Μάνος Στεφανίδης 

Δημήτρης Αληθεινός, παρέμβαση στο ναό του Ηφαίστου, Θησείον, το 1975.

Γίναμε ξαφνικά μοντέρνοι, ultra μοντέρνοι αλλά και συγχρόνως ultra μεταμοντέρνοι ώστε να είμαστε ανοιχτοί σε όλα και να τα προσφέρουμε όλα, αρκεί να υπάρχει η λεγόμενη ιδιωτική πρωτοβουλία συμπαραστάτρια!
Αυτά πάνω κάτω είπαν ή υπονόησαν την 1η Μαΐου σε κοινή τους εμφάνιση η υπουργός Πολιτισμού κ. Μενδώνη, η νέα απαξαπαντάρχις της σύγχρονης τέχνης από την Θεσσαλονίκη, πρώην ευνοούμενη της κυρίας Μυρσίνη Ζορμπά, Σιραγώ Τσιάρα και βέβαια ο μεγάλος συλλέκτης και ευεργέτης ημών κ. Δημήτρης Δασκαλόπουλος. Τί συμφωνήθηκε; Μα τι άλλο από αυτό που ακούγεται εδώ και πάρα πολύ καιρό. Ότι δηλαδή το ΕΜΣΤ θα παραχωρηθεί σε ιδιώτες που θα επινοικιάζουν τις αίθουσες του, ότι θα φιλοξενεί ιδιωτικές εκθέσεις, ιδιωτικές συλλογές, δρώμενα κλπ. με την πολύ μικρή υποχρέωση κάποιος να πληρώνει τα πάγια του έξοδα.
-Είναι Το ΝΕΟ του κυρίου Δασκαλόπουλου, είναι το ίδρυμα Νιάρχος, είναι η Στέγη των Παπαδημητρίου, είναι ο Δάκης Ιωάννου και το ΔΈΣΤΕ; Λίγη σημασία έχει. Όποιος προλάβει πρώτος! Δουλίτσα να γίνεται και να πέφτει το χρήμα. Και η ιστορία και η νεοελληνική τέχνη; Ε, όταν η αγορά κάνει παιχνίδι, η ιστορία πάει διακοπές. Και η τέχνη μαζί. Εξάλλου ποιός ενδιαφέρεται, κατά βάθος, για την σύγχρονη τέχνη; Σίγουρα όχι το κυρίαρχο πολιτικοοικονομικό σύστημα.

Άρα; Άρα κάποιος, εν πάση περιπτώσει, ας βρεθεί, που θα αναλάβει τη βαριά ευθύνη να απαλλάξει το κράτος από τις ευθύνες του όσον αφορά στη σύγχρονη τέχνη. Ενδεικτικό του ποιος διοικεί τον πολιτισμό στην Ελλάδα από την ομάδα των τριών ομιλητών έλειπε ο καθ’ ύλην αρμόδιος, ο γενικός γραμματέας σύγχρονου πολιτισμού κ. Γιατρομανωλάκης!

Και τι πιο cozy και πιο glamorous βέβαια από έναν διεθνή συλλέκτη, μία διεθνή συλλογή, ο οποίος γενναιόδωρα θα αναλάβει να επιτύχει εκεί που το κράτος παγερά απέτυχε. Με τους επιμελητές του, τους δημοσιογράφους του, τους καλλιτέχνες του, τα έργα του και την προσωπική, την ιδιωτική του αισθητική. Θυμάστε την παλιά ταινία; Ιδιωτικά βίτσια δημόσιες αρετές!

Μάθαμε λοιπόν ότι και οι αρχαιολογικοί χώροι θα δίνονται ελεύθερα στην σύγχρονη τέχνη και ότι αυτό, λέει, γίνεται για πρώτη φορά και γίνεται από το ΝΕΟ κι από τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο! Τι μου λες!

Είμαι σίγουρος πως δεν πρόκειται για άγνοια ούτε από πλευράς του συλλέκτη, ούτε από πλευράς της υπουργού, ούτε από πλευράς της επιμελήτριας, διευθύντριας, επιτρόπου, αναπληρώτριας κλπ.

Και αυτό είναι που με ενοχλεί, αυτό είναι που με εξοργίζει περισσότερο. Όχι η άγνοια αλλά η αγνόηση και η απόκρυψη. Δηλαδή το ψέμα.

Σας δείχνω εδώ απλώς στην πρώτη φωτογραφία την παρέμβαση που έκανε ο Δημήτρης Αληθεινός σε συνεργασία με τον ΔΕΣΜΌ το 1975 στην Αρχαία Αγορά και το ναό του Ηφαίστου. Στη συνέχεια δείχνω παρεμβάσεις του σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους (Πάφος) και κυρίως στον Ιερό Βράχο (1976, ανολοκλήρωτο πρότζεκτ). Αρκετά πρόσφατα ο Γιώργος Ξένος είχε μία συγκλονιστική παρουσία στο Μουσείο των Δελφών ενώ ο Θόδωρος Παπαγιάννης προετοιμάζει γλυπτική παρέμβαση στο νεοσύστατο Εξαιρετικό Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών.

Τέλος χαίρομαι που οι Έλληνες φιλότεχνοι δεν ξεχνάνε την προσπάθεια που κάναμε με τον Βλάση Κανιάρη το 2008 στο μουσείο Μπενάκη. Στο ίδιο μουσείο πιο πριν και ο Κώστας Βαρώτσος πραγματοποίησε μία πολύ ευαίσθητη παρέμβαση. Το πιο κωμικοτραγικό όμως από όλα αυτά είναι το εξής γεγονός: Πριν από 10 περίπου χρόνια και ενώ ήταν η κυρία Μενδώνη γενική γραμματέας στο υπουργείο Πολιτισμού αλλά και πρόεδρος του ΚΑΣ και του Συμβουλίου Μουσείων απέρριψε μιαν άκρως εμπεριστατωμένη πρόταση που είχαμε κάνει μαζί με τον Δημήτρη Αληθεινό για μίαν ήπια και εξαιρετικά ευαίσθητη παρέμβαση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Εναντίον τότε της πρότασης μας στάθηκαν άνθρωποι αξιόλογοι όπως η Ιωάννα Παπαντωνίου, ο Γιώργος Κακκαβάς, η Αγγελική Κοτταρίδου αλλά και άλλοι, μη εμπιστευόμενοι ούτε τον καλλιτέχνη – ποιός ήταν εξάλλου; – ούτε και τον επιμελητή, γνωστό για την ανεπάρκεια του. Τότε ακόμα οι αρχαιολόγοι υπερασπίζονταν τα ιερά και τα όσια του επιστημονικού τους πεδίου με μανία και φανατισμό αλλά, συχνά, χωρίς φαντασία. Την μικροεξουσία τους.

Σήμερα αυτό που εμείς προσπαθήσαμε και εν πολλοίς καταφέραμε, δηλαδή να πείσουμε την πολιτεία ότι τα αρχαιογνωστικά μουσεία είναι ΚΑΙ μουσεία τέχνης και ότι ο στοχευμένος διάλογος αποβαίνει υπέρ και των κλασικών αριστουργημάτων αλλά και των σύγχρονων προτάσεων. Η πολιτική που ακολουθεί ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης δείχνει σαφέστατα που πρέπει να πάνε τα πράγματα. Η έκθεση των Κεραμικών του Πικάσο σε συσχετισμό με την αρχαιοελληνική τέχνη και μικροτεχνία, υπήρξε συνταρακτική. Και έχει δίκαια αποσπάσει διεθνή βραβεία και αναγνώριση.

Φαντάζεστε, ας πούμε, αν είχαν προλάβει ο Γιώργος Ζογγολόπουλος ή ο Γιάννης Κουνέλλης να οργανώσουν μία έκθεση τους μέσα στην Αρχαία Ολυμπία ή τον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών; Φαντάζεστε και το ενδιαφέρον του διεθνούς κοινού, και τις συνακόλουθες οικονομικές απολαβές αλλά και την τεράστια ευκαιρία και για παιδεία και για ψυχαγωγία!

Έρχεται λοιπόν σήμερα η Πολιτεία και τρόπον τινά θεσμοθετεί αυτήν την αισθητική δυνατότητα, την όσμωση ανάμεσα στη σύγχρονη τέχνη και στην κλασική κληρονομιά ως ένα κατεξοχήν προνόμιο των Ελλήνων δημιουργών. Την κατοχυρώνει όμως αποκλειστικά στον κύριο Δασκαλόπουλο! Εγώ, προσωπικά, έγραψα και ξανάγραψα το πόσο σημαντική ήταν η παρουσία του Gormley στη Δήλο πέρσι το καλοκαίρι. Όμως μέχρι εκεί. Ο κύριος Δασκαλόπουλος δεν έχει ούτε την παιδεία αλλά ούτε και την ευαισθησία ώστε να υποδείξει στην Πολιτεία ποια πολιτιστική πολιτική πρέπει να ακολουθήσει για τη σύγχρονη τέχνη. Ακόμη περισσότερο η Πολιτεία δεν έχει κανένα δικαίωμα να εκχωρεί το Εθνικό – επαναλαμβάνω το ΕΘΝΙΚΌ – μουσείο σύγχρονης τέχνης στον οποιοδήποτε ιδιώτη. Υπάρχουν ακόμα θεσμοί σε αυτόν τον τόπο τους οποίους οφείλουμε να σεβαστούμε. Και, πολύ περισσότερο, υπάρχουν ακόμα νόμοι σε αυτήν εδώ την αποικία του χρέους τους οποίους οφείλουμε να εφαρμόζουμε.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr