To 50% των καρκίνων τραχήλου μήτρας συναντάται σε ασθενείς που δεν έκαναν ποτέ έλεγχο. Το είδος της θεραπείας εξαρτάται από το στάδιο, την έκταση, τη θέση του καρκίνου, την ηλικία της γυναίκας, το γυναικολογικό ιστορικό της και τη γενική κατάσταση της υγείας της.

Η θεραπευτική προσέγγιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σχεδιάζεται διεπιστημονικά σε ογκολογικό συμβούλιο: βασίζεται στη γυναικολογική εξέταση, στον απεικονιστικό έλεγχο και στο παθολογοανατομικό αποτέλεσμα της βιοψίας,

Ο απεικονιστικός έλεγχος των γυναικών με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας περιλαμβάνει μαγνητική τομογραφία πυέλου (βασική απεικονιστική εξέταση για την εκτίμηση της έκτασης  της νόσου,  τον καθορισμό της θεραπείας και τον σχεδιασμό της ακτινοθεραπείας),  αξονική τομογραφία θώρακος, άνω και κάτω κοιλίας, ποζιτρονιακή τομογραφία και διακολπικό/διορθικό υπερηχογράφημα. Ανάλογα την έκταση του καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας, απαιτείται κυστεοσκόπηση και ορθοσκόπηση.

Χειρουργείο

Η χειρουργική επέμβαση αποτελεί για τα πρώιμα στάδια του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, θεραπεία εκλογής. Η ολική υστερεκτομή με λεμφαδενεκτομή  περιλαμβάνει αφαίρεση της μήτρας, του τραχήλου της μήτρας, μέρους του κόλπου, των ωοθηκών, των παραμητρίων, και των λεμφαδένων της πυέλου.

Ακτινοθεραπεία

Ο ρόλος της ακτινοθεραπείας στη θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι πολλαπλός.

Επικουρική ή συμπληρωματική ακτινοθεραπεία

Λειτουργεί  συμπληρωματικά του χειρουργείου, όταν η τελική ιστολογική εξέταση, προειδοποιεί για υψηλό κίνδυνο υποτροπής. Στόχο έχει να μειώσει τον κίνδυνο τοπικής υποτροπής του  καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και την ίαση της ασθενούς.

Κατά την επικουρική ακτινοθεραπεία εφαρμόζουμε προηγμένες τεχνικές όπως η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT) η οποία προσαρμόζεται στις ανατομικές ιδιαιτερότητες της γυναίκας με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, με στόχο την ακριβή ακτινοβόληση της πάσχουσας περιοχής και παράλληλη προστασία των γειτονικών υγιών ιστών από την ακτινοβολία. Την ακριβή στόχευση διασφαλίζουν προηγμένα συστήματα απεικονιστικά κατευθυνόμενης ακτινοθεραπείας (IGRT), δηλαδή γραμμικοί επιταχυντές με ενσωματωμένο σύστημα ηλεκτρονικής απεικόνισης αξονικού τομογράφου (CBCT) που προσφέρουν ακριβή τρισδιάστατο προσδιορισμό της περιοχής κατά την ακτινοθεραπεία.

Οριστική ή ριζική ακτινοθεραπεία

Εφαρμόζεται κυρίως στα προχωρημένα στάδια του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, σε αρχικά στάδια για ασθενείς με αντένδειξη για χειρουργική επέμβαση και σε ασθενείς που κατά τη χειρουργική επέμβαση διαπιστώθηκε μεγαλύτερη έκταση του όγκου στον τράχηλο  της μήτρας.  Το θεραπευτικό αποτέλεσμα εξαρτάται από τη συνολική δόση ακτινοθεραπείας, επομένως η κλιμάκωση της δόσης της ακτινοθεραπείας είναι σημαντική.

Για μείωση του συνολικού χρόνου ακτινοθεραπείας στις γυναίκες με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αυξάνεται  με ασφάλεια η δόση της ακτινοθεραπείας του όγκου στόχου, με τη χορήγηση συμπληρωματικής δόσης ακτινοθεραπείας (simultaneous integrated boost SIB), στον όγκο στόχο στον τράχηλο της μήτρας ή και σε πιθανούς διογκωμένους λεμφαδένες, θετικούς στην ποζοτρονιακή τομογραφία PET-CT. Η τεχνική αυτή, όπως η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία SBRT, μπορεί να εφαρμοστεί τοπικά σε υπολειμματική νόσο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ή σε τοπικοπεριοχική  υποτροπή του.

