Η Δρ. Δέσποινα Κατσώχη είναι ογκολόγος – ακτινοθεραπευτής, εξειδικευμένη στις νεότερες τεχνικές της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας και στους συνδυασμούς των θεραπευτικών ογκολογικών σχημάτων. Το λεύκωμα “ΑνθίΖω” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντη και τα έσοδα διατίθενται στους σκοπούς της ΑΚΟΣ

Νέα εποχή ανατέλλει στη θεραπεία του καρκίνου

Οι νέες θεραπευτικές μέθοδοι στη θεραπεία του καρκίνου και η αποκρυπτογράφηση του ρόλου του ανοσοποιητικού έχουν εντατικοποιήσει τη συνεργασία των τομέων και των ειδικοτήτων της ογκολογίας. Οι σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις στην ακτινοθεραπεία (RT), συμπεριλαμβανομένης της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας (SBRT), βελτίωσαν τον τοπικό έλεγχο του καρκίνου αλλά και της ολιγομεταστατικής νόσου, προσφέροντας εναλλακτική λύση στη χειρουργική επέμβαση.

Για πολλά χρόνια η ακτινοθεραπεία αντιμετωπίζονταν ως μία αποκλειστικά τοπική θεραπεία. Ωστόσο, πλέον προκύπτει ότι μπορεί να ασκήσει συστηματική επίδραση και σε απομακρυσμένο μη ακτινοβολημένο όγκο. Όπως καταδεικνύει το φαινόμενο abscopal effect (μεμακρυσμένης υποστροφής) η  ΑΚΘ σε συνδυασμό με την ανοσοθεραπεία, μπορεί να προκαλέσει μια συστηματική ανοσολογική απόκριση. Λειτουργώντας συνδυαστικά, ακτινοβολία και  ανοσοθεραπεία, αυξάνουν την δυνατότητα εξάλειψης της μεταστατικής νόσου, μειώνουν τον χρόνο υποτροπής και βελτιώνουν την επιβίωση του ασθενή. Οι πολυτροπικές θεραπείες βρίσκονται πλέον, στο μικροσκόπιο της έρευνας. Πολλά υποσχόμενα δεδομένα κλινικών δοκιμών ενισχύουν την αξία της RT συνδυαστικά με την ανοσοθεραπεία (iRT). Ωστόσο, το πεδίο της έρευνας είναι ανοικτό για τη διερεύνηση ζητημάτων όπως: η αλληλεπίδραση ακτινοθεραπείας RT και ανοσοποιητικού συστήματος, τα καλύτερα χρονοδιαγράμματα για τον συνδυασμό ακτινοθεραπείας και ανοσοθεραπείας (IO), η επέκταση του abscopal effect (μεμακρυσμένη υποστροφή) και η ενίσχυση ανοσο/ακτινοθεραπείας iRT.

Radscopal effect: υποστροφή όγκων εκτός πεδίου ακτινοθεραπείας

Αν και η επαναλαμβανόμενη ακτινοβόληση των καρκινικών κυττάρων είναι κυτταροτοξική για τα καρκινικά κύτταρα, παράλληλα ωστόσο προκαλεί χρόνια ανοσοκαταστολή.  Παρόλα αυτά, όπως αποδείχθηκε,  μικρές αλλά στοχευμένες δόσεις ακτινοθεραπείας προκαλούν τον «επαναπρογραμματισμό» του όγκου και δίνουν το έναυσμα μιας συστηματικής αντικαρκινικής ανοσοαπόκρισης («radscopal effect»), δηλαδή υποστροφή όγκων που δεν βρίσκονται στο πεδίο της ακτινοθεραπείας. Οι έρευνες κατέληξαν ότι με τον θάνατο των κυττάρων του όγκου απελευθερώνονται αντίγονα του όγκου τα οποία μεταφέρονται στους λεμφαδένες και ενεργοποιούν τα Τ λεμφοκύτταρα τα οποία όχι μόνο αναλαμβάνουν να αντιμετωπίσουν τα αντίγονα του όγκου αλλά αποκτούν και ανοσολογική μνήμη. Το μικροπεριβάλλον του όγκου καθίσταται πιο ευάλωτο στα Τ λεμφοκύτταρα, τα οποία εκτιμάται ότι επιτίθενται σε απόσταση, σε μη ακτινοβολημένες μεταστάσεις. Η τεχνική ακτινοθεραπείας που έχει αυτήν τη δράση είναι η στερεοτακτική: αφενός η κυτταροτοξική της δράση επιφέρει σμίκρυνση του όγκου με μειωμένη ανοσοκαταστολή αφετέρου προκαλεί ανοσιακή αντίδραση των Τ λεμφοκυττάρων ενάντια στα αντίγονα του όγκου, επιφέροντας τοπική και μεμακρυσμένη ογκολογική δράση με το φαινόμενο της μεμακρυσμένης υποστροφής.

Όλες οι εφαρμογές στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας ακολουθούν τους διεθνείς κανόνες που καθορίζουν τα επιτρεπτά όρια ακτινοβόλησης των ευαίσθητων υγιών οργάνων που γειτνιάζουν με τον όγκο στόχο, τηρώντας αυστηρά την ισορροπία οφέλους και πιθανών παρενεργειών.

Οι προκλήσεις στο πεδίο συνεργασίας ακτινοθεραπείας και ανοσοθεραπείας είναι πολλές και αναμένεται να διερευνηθούν και να αξιοποιηθούν έτι περαιτέρω. Με τη βελτιστοποίηση της δόσης και του χρόνου ακτινοβολίας και τον εντοπισμό πιθανών βιοδεικτών, μπορούμε να περιμένουμε πολλά περισσότερα, εφόσον η ανοσοθεραπεία λειτουργήσει ως ευαισθητοποιητής ακτινοβολίας στη βελτίωση του τοπικού ελέγχου του όγκου.

Το αύριο είναι εδώ και οι εξελίξεις της ακτινοθεραπείας συνεχίζονται.