Ο Ευάγγελος Μπιτσαξής είναι Δικηγόρος και μέλος του Δικηγορικού γραφείου epmb.gr. με ειδίκευση στο Ποινικό Δίκαιο και  σε Διεθνείς υποθέσεις, καθώς έχει εκπροσωπήσει πολλούς διάδικους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Ζούμε πρωτόγνωρες στιγμές. Όλο το βάρος έχει πέσει, και ορθά,  στην αντιμετώπιση της υγειονομικής βόμβας που απειλεί όλους μας. Φαίνεται ότι η ταχύτητα με την οποία ελήφθησαν τα μέτρα και η εντυπωσιακή πειθαρχία που επιδεικνύουμε όλοι μας, συντελούν στο να περάσει η καταιγίδα με το μικρότερο δυνατό ανθρώπινο κόστος για την χώρα.

Η νέα πρόκληση που θα κληθούμε όλοι να αντιμετωπίσουμε, όταν ολοκληρωθεί η παρούσα δοκιμασία, ονομάζεται «οικονομικό κραχ». Δεν είμαι ούτε κινδυνολόγος, ούτε συνωμοσιολόγος, ούτε καν οικονομολόγος. Αν αναζητάτε μια αμιγώς οικονομική προσέγγιση του ζητήματος, σας παραπέμπω στο πρόσφατο άρθρο του Mario Draghi στους FT[1]. Είμαι απλώς, δικηγόρος. Και ως δικηγόρος έχω μάθει, όλα αυτά τα χρόνια, να διακρίνω πολύ γρήγορα, τα σημάδια που δείχνουν την οικονομική μας πορεία. Έχουμε περάσει αρκετά σκαμπανεβάσματα την τελευταία δεκαετία, άλλοτε απότομα, άλλοτε πιο ήπια, άλλοτε με θετικό πρόσημο και άλλοτε με αρνητικό. Πάντοτε, μέσα από την φύση και την ύλη της δουλειάς μας, τα σημάδια της ανάπτυξης ή της ύφεσης ήταν ορατά, μήνες πριν ξεκινήσει η ανοδική ή η καθοδική πορεία.

Τα πρώτα σημάδια αντίδρασης της απότομης αλλαγής, που βρήκε όχι μόνο το εγχώριο, αλλά και το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα παντελώς απροετοίμαστο, δείχνουν ότι βαίνουμε με μαθηματική ακρίβεια σε οικονομικό κραχ, με άγνωστες συνέπειες τόσο για το κράτος, όσο, κυρίως, για τους πολίτες. Το ερώτημα είναι κατά πόσον η κυβέρνηση θα μπορέσει να δείξει τα ίδια ανακλαστικά στο οικονομικό τσουνάμι που έρχεται, αν έχει τα εργαλεία, τις δυνατότητες και πάνω απ’ όλα αν θα βρει την απαραίτητη βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιχειρήσεις που έκλεισαν προσωρινά βρίσκονται προ του κινδύνου να κλείσουν οριστικά, ενώ το ποσοστό της ανεργίας νομοτελειακά θα εκτοξευτεί. Η οικονομική δραστηριότητα, δεδομένα, θα είναι για ένα αδιευκρίνιστο διάστημα πολύ περιορισμένη, η τουριστική σεζόν θα χαθεί όλη, η οικοδομική δραστηριότητα θα συρρικνωθεί ενώ παράλληλα το κράτος θα ψάχνει τα έσοδα με το κυάλι. Η μισθωτική αγορά βρίσκεται ήδη σε απορρύθμιση, με τους μισθωτές να αδυνατούν να καταβάλλουν, και τους ιδιοκτήτες, που πολλοί ζουν από τα ενοίκια, να μην εισπράττουν. Επιταγές που είχαν δοθεί από επιχειρήσεις που λειτουργούσαν για εργασίες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, κινδυνεύουν να μην εισπραχθούν. Κλάδοι ολόκληροι κατέρρευσαν κυριολεκτικά εν μία νυκτί. Οι τράπεζες θα μπουν σε νέο κύκλο κόκκινων δανείων, από ανθρώπους που ενώ μπορούσαν ακόμη να καλύπτουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις, πλέον θα αδυνατούν. Τα δικαστήρια είναι κλειστά, επομένως οποιαδήποτε διαφορά προκύψει στις σημερινές συνθήκες, θα κριθεί αρκετούς μήνες αν όχι χρόνια αργότερα. Ακόμα και απλά πράγματα, όπως η πώληση ενός ακινήτου ή η έκδοση ενός διαζυγίου, είναι πρακτικά ανέφικτο να πραγματοποιηθούν. Η κοινωνία μας βρίσκεται ενώπιον της μεγαλύτερης σύγχρονης οικονομικής πρόκλησης μέχρι σήμερα, ίσως αντίστοιχης με αυτή που αντιμετώπισε μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του εμφυλίου. Ακόμα είμαστε στην αρχή μιας ανηφορικής πορείας, με πολλές άγνωστες παραμέτρους, άγνωστο χρόνο εξόδου και χωρίς δυνατότητα να προσδιορίσουμε το μέγεθος ούτε της ανθρώπινης ούτε της οικονομικής καταστροφής.

