Πάνος Μπιτσαξής

Το καλοκαίρι του 1981, το κύμα ΠΑΣΟΚ σάρωνε την χώρα. Ακόμα και οι πέτρες εξέπεμπαν την προοπτική της καθολικής επικράτησής του. Με την οίηση της βεβαιότητας ο Ανδρέας Παπανδρέου αποκαλούσε περιφρονητικά την καταρρέουσα κυβέρνηση «κυβέρνηση θερινών διακοπών». Πρωθυπουργός ήταν ο Γεώργιος Ράλλης. Ευπατρίδης πολιτικός από οικογένεια με καταβολές στη βαθιά δεξιά. Αλλά όταν λέμε βαθιά, εννοούμε την πολύ βαθιά. Ο ίδιος διέσωσε τον εαυτό του από τις καταβολές αυτές με την ξεκάθαρη αντιδικτατορική του στάση, αλλά και με την προσφορά του στο Υπουργείο Παιδείας στην πρώτη μεταπολιτευτική κυβέρνηση. Καθιέρωσε μετά τινων επιφυλάξεων την δημοτική γλώσσα. Την καθομιλούμενη «αποφευγομένων των ακροτήτων», όπως όριζε η σχετική εγκύκλιος. Ήμουν στην τελευταία τάξη του λυκείου, κι άντε να βγάλεις άκρη τι εννοούσε ο ποιητής με την λέξη «ακρότητες».

Η εκλογή του Γεωργίου Ράλλη στην πρωθυπουργία ήταν μεγάλη έκπληξη ακόμα και για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Όλοι πίστευαν ότι η κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας θα επέλεγε τον Ευάγγελο Αβέρωφ, που εθεωρείτο πανίσχυρος. Έχασε, όμως. Παρά την πολιτική μου αντιπαλότητα, με έθελγε η απλότητα του ανδρός. Είχε μεσαίο δείκτη νοημοσύνης, αλλά πρακτικό πνεύμα. Είχε και χιούμορ. Θυμάμαι μια φορά που τον συνάντησα τυχαία στο lobby ενός ξενοδοχείου στην Λευκωσία. Ήμουν νεαρός δικηγόρος και είχα πάει για μία δίκη, πολύκροτη τότε. «Τι κάνετε, κύριε Πρόεδρε;», του είπα. «Πολύ καλά, αγαπητέ», μου απάντησε. «Αγωνίζομαι να δαμάσω τον πανδαμάτορα χρόνο.», «Επιτυχώς, επιτυχώς», του ανταπάντησα και μου χαμογέλασε συγκαταβατικά.

Πού τον θυμήθηκα τώρα τον Γεώργιο Ράλλη; Λίγο πριν τις εκλογές του Οκτωβρίου του 1981 εκφωνούσε λόγο σε προεκλογική συγκέντρωση στην Πλατεία Αριστοτέλους στην Θεσσαλονίκη.  Όταν ανέφερε το όνομα του Ανδρέα, το καταρρακωμένο και φοβισμένο από το ενδεχόμενο της επικράτησής του νεοδημοκρατικό πλήθος ξέσπασε στην κραυγή «Ουουουου!». Ο Ράλλης από το μπαλκόνι αντέδρασε άμεσα με την ιστορική φράση προς το πλήθος «Δεν θέλω ου».  Το πλήθος σώπασε αιφνιδιασμένο.

Το «Δε θέλω ου» του Ράλλη χαράχτηκε ανεξίτηλα στην συλλογική ιστορική μνήμη. Για την εποχή του ήταν ένα απαράμιλλο δείγμα πολιτικού πολιτισμού. Το πρώτο σήμα εναντίον του κομματικού φανατισμού, που τότε ήταν στο απόγειό του. Η γενιά μου θυμάται τα γαλάζια και τα πράσινα καφενεία. Ήταν απαγορευτικό να πιεις καφέ στο καφενείο του αντιπάλου. Επικίνδυνο και προκλητικό. Πηγή διαπληκτισμών και καυγάδων. Το «Δεν θέλω ου» ήταν και η πρώτη επίσημη επιβεβαίωση της μεγάλης υπέρβασης και κατοχύρωσης της δημοκρατίας, της ομαλής εναλλαγής των πολιτικών κομμάτων στην εξουσία. Σήμερα αυτό φαίνεται αυτονόητο. Το να το αναφέρεις θεωρείται κοινότυπο. Τότε δεν ήταν καθόλου αυτονόητο, καθόλου γραμμικό και καθόλου νομοτελειακό. Πολλοί θεωρούσαν, ανάμεσά τους και εγώ, ότι παρά την πτώση της δικτατορίας, αν ετίθετο θέμα να νικηθεί το «κράτος της δεξιάς» αργά ή γρήγορα θα είχαμε εκτροπή. Η αποστασία και το πραξικόπημα, και η διασύνδεσή τους με τους μηχανισμούς της ανωμαλίας, ήταν πρόσφατη πείρα. Ο κύκλος της εκτροπής, με τα «χουντικά σταγονίδια», όπως τα λέγαμε τότε, που ζούσαν και βασίλευαν στον κρατικό μηχανισμό, εθεωρείτο πολύ πιθανός.

Όλα αυτά τερματίστηκαν σημειολογικά με το «Δεν θέλω ου». Μια φράση μπορεί να μείνει στην ιστορία και να χαρακτηρίσει ολόκληρη ζωή. Τις λεπτομέρειες μπορούμε να τις διαβάσουμε σε ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, παρακαταθήκη, του Γεωργίου Ράλλη, για την περίοδο της πρωθυπουργίας του. Ο τίτλος του «Ώρες ευθύνης».

Το «Δεν θέλω ου» ήταν παράγγελμα πολιτικής ηθικής. Βρίσκεται σε απόλυτη αντίθεση με ένα άλλο επιφώνημα, που κυριάρχησε στην δημοσιότητα τον πρώτο μήνα της αλλοπρόσαλλης διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ τον Γενάρη του 2015. Ήταν το «ουάου» του Γιάνη Βαρουφάκη. Το «ουάου» της εγωπάθειας και του ναρκισσισμού. Το «ουάου», που στο όνομα της προσωπικής φιγούρας, δεν δίσταζε να παίζει ζάρια με τις τύχες εκατομμυρίων Ελλήνων. Το «ουάου», το οποίο έξι μήνες αργότερα ακολούθησε η φράση «Αγάπη μου, έκλεισα τις Τράπεζες», που φέρεται να είπε στην σύζυγό του, με την οποία φωτογραφιζόταν να τρώει τσιπούρες με φόντο την Ακρόπολη. Το «ουάου» της αμετροέπειας, της θρασύτητας, της πολιτικής παράνοιας. Αυτό το «ουάου» χαρακτήρισε σημειολογικά το καταστροφικό πρώτο εξάμηνο του 2015. Μερικές φορές οι μνήμες εξαϋλώνονται και μένουν τα επιφωνήματα για να ενεργοποιούν την συνείδηση της ιστορίας.

Όλα δείχνουν ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε αποδρομή. Ότι σε δυο μήνες θα διανύει τον έσχατο χρόνο της ως «κυβέρνηση θερινών διακοπών». Πλησιάζει η ώρα της συνολικής αποτίμησης, της παρουσίας της στην δημόσια ζωή της χώρας. Πλησιάζει η ώρα ενός τρίτου επιφωνήματος «ουαί ουαί». «Ουαί υμίν, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί». Θα μπορούσα να περιοριστώ σε αυτό, γιατί περιεκτικά αποτυπώνει όσα ζήσαμε τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Όμως, ας το διευκρινίσω λίγο περισσότερο.

Ουαί υμίν, γιατί δεν αυταπατηθήκατε, αλλά εξαπατήσατε.

Ουαί υμίν, όχι γιατί αθετήσατε τις υποσχέσεις σας, αλλά γιατί ξέρατε από πριν ότι δεν μπορείτε να τις τηρήσετε, και γιατί δεν ζητήσατε συγγνώμη.

Ουαί υμίν, γιατί με την συνεργασία σας με την ακροδεξιά πετάξατε ανερυθρίαστα στο καλάθι των αχρήστων την Αριστερά. Ως ιδέα και ως ήθος.

Ουαί υμίν, γιατί καταλύσατε οριστικά την έννοια της εμπιστοσύνης στην πολιτική.

Ουαί υμίν, γιατί χειραγωγείτε τους θεσμούς χωρίς ίχνος δισταγμού.

Ουαί υμίν, γιατί πάτε να ξανακάνετε το ίδιο.

Ουαί υμίν, γιατί τα λίγα θετικά που πράξατε πνίγονται μέσα στο πέλαγος της υποκρισίας σας.

12 Μαρτίου 2019

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr