Η Δρ. Δέσποινα Κατσώχη είναι ογκολόγος – ακτινοθεραπευτής, εξειδικευμένη στις νεότερες τεχνικές της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας και στους συνδυασμούς των θεραπευτικών ογκολογικών σχημάτων.

Ο ανακουφιστικός ρόλος της ακτινοθεραπείας

Ο καρκίνος του παγκρέατος, ένας εξαιρετικά κακοήθης όγκος, είναι η τέταρτη αιτία θανάτου από καρκίνο και δεύτερη- μετά τον καρκίνο του παχέος εντέρου – αιτία θανάτου από καρκίνο του πεπτικού συστήματος.

Η χειρουργική εκτομή είναι η θεραπεία εκλογής.  Μόνο το 15-20% των ασθενών είναι υποψήφιοι για παγκρεατεκτομή. Η πενταετής επιβίωση μετά από ριζική παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή είναι περίπου 30%.

Πόνος, ίκτερος και  απώλεια βάρους είναι τα συνηθέστερα συμπτώματα που προειδοποιούν για καρκίνο στο πάγκρεας.  Ιδιαίτερα ο πόνος αποτελεί σύμπτωμα ακόμη και για μικρούς όγκους (<2 cm). Ακτινοβολεί στα πλάγια και/ή κατευθείαν στην πλάτη και μπορεί να είναι διακοπτόμενος ή να επιδεινώνεται όταν ο ασθενής τρώει ή ξαπλώνει σε ύπτια θέση. Συχνά υποχωρεί όταν ο ασθενής παίρνει εμβρυϊκή θέση και αν είναι οξύς, οφείλεται σε επεισόδιο οξείας παγκρεατίτιδας.

Οι ασθενείς αξιολογούνται με απεικονιστικές εξετάσεις, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία  (MRI) ή και ενδοσκοπικό έλεγχο. Η επιλογή της μεθόδου αντιμετώπισης του καρκίνου στο πάγκρεας, εξαρτάται από τη θέση, την έκταση του όγκου, την ηλικία και την κατάσταση του ασθενή (συνοδά νοσήματα).

Η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT)

Η αντιμετώπιση όγκων της κοιλιακής χώρας και ιδιαίτερα του καρκίνου στο πάγκρεας απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό της ακτινοθεραπείας και εφαρμογή προηγμένων τεχνικών όπως η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT) η οποία προσαρμόζεται στις ανατομικές ιδιαιτερότητες των ασθενών προκειμένου να ακτινοβοληθεί με ακρίβεια η πάσχουσα περιοχή και παράλληλα να προστατευθούν οι γειτονικοί υγιείς ιστοί από την ακτινοβολία. Την ακριβή στόχευση διασφαλίζουν προηγμένα συστήματα απεικονιστικά κατευθυνόμενης ακτινοθεραπείας(IGRT), δηλαδή γραμμικοί επιταχυντές με ενσωματωμένο σύστημα ηλεκτρονικής απεικόνισης αξονικού τομογράφου (CBCT) που προσφέρουν ακριβή τρισδιάστατο προσδιορισμό της περιοχής κατά την ακτινοθεραπεία και οπτική επαφή με τον καρκίνο.

Συμπληρωματική δόση ακτινοθεραπείας (SIB)

Η κλιμάκωση της δόσης της ακτινοθεραπείας στον καρκίνο του παγκρέατος είναι σημαντική. Το θεραπευτικό αποτέλεσμα εξαρτάται από τη συνολική δόση ακτινοθεραπείας, η οποία αυξάνεται  με ασφάλεια, με τη χορήγηση συμπληρωματικής δόσης ακτινοθεραπείας (simultaneous integrated boost SIB), στον όγκο στόχο του καρκίνου του παγκρέατος ή και σε πιθανούς διογκωμένους λεμφαδένες, θετικούς στην ποζοτρονιακή τομογραφία PET-CT ή μαγνητική τομογραφία. Έτσι, μειώνεται και ο  συνολικός χρόνος ακτινοθεραπείας των ασθενών.

Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος σε έμπειρα κέντρα

Η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία παρέχει με ακρίβεια υψηλές δόσεις ακτινοβολίας σε μικρούς όγκους. Υπολογίζει με ποικιλία τεχνικών την κίνηση του όγκου αλλά και τη φυσιολογική κίνηση των ιστών, επιτρέποντας τη χορήγηση υψηλότερων δόσεων από τη κλασσική ακτινοθεραπεία στον όγκο του παγκρέατος ενώ ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο τραυματισμού γειτονικών οργάνων. Ο συνολικός χρόνος θεραπείας μειώνεται και η δράση της ακτινοθεραπείας αυξάνεται.  Η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία (SBRT), μπορεί να εφαρμοστεί τοπικά με τη μορφή σύντομου σχήματος πέντε ημερών, σε υπολειμματική νόσο του καρκίνου του παγκρέατος ή σε τοπικοπεριοχική  υποτροπή του  καρκίνου του παγκρέατος.

Η ακτινοθεραπεία στους ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος έχει συχνά και ανακουφιστική δράση, γιατί ελέγχει τον τοπικό πόνο ενώ συμβάλλει και στην αποτροπή απόφραξης.

Καθοριστική η εμπειρία του ογκολόγου ακτινοθεραπευτή

Η εμπειρία του ογκολόγου ακτινοθεραπευτή είναι καθοριστική.   Τα καρκινικά κύτταρα με την ακτινοθεραπεία αρχικά  τραυματίζονται ώστε να μην μπορούν να πολλαπλασιαστούν και στη συνέχεια νεκρώνονται και απομακρύνονται φυσιολογικά από τον ίδιο τον οργανισμό μέσω του αίματος.

Χημειοθεραπεία & ακτινοθεραπεία

Σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα, η χημειοθεραπεία στον καρκίνο του παγκρέατος, εφαρμόζεται συνδυαστικά με την ακτινοθεραπεία και απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα γιατί επηρεάζεται ο οργανισμός τοπικά.

Το έντερο αντιδρά με τακτικές κενώσεις ή διάρροιες. Οι παρενέργειες αυτές αναφέρονται ως μετακτινική εντερίτιδα και συνήθως είναι παροδικές:  μακροπρόθεσμες παρενέργειες εμφανίζονται σε ποσοστό 15%. Τα παραπάνω ενοχλήματα, τα προλαμβάνουμε με οδηγίες συμπεριφοράς, τοπικής φροντίδας, διατροφής, απλά φυτικά σκευάσματα και ενίοτε με φαρμακευτική αγωγή. Η καθημερινή παρουσία των ασθενών με καρκίνο του παγκρέατος στο τμήμα ακτινοθεραπείας επιφορτίζει τον/την ογκολόγο ακτινοθεραπευτή με τη συνεχή παρακολούθηση και φροντίδα τους.

Παρακολούθηση μετά τη θεραπεία

Όταν ολοκληρωθεί η θεραπεία των ασθενών με καρκίνο στο πάγκρεας, η παρακολούθησή τους περιλαμβάνει τακτικές εξετάσεις για ν’ αποκλεισθεί το ενδεχόμενο υποτροπής ή μετάστασης της νόσου: κλινική εξέταση, απεικονιστικές και αιματολογικές εξετάσεις,  αρχικά σε συντομότερα χρονικά διαστήματα και στη συνέχεια σε μεγαλύτερα.

Η ποιότητας ζωής ασθενών με καρκίνο του παγκρέατος συνδέεται με τη μείωση των παρενεργειών και τη βελτίωση της ψυχολογίας τους αλλά και των οικείων τους  με συμβουλευτικές υπηρεσίες από ειδικότητες (ψυχολόγοι, σεξολόγοι, ψυχοθεραπευτές, διατροφολόγοι) αλλά και ειδικούς ιατρούς όπως γαστρεντερολόγους και άλλους.