Βενετία γύρω στα 1500. Ένα τραγικό γεγονός έρχεται να συγκλονίσει την πουριτανική κοινωνία της θαλασσοκράτειρας πόλης. Ένας Μαυριτανός σημαιοφόρος ποθεί μια γυναίκα τόσο πολύ με τόσο πάθος και τόση δύναμη που όταν αυτή τον απορρίπτει για την εκδικηθεί ενορχηστρώνει τις αποδείξεις της υποτιθέμενης απιστίας της και οδηγεί τον σύζυγό της, έναν Μαυριτανό στον φόνο. Ο απατημένος σύζυγος Μαυριτανός διατάζει τον σημαιοφόρο να την ξυλοκοπήσει μέχρι θανάτου με μια κάλτσα γεμάτη άμμο .Έπειτα, οι 2 δολοφόνοι τοποθετούν το άψυχο σώμα της στο κρεβάτι, σπάνε το κρανίο της και προκαλούν την κατάρρευση της ραγισμένης οροφής πάνω της, θέλοντας να δώσουν την εντύπωση ότι το κρανίο της έσπασε από τα δοκάρια που κατέρρευσαν .

Η τραγική αυτή ιστορία εμπνέει τον Ιταλό Τζιράλντο Σϊνθιο να γράψει το “Un Capitano Moro ” και να συμπεριλάβει την νουβέλα του αυτή στην συλλογή του «Εκατόμυθοι» (Hecatommithi) γύρω στα 1565. Αυτή η παλιά νουβέλα του Σύνθιο πιθανόν να είναι η πηγή έμπνευσης του Σαίξπηρ για την ιστορία του Οθέλλο και της Δυσδαιμόνας, όταν αποφασίζει να μεταφέρει την ιστορία τους στο νησί της Αφροδίτης γύρω στα 1603. Βέβαια ο Σαίξπηρ γράφοντας την Δεισιδαίμονα έκανε σημαντικές διαφοροποιήσεις δημιουργώντας τον πατέρα της Δυσδαιμόνας, Βραβάντιο, και δημιούργησε ολόκληρη την 1η πράξη όπου ο Ιάγος δημιουργεί προκαταλήψεις στον Βραβάντιο εναντίον του μελαμψού Οθέλλου έτσι ώστε η Δυσδαιμόνα να υπερασπίζεται με ξεχωριστή τόλμη την επιλογή της, όσον αφορά τον σύζυγό της, μπροστά στον δόγη της Βενετίας. Σε μια εποχή όπου η ανδροκρατούμενη κοινωνία δεν επέτρεπε παρεκκλίσεις από μέρους των γυναικών, ο Σαίξπηρ ήρθε να αυξήσει σημαντικά τον ρόλο της γυναίκας προκαλώντας παράλληλα με την σειρά του τα ήθη της εποχής. Λεπτομέρεια για όσους αρέσκονται και στην σημειολογία η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα έργα του Σαίξπηρ. Το όνομα Δυσδαιμόνα είναι σύνθετη λέξη που αποτελείται από τις λέξεις δυσ+δαίμων. Έτσι λοιπόν Δυσδαιμόνα είναι η δύσμοιρη , η κακότυχη, το όνομα της είναι ακριβώς ο τρόπος με τον οποίο βλέπει την γυναίκα του ο Οθέλλος αφού την αποκαλεί “ill-starred wench”, δηλαδή δύσμοιρη πόρνη.

