Ο Γιάννης Πανούσης είναι Ομότιμος Καθηγητής Εγκληματολογίας του Παν/μιου Αθηνών.

Διαβάστε όλα τα άρθρα του Γιάννη Πανούση ΕΔΩ

Ό,τι πηγαίνει λάθος με μένα, πηγαίνει λάθος και με σένα

John Marrs

Μπορεί κάθε έγκλημα να διαθέτει το δικό του κλειδί αποκωδικοποίησης κι ερμηνείας,

παραταύτα θα τολμήσω να κατα-γράψω κάποιους οιονεί-κοινούς παρονομαστές, οι οποίοι προέκυψαν τόσο από τη μακρόχρονη ερευνητική  μου δραστηριότητα, όσο κι από τη μελέτη αστυνομικών μυθιστορημάτων με ψυχ-αναλυτικό περιεχόμενο, όπως το πολύ ‘σκληρό’ του John Marrs “Το ψ-αίμα ανάμεσά μας’’, εκδόσεις Κύφαντα 2025

1. προφανώς υπάρχουν εγκληματίες δολεροί και βάναυσοι, που  δεν κατανοούν την αποκρουστικότητα των πράξεών τους γιατί στον ψυχισμό τους εγγράφονται με άλλο πρόσημο [πρόσχημα;]

2. κάθε φορά που τελούνται ‘πράξεις κακίας και σκληρότητας’, ασύμβατες κι ασύμμετρες με την ιδιότητα [φύση;] του ανθρώπου, όπου ο θυμικά και συναισθηματικά φορτισμένος δράστης έχει χάσει κάθε ψυχικό έλεγχο, η κοινή γνώμη πανικοβάλλεται, αδυνατώντας να βρει λογική εξήγηση,ενώ το σενάριο της αστυνομικής λογοτεχνίας [ή της κινηματογραφικής ταινίας] χειροτερεύει ακόμα περισσότερο την κατάσταση με σκληρές σκηνές

3. δεν απουσιάζουν από το ρεπερτόριο εγκλήματα χωρίς θυμό  και πάθος, όπου το μόνο πιθανό κίνητρο είναι μία evil [διαβολική;] ψυχοσύνθεση του θύτη, ο οποίος μοιάζει σαν να είναι ένα άβουλο όργανο του Κακού και  ηδονίζεται από την απόλυτη εξουσίαση επί του θύματος, τη θέα του αίματος και  από τον πόνο που προξενεί στους άλλους

4. η αναζήτηση του ‘εγωιστικού γονιδίου’, που καθοδηγεί τον φέροντα να είναι κακός με κάποιους και καλός με κάποιους άλλους, δεν έχει ολοκληρωθεί [κι αμφιβάλλω αν ποτέ η επιστήμη θα μπορέσει να φωτίσει το βάθος του ανθρώπινου Είναι]

5. οι βρεφοκτονίες, οι αδελφοκτονίες, οι γονεοκτονίες θέτουν ερωτήματα για το αν η αγάπη και ο θάνατος συνυπάρχουν μέσα στο  ίδιο σπίτι και πως ακριβώς δημιουργούνται ‘τα εγκληματικά ζεύγη’ [ψυχικής εξουθένωσης και βίαιης επικοινωνίας]

6. εξίσου κοινωνικά βλαβερή είναι και η ‘παθητική συμπεριφορά’ [pathetics] των τρίτων, δηλαδή εκείνη που καθ-ορίζει το πλαίσιο, δηλαδή τους κανόνες της αντικοινωνικής/εγκληματικής δράσης [Λάϊαλ Ουάτσον, Σκοτεινή φύση-η φυσική ιστορία του Κακού]

7. Αν το έγκλημα είναι συνώνυμο με την ανηθικότητα και το ποιά είναι η ηθική  στάση των δραστών απέναντι στην πράξη τους προβληματίζει ποινικολόγους, εγκληματολόγους, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους.

Το ερώτημα που τίθεται είναι αν κάποιος μπορεί να είναι ταυτόχρονα και ηθικός κι ανήθικος ή ποιές είναι οι πιθανές αιτίες για τις “εγκληματικές” αποκλίσεις από την ηθική συμπεριφορά [π.χ.μία τραυματική εμπειρία στην παιδική ηλικία, ψυχική διαγραφή παλαιότερων ανομημάτων, κάλυψη ένοχων μυστικών τρίτων]

Σε αυτό το κρίσιμο θέμα έρχεται η μυθοπλαστική, αλλά και ιδιαίτερα υπαρξιστική, σχέση των ηρωίδων [Μάγκι/μητέρα-Νίνα /κόρη] του παραπάνω μυθιστορήματος, όπου οι εναλλαγές ρόλων ‘θύτη/θύματος’, η συνεχής σύγκρουση συν-αισθημάτων, η τιμωρία και η αυτοτιμωρία για πράξεις και παραλείψεις του παρελθόντος [με σκοτεινό τον καταλογισμό και τη συναίσθηση της ευθύνης], να  επιχειρήσει να δώσει μία απάντηση

Κι η απάντηση δεν είναι άλλη από το ότι εάν μπεις για οποιοδήποτε λόγο στο σπιράλ της βίας, πιστεύοντας ότι έτσι αποδίδεις μία ‘προσωπική δικαιοσύνη’, στο τέλος η κάθαρση θα επέλθει ολοκληρωτικά καταστροφική και επί δικαίων και επί αδίκων [ο γιός της Νίνας Ντίλαν συγκαταλέγεται στα θύματα]

Τα παιχνίδια της Μοίρας πολλά κι απρόβλεπτα, όμως εξίσου πολλές είναι και οι επιλογές των ανθρώπων να μην πέσουν στις παγίδες

Το βιβλίο του John Marrs αξίζει να διαβαστεί κυρίως από εκείνους που επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τον τριπλό ρόλο του ηθικού κήνσορα-του μοναδικού δικαστή και του χωρίς οίκτο δήμιου

Γιάννης Πανούσης

Ομότιμος καθηγητής Εγκληματολογίας