Η συνέντευξη δόθηκε στον Κωνσταντίνο Καραγιαννόπουλο

* Η Νίκη Κωνσταντοπούλου γεννήθηκε στην Πάτρα το 1981. Είναι απόφοιτος του τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και έχει ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές στη Γαλλία. Έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές. Το «Απόψε νιώθω μια ντροπή», εκδ. Περί τεχνών το 2014 και το «Εγώ, απέναντι», εκδ. Βακχικόν, το 2017. Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε ηλεκτρονικά και έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά. Έχει γράψει κείμενα για μουσικές παραστάσεις που παρουσιάστηκαν σε θέατρα της Αθήνας και της Πάτρας. Ποιήματά της έχουν μελοποιηθεί και συμπεριλαμβάνονται στον δίσκο «Προορισμός» του Χρήστου Κωνσταντόπουλου.

Νίκη Κωνσταντοπούλου: «Ευκαιρία να ωριμάσουμε ως άνθρωποι και ως πολίτες, θα έχουμε μόνο όταν θα μας αφορά το πρόβλημα του διπλανού μας, ο οποίος είναι πολύ διαφορετικός από εμάς. Έχουμε δρόμο ακόμα»

Η ποιήτρια ανήκει στην γενιά που χτυπήθηκε, περισσότερο από κάθε άλλη, από την κρίση. Ανήκει στην γενιά εκείνη που είδε τα όνειρα και τους κόπους της να γίνονται σκόνη. Προδομένη από τις προηγούμενες καλείται αξιωματικά να ζήσει μια ζωή καθορισμένη από τα σφάλματα άλλων. Γράφει η ίδια: «Έγιναν τα όνειρά μας / αποδημητικά πουλιά στην ομίχλη / και κάψαμε ελπίδες στα μαρμαρένια μας τζάκια. / Έγινε η ψυχή μας / άγριο θηρίο /  και τώρα –πια- / μόνο σε ζούγκλα μπορεί να επιβιώσει».

Στη συζήτησή μας τόνισε την αξία της φαντασίας έναντι της πραγματικότητας κι έθεσε ως κέντρο του προορισμού του ανθρώπου τον ίδιο του τον εαυτό. Η αναμέτρηση μέχρι εκεί, βέβαια, είναι δύσκολη κι επίπονη∙΄όμως, στο τέλος του ταξιδιού ίσως μπορέσουμε με ξαλαφρωμένη καρδιά να ψιθυρίσουμε κι εμείς, όπως ο Πιλάτος στο ομώνυμο ποίημα του Γιάννη Βαρβέρη, «πέθανα κι έζησα, ευτυχώς, σαν άνθρωπος απλός/ μαζί ταπεινωμένος και υπερήφανος/ μες στην αμφιβολία». Και μ’ αυτό το ευτυχώς να στεφανώνει όλη την πραγμάτωση του αδύνατου που αναλογεί στον καθένα μας…

Συναντήσαμε την ποιήτρια Νίκη Κωνσταντοπούλου και συζητήσαμε μαζί της εφ’ όλης της ύλης.

 Ποια είναι η θέση του ονείρου στην σύγχρονη κοινωνία; Εσείς ονειρεύεστε;

 Νομίζω πως όσο οι άνθρωποι υποφέρουν, τόσο έχουν ανάγκη να ονειρεύονται. Θέλει, όμως, και το όνειρο προσπάθεια, φροντίδα, καλλιέργεια, επιμονή. Θέλει να είσαι έτοιμος να σε σώσει αλλά και να σε συντρίψει, όπως λέει ο Καρούζος. Να περάσεις απ’ το σκοτάδι για να βγεις στο φως, να το φωνάξεις με τον κεραυνό. Γι’ αυτό και θαυμάζω τους ανθρώπους που ακολουθούν το όνειρό τους με πίστη παρά τις αντιξοότητες. Ο ποιητής όντας οραματιστής ονειρεύεται συνεχώς έναν καλύτερο κόσμο. Αυτός είναι και ο λόγος που γράφουμε.