Είναι όμως έτσι η άτυχη γυναίκα στο έργο του Σαίξπηρ; Οι περισσότεροι χαρακτήρες του έργου την βλέπουν είτε αγνή και υπέροχη είτε ως την “Πόρνη της Βενετίας “, προσδίδοντας έτσι στην Δυσδαιμόνα ίσως τον πιο περίπλοκο χαρακτήρα απ’ όσους έχουμε δει σε έργα του Σαίξπηρ. Η Δυσδαιμόνα εκπροσωπεί την γυναίκα του 17ου αιώνα που ξεπερνάει τα στερότυπα της σεξουαλικής ηθικής ,εκείνης της εποχής, που έχουν τεθεί για τις γυναίκες. Διαλέγει τον άντρα που θέλει να παντρευτεί και νιώθει πως είναι περιττό να ανακατευτεί στην μεταξύ τους σχέση αλλά κυρίως στην επιλογή της τους ο πατέρας της. Αυτή η πράξη ανεξαρτητοποίησης από το πατρικό πρότυπο αποτελεί και το σκάνδαλο – απειλή για την ανδρική εξουσία της εποχής όπου στις πατριαρχικές κοινωνίες η δύναμη είναι στα χέρια των ανδρών. Ίσως να μην πρέπει να παραλείψουμε πως τα παιδιά γονέων με εξουσία στα χέρια τους προσπαθούν να αποκτήσουν και αυτά με την σειρά τους περισσότερη δύναμη από τους πατέρες τους Επειδή ο πατέρας της κατείχε εξουσία πάνω της, ίσως και η ίδια η Δυσδαιμόνα να θέλει να αποκτήσει και αυτή την εξουσία και επαναστατεί, θέλει να εξισωθεί με τους άνδρες. Παντρεύεται τον Οθέλλο, σε μια πράξη επίδειξης της δύναμής της θέλοντας να τονίσει πως η ίδια είναι αρκετά δυνατή και αρκετά μορφωμένη για να σπάσει τα κοινωνικά όρια της παθητικής στάσης των γυναικών απέναντι στο κατεστημένο όπου και ο ρατσισμός είναι υπαρκτός και δυνατός. Για την Δυσδαιμόνα η έμπρακτη αυτή καταδίκη του ρατσισμού είναι αποτέλεσμα της ευφυΐας της και της απόφασης της να απελευθερωθεί . Και εκεί γεννιέται το πρόβλημα. Αυτός ο δυναμικός επαναστατικός χαρακτήρας, η επιθετικότητά της, η όλη αυτή ριζοσπαστική της θέση απέναντι στην πουριτανική κοινωνία της εποχής τρομάζει τον Οθέλλο και σε συνδυασμό με την πίεση του Ιάγου μεταστρέφεται. Ενώ η Δυσδαιμόνα για τον Οθέλλο συμπυκνώνει την ύψιστη ιδέα του για τον άνθρωπο αλλά και την εµπιστοσύνη του προς τη ζωή τελικά φτάνει να την θεωρεί πόρνη. Το μαρτύριο της ζήλειας, παραμερίζει την λογική και την ψυχή του κυριαρχεί η παραφροσύνη που γεννά ο προδομένος έρωτας και η διάψευση του ονείρου. Ενώ η Δυσδαιμόνα είναι μια ευφυής γυναίκα , πέφτει στην παγίδα του Ιάγου εξαιτίας της αγάπης της για τον Οθέλλο, ίσως γιατί όσο και αν ήθελε να δρα ως άντρας, το μητριαρχικό της ένστικτο είναι πάντα μεγαλύτερο και δυνατότερο από την δύναμη της εξουσίας και δέχεται το σκληρό και άδικο ίσως τίμημα που έπρεπε να πληρώσει για αυτήν την απελευθέρωση της. Χάνει τελικά την ίδια τη ζωή της. Όταν τελικά η σκευωρία του Ιάγου αποκαλυφθεί και η αθωότητά της Δυσδαιμόνας αποδειχθεί, ο Οθέλλος, συντετριμμένος από τον πόνο και τις τύψεις, αυτοκτονεί.

Μια τραγωδία που μιλάει για τον έρωτα, τη ζήλια, την ανταγωνιστικότητα και τη φιλοδοξία, τον ρατσισμό, τον κοινωνικό αποκλεισμό, αλλά και την παράνοια του έρωτα και της σεξουαλικότητας που θέτει διαχρονικά τα μεγάλα ζητήματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς μέσα από ένα φάσμα πολλαπλών ψυχολογικών αποχρώσεων.

Νίκος Βασιλειάδης

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr