Πάνος Μπιτσαξής

Έχουμε μάθει να ζούμε, βαθιά νυχτωμένοι, με την ψευδαίσθηση της σταθερότητας. Χτίζουμε την καθημερινότητά μας, σε θεμέλια και αρμούς, που θεωρούμε αιώνιους, αειπαγείς και αδιατάρακτους. Στην Ελλάδα, η ψευδαίσθηση της σταθερότητας, ταρακουνήθηκε με την κρίση. Οι αιφνίδιες αλλαγές, που έφερε στην ζωή μας, ήταν εντελώς απρόβλεπτες πριν ξεσπάσουν. Κάποια στιγμή, η αβεβαιότητα της κρίσης μεταβλήθηκε σε μια καινούρια ψευδαίσθηση σταθερότητας. Με τον παράξενο τρόπο που κυλούν οι ζωές μας, η αβεβαιότητα έπαψε να είναι απρόβλεπτη και έγινε στοιχείο σταθερότητας. Η αβέβαια σταθερότητα και η αβεβαιότητα της σταθερότητας. Αυτός είναι ο τρόπος που λειτουργεί το ανθρώπινο μυαλό. Όλων μας ανεξαιρέτως. Κανένας δεν μπορεί να χτίσει πάνω σε ενδεχόμενα, που είναι εκτός του πεδίου της ανθρώπινης πρόβλεψης. Το διαδίκτυο, με την επέλαση του κορονοϊού, έχει ξεχειλίσει από χιούμορ. Το χιούμορ στην Ελλάδα είναι το μαγικό ξόρκι του κακού. Έτσι, δημοσιεύονται «στοιχήματα», για την πιθανότητα να προσκρούσει στην γη κομήτης, να πέσει στην Ελλάδα μετεωρίτης, να έρθουν εξωγήινοι, καύσωνες να στερέψουν τον Νιαγάρα και άλλα πολλά. Ανάμεσά τους και πιο ρεαλιστικά απρόβλεπτα. Καταστροφικός σεισμός, τσουνάμι κλπ.

Λατρεύω την γραφή ενός έξοχου μελετητή του απρόβλεπτου, του Λιβανέζου και ήδη Αμερικανού Τάλεμπ. Ο τύπος αυτός, αφού περιηγήθηκε κάνοντας μεγάλη περιουσία στα χρηματιστήρια της Αμερικής, κατέληξε ότι το απρόβλεπτο είναι ο βασικός νόμος της εξέλιξης της ανθρώπινης κοινωνίας. Το ονόμασε μαύρο κύκνο. Γιατί; Η ιστορία είναι χαριτωμένη. Είπε ότι κάποτε όλοι πίστευαν ότι ο κύκνος είναι άσπρος. Ώσπου κάποιος παρατήρησε έναν μαύρο κύκνο. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως εκατομμύρια εμπειρίες, που οδηγούν σε ένα «αδιαφιλονίκητο» συμπέρασμα, καταρρέουν με μία μόνο εμπειρία. Ο κύκνος δεν είναι μόνο άσπρος, είναι και μαύρος. Έτσι, ο μαύρος κύκνος, η σπανιότητα που ναρκοθετεί την βεβαιότητα, έγινε συμβολικό συνώνυμο του απρόβλεπτου.

Τί είναι όμως το κατά Τάλεμπ απρόβλεπτο; Το ορίζει με μία καταπληκτική ταυτολογία. «Απρόβλεπτο είναι αυτό που δεν μπορεί να προβλέψει κανείς». «Το απρόβλεπτο έχει τεράστια επίπτωση στις εξελίξεις». Τέλος, «απρόβλεπτο είναι αυτό που όλοι εκ των υστέρων λένε ότι θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί». Το μόνο βέβαιο, το πυκνό συμπέρασμα της ανάλυσης αυτής, είναι η βεβαιότητα της επέλευσης του απρόβλεπτου, με μόνη συνθήκη ότι δεν ξέρουμε ποιό ακριβώς θα είναι αυτό. Μόνο έτσι μπορούμε να οχυρωθούμε από το απρόβλεπτο. Να το προβλέπουμε, χωρίς να μπορούμε να το προβλέψουμε.

Η απόδειξη του απρόβλεπτου στον Τάλεμπ, γίνεται με την παραβολή της «καμπύλης της γαλοπούλας». Σε έναν κύκλο 365 ημερών, κάθε μέρα που περνάει, η γαλοπούλα εμπεδώνει την πεποίθηση, ότι το ανθρώπινο χέρι έχει δημιουργηθεί για να την ταΐζει. Η επαναλαμβανόμενη καθημερινή εμπειρία, αυξάνει τον βαθμό βεβαιότητας. Όσο πλησιάζουμε προς τα Χριστούγεννα, η βεβαιότητα αυξάνει στο κατακόρυφο. Κάτω, όμως, από την καμπύλη της αυξανόμενης βεβαιότητας, αναπτύσσεται μια ανάστροφη καμπύλη. Η καμπύλη αύξησης του κινδύνου. Την ημέρα της «απρόβλεπτης» σφαγής, στις 24 Δεκεμβρίου, οι επαναλαμβανόμενες εμπειρίες που διαμορφώνουν την βεβαιότητα της γαλοπούλας, καταρρέουν. Ποιο είναι το ενδιαφέρον; Ότι ο κίνδυνος πραγματώνεται ως γεγονός, όταν η βεβαιότητα έχει φτάσει στο μέγιστο βαθμό της. Εκεί οι καμπύλες τέμνονται. Όταν η γαλοπούλα βιώνει την μέγιστη βεβαιότητα, αντιμετωπίζει τον μέγιστο κίνδυνο. Είναι σαν τα δημοσιεύματα της εφημερίδας «Αυγή», στις 20 Απριλίου του 1967. Είχαν πρωτοσέλιδο τίτλο «Γιατί δεν θα γίνει πραξικόπημα».

Ο κορονοϊός, είναι ο μαύρος κύκνος της επτάμηνης διακυβέρνησης του Μητσοτάκη. Ποιός περίμενε, ότι από το Ουχάν της Κίνας, επειδή κάποιοι κόπανοι τρώγανε νυχτερίδες, εκτός από την δημόσια υγεία, θα κινδύνευε να εισέλθει η ελληνική οικονομία σε μία νέα δίνη, μια στροφορμή κρίσης, που θα έθετε εν αμφιβόλω την οδυνηρή ανάκαμψη. Οι Έλληνες πολιτικοί θα λέγανε απολύτως πειστικά και ειλικρινά: «Τί να κάνουμε; Είναι απρόβλεπτο». Ποιός θα τους μεμφόταν; Ποιός θα τους έλεγε ότι αντί να κάνουν «γαλαντομίες», με τα διάφορα φαντεζί επιδόματα, ενοικίου, θέρμανσης κλπ. για να ικανοποιούν τους φοροφυγάδες και την εκλογική τους πελατεία, θα έπρεπε να βάλουν τα λεφτά στην άκρη, για να μπορούν να αντιμετωπίσουν το απρόβλεπτο; Παλιότερα, σε εποχές σωφρόνων ηγετών, αυτό το λέγανε τακτικό αποθεματικό. Δεν το πείραζε κανείς, για να μπορεί η χώρα να αντιμετωπίζει τα απρόβλεπτα. Σε όλους, άλλωστε, τους προϋπολογισμούς των εταιρειών, η πείρα οδήγησε να εγγράφεται ένα ποσό για απρόβλεπτες δαπάνες. Ποιός θα τους έλεγε, πως δεν είναι ηλίθιοι οι Νορβηγοί πολιτικοί, που έχουν δημιουργήσει από τα κρατικά έσοδα, ένα τεράστιο fund, για να χρηματοδοτήσει τις γενιές που έρχονται; Ίσως, στην χώρα της «φαιδράς πορτοκαλέας» να μην χρειάζεται. Ο Βαρουφάκης, ευαίσθητος και αριστερός, έκανε το τακτικό αποθεματικό φύλλο και φτερό. Ο κορονοϊός χτυπάει, κυρίως, άντρες άνω των 65. Εγώ είμαι 64 και δεν ανησυχώ. Από του χρόνου. Λένε κάποιοι χαιρέκακοι, ότι θα ωφελήσει τα ταμεία, με τον περιορισμό των συντάξεων. Μια τέτοια θεωρία συνομωσίας, κυκλοφορεί εσχάτως στα καφενεία της Αμαλιάδας. Πολλοί πιστεύουν σε ένα πλήθος σκοτεινών δυνάμεων, που έσπειραν τον ιό για αδιευκρίνιστους λόγους. Η αμάθεια, η δεισιδαιμονία και η πρόληψη δεν πολεμιούνται με τίποτε. 54% των Ελλήνων πιστεύουν στο κακό μάτι. Η Ιερά Σύνοδος γνωμοδότησε, ότι ο Χριστός δεν έχει μικρόβια και ο κορονοϊός δεν μεταδίδεται με το κουταλάκι του παππά.

Καλή δύναμη να έχουμε και αισιοδοξία. Έρχονται δύσκολες μέρες. Θα περάσει κι αυτό, όπως τραγουδάει ο φίλος μου Νίκος Πορτοκάλογλου. Η θνητότητα κινείται ακόμα σε χαμηλά επίπεδα, χωρίς να παραγνωρίζω την αξία κάθε ανθρώπινης ζωής, στην οποία υποκλίνομαι. Στο πολιτικό επίπεδο, απαιτείται ευθυκρισία και τόλμη, καλή οργάνωση, μακριά από τους δισταγμούς, που είναι φυσικό να προκαλεί ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης της οικονομίας. Πρώτα η υγεία. Πρώτα η ζωή.

Χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες, γιατί από πολύ καιρό έχω προσθέσει την φωνή μου σε πολλές φωνές, η κυβέρνηση πρέπει να γνωρίζει, ότι το μεταναστευτικό και ο κίνδυνος θερμού επεισοδίου με τους Τούρκους δεν είναι μαύροι κύκνοι. Είναι κίνδυνοι γνωστοί, εδώ και πολύ καιρό, ήταν απολύτως προβλέψιμοι και έγιναν πολύ λιγότερα από όσα έπρεπε. Τώρα τρεχάτε ποδαράκια μου. Ας είναι καλά οι φαντάροι μας, ακοίμητοι φρουροί της ελληνικής πατρίδας.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr

Μόνο στη Ρόδο: Αποστόλου Παύλου 50 (Ανάληψη)-Βενετοκλέων (Στάδιο ΔΙΑΓΟΡΑΣ)-Ρόδου-Λίνδου (ύψος ΙΚΑ)-Λεωφόρος Κρεμαστής – Πηγές Καλλιθέας (από Μάιο-Οκτώβριο) & catering Γάμοι-Βαπτίσεις, Συνέδρια, Εκδηλώσεις

PANE DI CAPO – AT RHODES – ΣΤΗ ΡΟΔΟ – ΤΗΛ: 22410-69007