Έμπνευση- δημιουργία- έρωτας- αναγνώριση. Ποια η δική σας ιεράρχηση αυτών των ζωτικών στοιχείων και ποια η θέση του καθενός απ’ αυτά στην ζωή σας;

Χωρίς έμπνευση δεν υπάρχει δημιουργία, χωρίς έρωτα δεν νοείται ζωή. Πρόκειται, όντως, για ζωτικά στοιχεία όπως ακριβώς και τα ζωτικά μας όργανα. Χρειάζεται, ωστόσο, μια σοβαρή αντιμετώπιση των εν λόγω στοιχείων, αν θέλουμε έναν οργανισμό υγιή, δυνατό που να μπορεί να αντέξει στο χρόνο. Σχετικά με την αναγνώριση, πιστεύω πως τους αληθινούς δημιουργούς σπάνια τους συναντά κανείς και σπάνια αναγνωρίζονται. Αντιθέτως, θα έλεγα πως, μη μετέχοντας στο κυνήγι και το παιγνίδι της αναγνώρισης, συχνά παραγνωρίζονται και χρειάζεται να περάσουν πολλά χρόνια για να τους ανακαλύψει κανείς.

Στην πρώτη σας ποιητική συλλογή βρίσκουμε τους εξής στίχους: «Στρίψε και πάρε άλλο δρόμο./ Ας είναι –έστω- πιο μικρός,/ πάτα γερά πάνω στο φόβο/ Και γίνε εσύ ο προορισμός». Πόσο επηρεάζει ο φόβος την ζωή μας;

Το ποίημα αυτό κλείνει την πρώτη μου ποιητική συλλογή με τίτλο «Απόψε νιώθω μια ντροπή» που κυκλοφόρησε το 2014. Βρισκόμασταν στη βαθιά οικονομική ύφεση και ζούσαμε ήδη, εν αγνοία μας, τις πρώτες συνέπειες. Ο φόβος είχε αρχίσει να εκδηλώνεται από απογοήτευση των πολιτών απέναντι στο πολιτικό σύστημα, από ανημποριά, από ανασφάλεια, από άγνοια. Αυτό, δυστυχώς, είχε ως αποτέλεσμα την άνοδο του φασισμού, του ρατσισμού και την μισαλλοδοξίας. Πολλοί συνάνθρωποί μας έχασαν τον εαυτό τους από τον φόβο. Κάτι που εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα. Το ποίημα αυτό, απευθύνεται στον αναγνώστη και τον παροτρύνει να κάνει μια στροφή προς τον εαυτό του, να τον γνωρίσει καλύτερα και να δει κατάματα όλα όσα φοβάται για να τα αντιμετωπίσει. Και αυτό, γιατί πρέπει πρώτα να τσακίσουμε το φόβο μέσα μας.

Είναι η τέχνη ένα αντίδοτο στον φόβο;

Απ’ την πλευρά του αναγνώστη, θα έλεγα πως ο τελευταίος μπορεί να αφυπνιστεί διαβάζοντας, άρα, ενδεχομένως να αντιμετωπίσει και τους φόβους του. Το διάβασμα μάς υπενθυμίζει να μην ξεχνάμε τον Άνθρωπο, να μη δεχτούμε το τέλος του. Όσο καλλιεργούμε το πνεύμα μας, μπορούμε να αντιληφθούμε και να συνειδητοποιήσουμε τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου που μπορεί για τον καθένα να είναι πολύ διαφορετικός, άρα να έρθουμε πιο κοντά στον εαυτό μας και τον άλλο. Συνεπώς, θεωρώ, ότι γινόμαστε καλύτεροι μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία, η οποία απαιτεί κόπο το δίχως άλλο. Απ’ την πλευρά του γράφοντος, θα έλεγα πως όσοι αντιμετωπίζουν σοβαρά την τέχνη δεν έχουν κάποιον προφανή λόγο για την ενασχόληση μαζί της, οπότε και δεν την χρησιμοποιούν ως αντίδοτο, τουλάχιστον συνειδητά. Γράφουμε ορμώμενοι από μια έμφυτη ανάγκη, η οποία για τον καθένα μπορεί να έχει διαφορετική προέλευση. Οπωσδήποτε υπάρχει μια πληγή για να προέλθει το ποίημα αλλά αυτή, κατά τη γνώμη μου, είναι πιο βαθιά απ’ την επιθυμία να καταπολεμήσουμε κάποιον φόβο μας.

Ο Πεσσόα αναφέρει ότι «η λογοτεχνία, όπως και κάθε μορφή τέχνης, ισοδυναμεί με ομολογία ότι η ζωή δεν αρκεί». Εσείς πως οδηγηθήκατε στην ποίηση;

 Ο Πεσσόα, τον οποίο αγαπώ πολύ, είχε αναλύσει χειρουργικά την ύπαρξή μας. Πρόκειται για σπουδαίο τεχνίτη που όμοιός του δεν υπάρχει. Το βίωμα οδηγεί τους ποιητές ασυνείδητα στο εύρημα και το εύρημά τους δεν είναι άλλο από το ποίημα που προκύπτει. Αυτό, όμως, είναι αποτέλεσμα συνεχόμενης εσωτερικής έρευνας που λίγοι αντέχουν. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως δεν μπορεί κανείς να καταλήξει σε αυτή τη ρήση έτσι απλά. Όσοι γράφουν το γνωρίζουν καλά αυτό. Ξεκίνησα να γράφω στην εφηβεία μου, χωρίς ποτέ να σκεφτώ γιατί το κάνω. Υποθέτω πως εκκινούσε από την ανάγκη μου να ερμηνεύσω το δύσκολο του κόσμου, της ζωής, της πολυπλοκότητας του ανθρώπου. Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, η πραγματικότητα πολύ συχνά μπορεί να σε κυκλώσει σε μια ψευδαίσθηση ενώ η φαντασία, όντας ανώτερή της, μπορεί να οδηγήσει στο να την ξεδιαλύνεις. Συνεχίζοντας, λοιπόν, τον αγαπημένο μου Πεσσόα θα έλεγα «Πέρα από την πραγματικότητα, η φαντασία· πέρα από τη ζωή, η τέχνη».

Θα θέλατε να μας εισαγάγετε στο ποιητικό σας εργαστήρι;

Να σας πω την αλήθεια, πιστεύω πως το ποιητικό μου εργαστήρι δεν παρουσιάζει κάποιο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη. Αυτό που μπορώ να σας πω είναι πως δεν ξυπνάω το πρωί και κάθομαι να γράψω, γιατί προέχει ο βιοπορισμός. Δεν αφιερώνω συγκεκριμένες ώρες της ημέρας στο γράψιμο, γιατί δεν έχω αυτή την πολυτέλειά. Ανάμεσα στην εργασία μου και τις υποχρεώσεις μου, πρέπει κάποια στιγμή και να γράψω. Αυτό είναι πολύ δύσκολο και έχει ως αποτέλεσμα η ποιητική ιδέα να μας βασανίζει από την ώρα που θα ξυπνήσουμε μέχρι την ώρα που θα κοιμηθούμε. Με λίγα λόγια, εγκεφαλικά, μας απασχολεί αδιάκοπα. Κάποιος που δεν γράφει, δεν μπορεί να το καταλάβει εύκολα αυτό, μα ούτε και χρειάζεται. Προσωπικά, αυτό που με ενδιαφέρει είναι να διαβάζει ο κόσμος τα ποιήματά μου. Το πώς τα έγραψα δεν το ξέρω καλά καλά ούτε εγώ.

Στην πρώτη σας και πάλι συλλογή βρίσκουμε τους στίχους: «Η ζωή σου μια γέφυρα κρεμαστή/ πάνω από νερά βαθιά./ Ο προορισμός πέρα μακριά/ σου ανάβει τα φώτα». Τι σημαίνει για σας προορισμός;

Το ποίημα αυτό με τον τίτλο «Θέληση» γράφτηκε μετά από μια εξαντλητική μέρα που είχα και μια σημαντική συνάντηση στο εξωτερικό κατά την οποία έπρεπε να αποδείξω ότι αξίζω να πάρω μια σημαντική θέση εργασίας. Έδωσα τη μάχη μου αλλά δεν κατάφερα. Βγαίνοντας από το γραφείο όπου είχα τη συνάντηση, έκατσα σε ένα καφέ, κάπου στο πουθενά, περιμένοντας το τρένο να επιστρέψω και έγραψα αυτό το ποίημα, το οποίο τώρα που το διαβάζω, καταλαβαίνω πως αυτό που με ενδιέφερε τελικά ήταν πολύ περισσότερο να περάσω τη δοκιμασία, να βιώσω αυτό το δύσκολο ταξίδι και τα συναισθήματα που γεννά, παρά να πετύχω τον στόχο, δηλαδή να φτάσω στον προορισμό. Αφετηρία και προορισμός είναι ο εαυτός μας. Μόνο με αυτόν έχουμε να αναμετρηθούμε.

Σύμφωνα με τον Ρίλκε: «όσο πιο βαθιά βιώνουμε τις δυσκολίες τόσο περισσότερο μας τραβούν εκείνες με το βάρος τους στο κέντρο της ζωής». Πιστεύετε πως οι δυσκολίες της εποχής μας είναι μια ευκαιρία να ωριμάσουμε ως άνθρωποι και ως πολίτες;

Ο Ρίλκε γνώριζε πολύ καλά πως ο σκεπτόμενος άνθρωπος πάει πάντα προς το πρόβλημα και ουδέποτε το αποφεύγει. Αυτό κάνει και ο ποιητής. Είναι μια δύσκολη αναμέτρηση αυτή με πολλές επιπτώσεις στον ίδιο και το περιβάλλον του. Είναι, όμως, μια θέση, μια στάση ζωής πάρα πολύ σημαντική, και για τους ποιητές που είναι βιωματικοί όπως εγώ, απαραίτητη. Ερχόμενη στην ερώτηση, θα έλεγα πως οι δυσκολίες φανερώνουν τον χειρότερο εαυτό των ανθρώπων, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους δεν έχουν μάθει να είναι καρτερικοί, υπομονετικοί, δεν έχουν την ψυχική δύναμη ή το απόθεμα να τις αντιμετωπίσουν αφού η κουλτούρα μας και η παιδεία μας δεν φρόντισαν κάτι τέτοιο. Σε αυτό φυσικά έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης και οι προηγούμενες γενιές. Γι’ αυτό, δίνω πολύ μεγάλο βάρος στην παιδεία και τη συλλογική συνείδηση. Ευκαιρία να ωριμάσουμε ως άνθρωποι και ως πολίτες, θα έχουμε μόνο όταν θα μας αφορά το πρόβλημα του διπλανού μας, ο οποίος είναι πολύ διαφορετικός από εμάς. Έχουμε δρόμο ακόμα.

Ποιο θεωρείτε ως το μεγαλύτερο στοίχημα για έναν καλλιτέχνη σήμερα;

Να παραμένει ο εαυτός του, να καταθέτει πάντα την αλήθεια του, να αντέχει στο χρόνο.

Ποια η γνώμη σας για την σύγχρονη ποίηση;

Πιστεύω ότι διανύουμε μια πάρα πολύ καλή εποχή σε επίπεδο δημιουργίας κάτι που αποτελεί και μια παρακαταθήκη για το ποιητικό μέλλον της χώρας.  Υπάρχουν εξαιρετικοί νέοι ποιητές και μικροί εκδοτικοί οίκοι που κάνουν αξιόλογη δουλειά. Το πρόβλημα παραμένει πάντα η αγορά και το αναγνωστικό κοινό που είναι μικρό. Πρέπει να εργαστούμε σκληρά και με ανοιχτό πνεύμα ώστε να φέρουμε την ποίηση κοντά στο κοινό. Κάτι άλλο που παρατηρώ, είναι πως τα έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά με δυσκολία προβάλλουν τη δουλειά κάποιου νέου ποιητή σε αντίθεση με τα λογοτεχνικά περιοδικά στο διαδίκτυο που στηρίζουν πολύ την προσπάθειά τους.

Έπειτα, η τηλεόραση φαίνεται να αγνοεί το θέμα «Σύγχρονη ποίηση». Οι εκπομπές για το βιβλίο είναι ελάχιστες και χωρίς συνέχεια. Το ραδιόφωνο δίνει μεγαλύτερο βήμα και περισσότερο χώρο στους νέους ποιητές, αλλά, δυστυχώς, έχει μικρότερη απήχηση στον κόσμο.

Αν θέλουμε ουσιαστικά να μιλάμε για σύγχρονη ποίηση, προφανώς το να γράφουμε μόνο καλά ή το να εκδίδουμε μόνο πολλά βιβλία δεν αρκεί. Θα πρέπει όλοι όσοι εμπλέκονται με αυτό να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό με σκοπό να προβάλλονται νέες αξιόλογες φωνές.

Είχατε την ευτυχία από την πρώτη σας εμφάνιση στην ποίηση να δείτε στίχους σας μελοποιημένους. Ποια πιστεύετε πως είναι η σχέση μεταξύ μουσικής και ποίησης. Στο δικό σας έργο, τι θεωρείτε πως προσέφερε η συνύπαρξη αυτή;

Η πρώτη μου ποιητική συλλογή στάθηκε αφορμή να μελοποιήσει και να ερμηνεύσει ο αδερφός μου, Χρήστος Κωνσταντόπουλος κάποια από τα ποιήματα τα οποία συμπεριέλαβε στον πρώτο του προσωπικό δίσκο με τίτλο «Προορισμός» αλλά και να δημιουργήσουμε μια μουσική παράσταση με επιπλέον πρωτότυπα κείμενα δικά μου, η οποία παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία σε θέατρα της Αθήνας και της Πάτρας. Ήμουν πολύ τυχερή καθώς ο Χρήστος μελοποίησε και ερμήνευσε με μοναδικό τρόπο τα ποιήματα. Δεν αμφέβαλα βέβαια ούτε στιγμή καθώς είχα και έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στο ταλέντο του. Η επιτυχία των ποιημάτων αυτών οφείλεται μόνο σ’ εκείνον. Δεν είναι καθόλου εύκολο να πετύχει κάτι τέτοιο χωρίς να λειτουργήσει εις βάρος του λόγου. Ο Χρήστος ήταν εξαιρετικός σε αυτό. Πάντα αγαπούσα την μελοποιημένη ποίηση. Ο συγκερασμός αυτών των τεχνών είναι κάτι που με γοητεύει ιδιαίτερα. Η μουσική είναι ένα πολύ καλό όχημα για την ποίηση αρκεί βέβαια η μελοποίηση και η ερμηνεία να είναι πετυχημένες. Ποιητές όπως ο Νίκος Καββαδίας δεν θα είχαν γίνει τόσο γνωστοί στον κοινό αν δεν είχαν μελοποιηθεί. Το να τραγουδά κάποιος ένα ποίημα σου είναι μεγάλη ευτυχία. Πέρα από την αναγνώριση όμως, η καθιέρωση ενός ποιητή έρχεται μόνο από το γραπτό του. Βέβαια, πρέπει να σας πω ότι εμείς δεν αποσκοπούσαμε σε τίποτα από αυτά, παρά μόνο στη χαρά της δημιουργίας. Ίσως γι’ αυτό να πέτυχε τόσο.

Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την καινούρια σας ποιητική συλλογή;

Το «Εγώ, απέναντι» είναι η δεύτερη ποιητική μου συλλογή που κυκλοφόρησε το 2017 από τις εκδόσεις Βακχικόν. Απαρτίζεται από 23 ποιήματα που γράφτηκαν σε διάστημα τριών ετών και αφορούν πολλές πτυχές του σύγχρονου ανθρώπου. Προ(σ)καλεί τον αναγνώστη να σταθεί όρθιος απέναντι σε οτιδήποτε τον κατακερματίζει, έχοντας το θάρρος της θέσης του και της φύσης του, όντας πάντα ο εαυτός του. Το ποιητικό υποκείμενο περνά από το Εγώ στο Εσύ και αντίστροφα, παραμένοντας ουσιαστικά το ίδιο. Αντιπαραβάλλεται στον μουντό κόσμο αλλά πορεύεται περήφανο και ανεξάρτητο μέσα σ’ αυτόν αναζητώντας την αλήθεια της ύπαρξης και προσεγγίζοντας με τόνο εξομολογητικό και ευθύ τον εσώτερο εαυτό μας.

Ποιος είναι ο αγαπημένος σας στίχος;

Είναι ένα απόσπασμα από το ποίημά μου «Το Γεράκι», το οποίο βρίσκεται και στο οπισθόφυλλο του «Εγώ, απέναντι» :

Καταγράφω τους ήχους

με τα μάτια δεμένα

εκπαιδεύτηκα σκληρά

να κυνηγάω σκιάχτρα

Ετοιμάζετε κάτι καινούριο αυτή την περίοδο;

Θεωρώ ότι είναι ακόμα νωρίς για τρίτο βιβλίο. Ωστόσο, πάντα γράφω και όταν συλλέξω ένα υλικό που εγώ πρώτα θα θεωρώ πολύ καλό, τότε θα προχωρήσω και σε έκδοση. Ενημερώνω πάντα για οτιδήποτε νεότερο μέσα από τον προσωπικό μου λογαριασμό στο facebook Niki Konstantopoulou.

Τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους αναγνώστες μας;

Ν’ αφήνουν πάντα μια πόρτα ανοιχτή για να μπαίνει το φως.

* Ο Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος ασχολείται με την δημοσιογραφία, την κριτική λογοτεχνίας και την ποίηση