Μια κυβέρνηση, που αδυνατεί για την ώρα να δώσει 800 ευρώ επίδομα στους δικηγόρους, προφανέστατα γιατί δεν βγαίνουν τα νούμερα, και αντ’ αυτού επιλέγει την εξευτελιστική λύση των vouchers, δείχνει ότι σε βάθος χρόνου είναι σίγουρα ανήμπορη, με τα σημερινά δεδομένα, να αντιμετωπίσει μια βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση, όχι μόνο των δικηγόρων αλλά όλων των επαγγελματικών κλάδων. Φοβάμαι ότι βγαίνοντας από την παρούσα υγειονομική κρίση, με το μικρότερο δυνατόν ανθρώπινο κόστος σε απώλεια ζωών, που είναι αυτή τη στιγμή το ζητούμενο, θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε μια ισοδυνάμως πρωτόγνωρη κατάσταση, με μεγαλύτερο ζητούμενο την αντιμετώπιση των ακραίων μορφών ένδειας. Γίνεται εύκολα αντιληπτό, ότι σε μια κοινωνία που έχει δείξει στο παρελθόν ότι αρέσκεται σε ακραίες λαϊκιστικές φωνές, που θα βρουν εύφορο έδαφος να καλλιεργήσουν εκ νέου προσδοκίες, η πολιτική μετάφραση αυτής της επερχόμενης οικονομικής κρίσης μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνη.

Καλά, λοιπόν, τα μέτρα στήριξης που εξαγγέλλονται καθημερινά, καλές οι αναστολές πληρωμών, αλλά θα πρέπει από τώρα να διαμορφωθεί ένα συνολικό σχέδιο και να αναζητηθούν τα χρήματα, προφανώς απ’ έξω, ώστε την επόμενη μέρα, εκτός από ζωντανοί, να είμαστε όρθιοι και αξιοπρεπείς, και να μην πάνε χαμένοι οι κόποι και η συλλογική προσπάθεια μιας ολόκληρης δεκαετίας. Και μολονότι το πρόβλημα, μπορεί να πει κάποιος ότι είναι παγκόσμιο, καθώς παγκόσμιοι κολοσσοί κλυδωνίζονται, όλες οι αεροπορικές κινδυνεύουν με πτώχευση και η ανεργία εκτοξεύεται παντού[2], εμείς θα κληθούμε να προσεγγίσουμε και να επιλύσουμε το ζήτημα στα στενά μας όρια, με το βλέμμα φυσικά πάντα έξω. Και όπως περνάμε στην παρούσα φάση το υγειονομικό κραχ, με καλύτερους όρους σχεδόν από την πλειονότητα των υπολοίπων κρατών, ακόμα και των πιο αναπτυγμένων, ο νέος, ακόμα δυσκολότερος στόχος είναι να μπορέσουμε να περάσουμε και το οικονομικό κραχ που έρχεται, με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και χωρίς να διαταραχθεί ο κοινωνικός ιστός.

Η αντιμετώπιση του θέματος του Κορωναϊού, έχοντας και τα συγκριτικά στοιχεία από τις άλλες χώρες, δείχνει το πώς οι πολιτικές επιλογές των κυβερνώντων μπορούν άμεσα να επηρεάσουν τις ζωές των πολιτών. Ας ελπίσουμε ότι τα ίδια γρήγορα ανακλαστικά θα ενεργοποιηθούν και την επόμενη μέρα, όταν πλέον θα έχουμε γλυτώσει με το καλό από τον ιό και θα κινδυνεύουμε από την απότομη οικονομική κατάρρευση.

Θέλοντας να κλείσω με μια νότα αισιοδοξίας, σας προτρέπω όλους να παραμείνουμε όλοι υγιείς, αισιόδοξοι και δημιουργικοί, γιατί τις δυσκολίες της περνάς μόνο με θετική ενέργεια και εγρήγορση. Και όπως φανήκαμε όλοι προσαρμοστικοί στις νέες συνθήκες που απότομα διαμορφώθηκαν, έτσι και να προσαρμοστούμε άμεσα στις νέες οικονομικές συνθήκες που θα διαμορφωθούν.

Αθήνα, 28-3-2020

[1] https://www.ft.com/content/c6d2de3a-6ec5-11ea-89df-41bea055720b

[2] https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-03-26/u-s-jobless-claims-surged-to-record-3-28-million-last-week

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr