Ο κ. Παναγιώτης Ιακωβής Καρδιολόγος – Επεμβατικός Καρδιολόγος – Διδάκτωρ Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η ακριβής απομνημόνευση κειμένων ονομάζεται και αποστήθιση. Στα Αγγλικά, χρησιμοποιείται και η έκφραση: «By heart». Η ορολογία αυτή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Προέρχεται από την αριστοτελική άποψη ότι η καρδιά αποτελεί την έδρα των νοητικών λειτουργιών και των συναισθημάτων.

Μεταφέρθηκε στους Ελληνιστικούς χρόνους, αφού αναφέρεται στον αστρολόγο Δωρόθεο. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, πριν την διάδοση της τυπογραφίας, τα βιβλία ήταν σπάνια και πολύτιμα. Οι ιερομόναχοι, οι οποίοι ήταν και η πνευματική ελίτ της εποχής, αποστήθιζαν ολόκληρα βιβλία και είχαν αναπτύξει πλειάδα τεχνικών για να διευκολύνουν αυτή τη διαδικασία. Οι Σχολαστικιστές είχαν εξειδικευτεί στην μελέτη, ανάλυση και απομνημόνευση των κειμένων του Αριστοτέλη και άλλων αυθεντιών. Αφιέρωναν χρόνο και πνευματική προσπάθεια στον σχολιασμό των κειμένων του Σταγειρίτη.

Μιας και τα βιβλία ήταν σπάνια, οι φιλοσοφικές απόψεις των αυθεντιών διαδίδονταν «εξ ακοής»,
απομνημονευμένα. Η ακοή ήταν η κύρια αίσθηση, και όχι η όραση όπως στις μέρες μας. Η αποστήθιση, λοιπόν, είχε κεντρικό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης και παρά την αρνητική έννοια που έχει εκλάβει στις μέρες μας, ήταν μια ενεργητική και εξαιρετικά δημιουργική φιλοσοφική διαδικασία. Ο Μεσαίωνας στη Δύση, στο Βυζάντιο αλλά και στον Αραβικό κόσμο ήταν, πνευματικά, μια εξαιρετικά παραγωγική περίοδος.

Η αποστήθιση στην μαθησιακή διαδικασία, είναι χρήσιμη όταν υπάρχει απόλυτη ή σχετική έλλειψη πηγών αναφοράς. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η έλλειψη βιβλίων και συγγραμμάτων ένα ήταν γεγονός, σε απόλυτες τιμές.

Αλλά και σήμερα, τη στιγμή που ένας γιατρός οφείλει να διασώσει έναν ασθενή του σε κάποιο επείγον περιστατικό, δεν προλαβαίνει να ανατρέξει στα βιβλία του για να δει τα πρωτόκολλα αντιμετώπισης της καρδιοαναπνευστικής ανακοπής. Οφείλει να τα θυμάται «απ’έξω». Ένας Καθηγητής την ώρα που διδάσκει στους μαθητές του, δεν ανατρέχει συνεχώς σε βιβλία, αλλά μεταφέρει τις γνώσεις του «από μνήμης». Ένας Τεχνικός, δεν ανατρέχει συνεχώς σε εγχειρίδια, αλλά έχει αποστηθίσει πλειάδα τεχνικών διαδικασιών την ώρα που εργάζεται.

Στις τρεις τελευταίες περιπτώσεις, δεν υπάρχει απόλυτη έλλειψη πηγών αναφοράς, αλλά σχετική έλλειψη δεδομένου ότι ο χρόνος πιέζει για μια κάποια λύση. Είναι, λοιπόν, σαφές ότι η μια κάποια αποστήθιση είναι χρήσιμη και επιθυμητή για τις στιγμές που δεν έχουμε πρόχειρα τα βιβλία μας ή το διαδίκτυο. Και παρά την αρνητική έννοια που έλαβε ο όρος ως στείρα αναπαραγωγή γνώσεων, είναι εμφανές ότι ούτε στείρα είναι, αλλά ούτε και άχρηστη. Είναι πολύ χρήσιμη δίπλα στην κριτική και ορθολογική διαδικασία της Γνώσης.

Μπορεί πολλές μεσαιωνικές συνήθειες να κατηγορήθηκαν δικαίως, μπορεί ο Μεσαίωνας να απαξιώθηκε λόγω της αδυναμίας του να στηριχτεί σε κάποιο εμπειρικό περιεχόμενο του Κόσμου, αλλά έχει ακόμα πολλά να μας διδάξει.

Η αριστοτελική φυσική φιλοσοφία, ακόμα και με τα λάθη της, επηρεάζει μέχρι και σήμερα τον κόσμο μας.

Άλλωστε, τα ερωτευμένα παιδιά, ακόμα και σήμερα, καρδούλες ζωγραφίζουν.

Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr