

Όμως, αν ήθελα να ξεχωρίσω ποιοι άνθρωποι άφησαν βαθύτερα τ’ αχνάρια τους στην ψυχή μου, ίσως να ξεχώριζα τρεις τέσσερις: Τον Όμηρο, τον Μπέρξονα, τον Νίτσε και τον Ζορμπά.

 

Ο πρώτος στάθηκε για μένα το γαληνό κατάφωτο μάτι -σαν τον δίσκο τού ήλιου- που φωτίζει με απολυτρωτικιά λάμψη τα πάντα· ο Μπέρξονας με αλάφρωσε από άλυτες φιλοσοφικές αγωνίες που με τυραννούσαν στα πρώτα νιάτα· ο Νίτσε με πλούτισε με καινούριες αγωνίες και μ’ έμαθε να μετουσιώνω τη δυστυχία, την πίκρα, την αβεβαιότητα σε περηφάνια· κι ο Ζορμπάς M’ ΕΜΑΘΕ Ν’ ΑΓΑΠΩ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗ ΦΟΒΟΥΜΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ”.

(ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ)

 

 

Μιχάλης Κακογιάννης – Ο δημιουργός

 

Πρωταρχικό λόγο έπαιξε πως το πρότζεκτ της ταινίας ανέλαβε -παρότι ξένη παραγωγή, με ξένης καταγωγής πρωταγωνιστές- ο σπουδαίος Ελληνοκύπριος σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης, αναλαμβάνοντας μία πολύ δύσκολη κινηματογράφηση βιβλίου. Πέραν τούτου όμως, ήταν ”εύκολο” (με ξένο σκηνοθέτη θα ήταν ανέφικτο) να εμφυσήσει στο καστ του το ελληνικό στοιχείο. Κάτι που έπαιξε πρωταρχικό ρόλο στην πορεία της ταινίας, όπως θα φανεί παρακάτω.

 

(ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗ)

 

Ο χαρισματικός Anthony Quinn μετατρέπεται στον Αλέξη Ζορμπά

 

Ο Quinn, ένας από τους καλύτερους βιωματικούς και ρεαλιστικούς στην ερμηνεία τους ηθοποιός, στεκούμενος επάξια δίπλα στην κλάση του Marlon Brando, δύο φορές κάτοχος Oscar, έμελλε να ”χαρακωθεί” στην αιωνιότητα ως ο Αλέξης Ζορμπάς. Η ερμηνεία του αφήνει εποχή. Με την καθοδήγηση του Κακογιάννη κατορθώνει να μεταλαμπαδευτεί το ελληνικό στοιχείο. Την χαρά, το μεράκι και κυρίως την μελαγχολία. Δεν ήταν όμως εύκολο. Το όριο μεταξύ του σωστού και της υπερβολής ή όπως του έλεγε ο Ελληνοκύπριος σκηνοθέτης ”Anthony you are over the top” ήταν πολύ λεπτό. Αλλά ο Μεξικάνος ηθοποιός τα κατάφερε επάξια. Από τομείς της φυσιογνωμίας του και των εκφράσεων του, μέχρι την ελληνική προφορά και τον μυθικό χορό του.

 

Ερμηνεύει μία προσωπικότητα που με έχει σημαδέψει σαν χαρακτήρα. Ο Ζορμπάς έχει ένα αχόρταγο πάθος για ζωή. Ζει ελεύθερα, χωρίς ενδοιασμούς και προκαταλήψεις, σέβεται αυτόν που αξίζει τον σεβασμό και κυρίως νιώθει έναν ”ιερό τρόμο” αντιμετωπίζοντας με δέος την κατάληξη κάθε ανθρώπου. Τον θάνατο. Όχι απαραίτητα αυτό που θα τον βρει, αλλά και των γύρω του. Απέναντι του σηκώνει το κορμί του και βροντοφωνάζει … ΩΠΑ!

 

(ΕΙΚΟΝΑ ΑΝΤΗΟΝΥ QUINN)

 

Η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.

 

Ο μεγάλος Έλληνας δημιουργός διαδίδει το λεγόμενο συρτάκι σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ο χορός στην ιστορία μένει σαν μία από της χαρακτηριστικότερες σκηνές του κινηματογράφου. Και ο σπουδαίος Anthony Quinn μένει για πάντα χαραγμένος στην μνήμη μας όσες γενιές και αν περάσουν.

 

 

 

Η Lila Kendrova δίνει μία από τις καλύτερες ερμηνείες Β’ γυναικείου ρόλου που έχουν δωθεί. Αν όχι την καλύτερη.

 

H Ρωσίδα ηθοποιός μαθαίνει για πρώτη φορά στη ζωή της Αγγλικά αποκλειστικά για την ταινία και τον ρόλο της ως Madame Hortense. Υποκριτικό ρεσιτάλ που περνάει από πολλά υποκριτικά ”σκαλοπάτια”. Με ερμηνεία που κινείται ανάμεσα σε κωμωδία και δράμα εκφράζει άρτια αυτό που ζητάει ο ρόλος της. Την καταραμένη χήρα που προσπαθεί να βάλει μάταια ένα ψεύτικο χαμόγελο στη ζωή της μήπως και ευτυχίσει, αλλά το παρελθόν και ο πόνος το κάνουν ανέφικτο και οδυνηρό. Ο λόγος που δεν την τοποθέτησα στις συγκλονιστικότερες ερμηνείες Β’ ρόλων είναι επειδή όπως προανέφερα και στην εισαγωγή με διακατέχει για την ταινία μία φύσει υποκειμενικότητα και για αυτό αν και μπορεί να είμαι και δίκαιος, δεν θέλω να φανώ άδικος.

 

 

 

Ναι, μεν η ταινία φτιάχτηκε από τεράστιους δημιουργούς και καλλιτέχνες. Ναι μεν βραβεύθηκε με 3 Oscar και ήταν υποψήφια για άλλα 4. Τίποτα όμως δεν θα υπήρχε -και εκφράζω τεράστια ευγνωμοσύνη γι’αυτό- χωρίς τον Νίκο Καζαντζάκη. Δεν θέλω να αναφέρω πολλές από τις σοφές και σημαντικές κουβέντες της ταινίας, αλλά μόνο την αγαπημένη μου.

 

”Να μετουσιώνεις το αναπόφευγο σε δικιά σου λεύτερη βούληση.”

Γιατί, παρόλο που ο θάνατος είναι δεδομένος είναι προτιμότερο να τον αντικρίζουμε ως απόρροια προσωπικής μας επιλογής και όχι σαν αναπόφευκτη κατάληξη, καθώς στην πρώτη περίπτωση τουλάχιστον έχουμε την αίσθηση πως ελέγχουμε οι ίδιοι τη ζωή μας.

 

Τέλος, στην υγειά μας και να μας ευλογεί ο Θεός … ή όπως είπε ο Ζορμπάς … : ”Και ο διάολος επίσης.”