Ταυτόχρονα  επιτυγχάνουμε μείωση της έκθεσης στην ακτινοβολία του εντέρου και της ουροδόχου κύστης, χάρη στους γραμμικούς επιταχυντές και στις προηγμένες απεικονίσεις (μαγνητική τομογραφία MRI, αξονική τομογραφία CT, ποζιτρονιακή τομογραφία PET-CT). Βασικό ρόλο παίζει και η εμπειρία του ογκολόγου ακτινοθεραπευτή.  Ο σχεδιασμός της ακτινοθεραπείας στόχο έχει τη σμίκρυνση του όγκου στόχου του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (adaptive radiation therapy). Ο συνολικός χρόνος ακτινοθεραπείας είναι 6 εβδομάδες (καθημερινά τις εργάσιμες ημέρες) ενώ της βραχυθεραπείας 3 εφαρμογές ανά εβδομάδα.

Τα καρκινικά κύτταρα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας με την ακτινοθεραπεία αρχικά  τραυματίζονται ώστε να μην μπορούν να πολλαπλασιαστούν και στη συνέχεια νεκρώνονται και απομακρύνονται φυσιολογικά από τον ίδιο τον οργανισμό.

Βραχυθεραπεία

Η βραχυθεραπεία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ακτινοθεραπείας του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Είτε ενδοκολπική βραχυθεραπεία, σε γυναίκες που έχουν χειρουργηθεί με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είτε ενδοτραχηλική βραχυθεραπεία σε γυναίκες με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας που υποβάλλονται σε ριζική ακτινοθεραπεία.

Η βραχυθεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας εφαρμόζεται κατευθείαν στους ιστούς του κόλπου και του όγκου. Είναι επεμβατική ακτινοθεραπεία και γίνεται με ελαφρά νάρκωση ή μέθη. Υψηλές δόσεις ακτινοβολίας σύμμορφα, εφαρμόζονται τοπικά στον όγκο-στόχο ενώ  διασφαλίζεται  η μέγιστη δυνατή προστασία των υγιών φυσιολογικών ιστών που περιβάλλουν τον όγκο.

Η βραχυθεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι  απεικονιστικά καθοδηγούμενη βραχυθεραπεία (IGBR). Αποτελεί την κρισιμότερη εξέλιξη των τελευταίων ετών καθώς αύξησε τον τοπικό έλεγχο της νόσου και περιόρισε τις ανεπιθύμητες ενέργειες βελτιώνοντας την επιβίωση.

Χημειοθεραπεία

Η χημειοθεραπεία στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας εφαρμόζεται συνδυαστικά με την ακτινοθεραπεία.  Χορηγείται ενδοφλεβίως και επαναλαμβάνεται συστηματικά καθ΄ όλη τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα.

Παρενέργειες συνδυασμένης ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας

Οι παρενέργειες διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Είναι πιθανόν να περιλαμβάνουν κόπωση, ναυτία, έμετο, αναιμία, λευκοπενία και άλλες αιματολογικές διαταραχές.

Κατά την συνδυασμένη ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπείας για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, απαιτείται ιδιαίτερη φροντίδα γιατί η  ακτινοθεραπεία επηρεάζει τον οργανισμό τοπικά. Ο τράχηλος της μήτρας γειτνιάζει με την ουροδόχο κύστη, το έντερο και ιδιαίτερα με το ορθό και το σιγμοειδές. Η ουροδόχος κύστη αντιδρά στην ακτινοθεραπεία με ερεθισμό που εκδηλώνεται με συχνουρία και άλλα δυσουρικά συμπτώματα. Το έντερο αντιδρά με τακτικές κενώσεις ή διάρροιες. Οι παρενέργειες αυτές αναφέρονται ως μετακτινική κυστίτιδα και πρωκτίτιδα και συνήθως είναι παροδικές. Ως παρενέργειες καταγράφονται ακόμη η ξηρότητα του κόλπου ή η στένωση του κόλπου, η οποία, ιδιαίτερα σε νέες ασθενείς, οδηγεί σε αδυναμία σεξουαλικής επαφής.

Τα παραπάνω ενοχλήματα, τα προλαμβάνουμε με οδηγίες συμπεριφοράς, διατροφής, απλά φυτικά σκευάσματα και ενίοτε με φαρμακευτική αγωγή. Η καθημερινή παρουσία της γυναίκας στο τμήμα ακτινοθεραπείας επιφορτίζει τον/την ογκολόγο ακτινοθεραπευτή με τη συνεχή παρακολούθηση και φροντίδα της.

Μεταθεραπευτική παρακολούθηση

Όταν ολοκληρωθούν τα θεραπευτικά σχήματα της γυναίκας με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, η μεταθεραπευτική παρακολούθησή της περιλαμβάνει τακτικές εξετάσεις για ν’ αποκλεισθεί το ενδεχόμενο υποτροπής ή μετάσταση της νόσου: περιλαμβάνουν κλινική γυναικολογική εξέταση, απεικονιστικές και αιματολογικές εξετάσεις,  αρχικά σε συντομότερα χρονικά διαστήματα και στη συνέχεια σε μεγαλύτερα.

Η αποκατάσταση της ποιότητας ζωής της γυναίκας με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας μετά την ολοκλήρωση της  ακτινοθεραπείας συνδέεται με τη μείωση των παρενεργειών της ακτινοθεραπείας και της χημειοθεραπείας και την ψυχολογική ανάκαμψη της ίδιας και των οικείων της. Στη φάση αυτή εμπλέκονται αρκετές ειδικότητες που παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες, όπως ψυχολόγοι, σεξολόγοι, ψυχοθεραπευτές και διατροφολόγοι αλλά και ειδικοί ιατροί  όπως γαστρεντερολόγοι, ουρολόγοι, γυναικολόγοι κ.α  Γενικά συστήνεται παρακολούθηση κάθε 3-4 μήνες κατά τα πρώτα δύο χρόνια και κάθε 6-12 μήνες μέχρι την πενταετία.

Ο απεικονιστικός έλεγχος αρχικά πραγματοποιείται 4 με 6 εβδομάδες μετά το πέρας της ακτινοθεραπείας. Η οριστική εκτίμηση της έκβασης της νόσου λαμβάνει χώρα 3 με 4 μήνες μετά το τέλος της ακτινοθεραπείας, με τις ίδιες απεικονιστικές μεθόδους που εφαρμόστηκαν κατά τη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Οι νέες γυναίκες με εμπειρία καρκίνου τραχήλου της μήτρας αντιμετωπίζουν πρώιμη εμμηνόπαυση και στειρότητα, οπότε ακολουθούν γενικές οδηγίες για εμμηνόπαυση.

Πρόγνωση

Η έγκαιρη διάγνωση και ο κατάλληλος συνδυασμός θεραπειών επιτυγχάνουν  υψηλά ποσοστά ίασης. Ανάλογα με το στάδιο  του καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και του ογκολογικού κέντρου τα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης είναι:

στάδιο Ι καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 85%-90%,

στάδιο ΙΙ καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 60%

στάδιο ΙΙΙ καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 30%

στάδιο IV καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 10%

Αν και τα στατιστικά στοιχεία είναι αποτέλεσμα έγκριτων διεθνών μελετών, ωστόσο κάθε ασθενής είναι μία ξεχωριστή περίπτωση και έτσι την αντιμετωπίζουμε, με βάση την ανταπόκρισή της στη θεραπεία και  τις πρώτες μεταθεραπευτικές εξετάσεις.

Η σύγχρονη τεχνολογία στην ακτινοθεραπεία, η φαρμακολογία στη χημειοθεραπεία, τα μοριακά φάρμακα, η ανοσοθεραπεία, οι χειρουργικές  τεχνικές, και η τεχνογνωσία εξελίσσονται όπως και η εμπειρία μας, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αντιμετώπιση  του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Κάθε υποτροπή ή μετάσταση, αντιμετωπίζονται εξατομικευμένα από ομάδα ειδικών, με τη διενέργεια ογκολογικού συμβουλίου που εξετάζει τις ιδιαιτερότητες της ασθενούς με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, τα τελευταία διεθνή  δεδομένα και με βάση την εμπειρία του, δίνει τη μάχη του όχι μόνο για την επιβίωση της ασθενούς αλλά και για τη διατήρηση της ποιότητας της ζωής της.