Τζίνα Δαβιλά

Αρχείο Οκτώβριος 2019

Το ευαίσθητο κομμάτι της Ψυχιατρικής απαιτεί επιστήμονες διορατικούς, ενεργητικά ευαίσθητους, οξυδερκείς, με το βλέμμα στραμμένο τόσο στους ψυχικά ασθενείς, όσο και στον τρόπο εκπαίδευσής του κοινωνικού πλαισίου για την επανένταξή τους στην κανονική ζωή. Στην Ελλάδα οι Ψυχίατροι που έχουν εγγενή, μα και επιστημονικό σεβασμό στην Επιστήμη τους και στους ψυχικά ασθενείς είναι λίγοι γι’αυτό και ο τομέας αυτός βρίσκεται ακόμη σε βήμα μετέωρο: εν δυνάμει εξελικτικός, μα εγκλωβισμένος σε γρανάζια της χώρας μας. Πολιτικά, Κοινωνικά, συνεργατικά.  Ο Καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κος Στέλιος Στυλιανίδης, Ψυχίατρος-Ψυχαναλυτής και Ιδρυτής ιδρυτής/ Επιστημονικός Διευθυντής (2005-2015) της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας και την ημερίδα που διοργάνωσε η ΠΑΝΑΚΕΙΑ, Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, πρότυπη Δομή Ψυχικής Υγείας  στη Ρόδο υπό τον Δρ Αναστάσιο Πλατή, φιλοξενήθηκε στην εκπομπή “Πρόσωπα και Τραγούδια” του “Παλμού 99.5” στις 14 Οκτωβρίου 2019. Τον ευχαριστώ θερμά για τον διαφωτιστικό τρόπο που προσέγγισε τούτο τον δύσκολο τομέα των Ψυχικά Ασθενών. Στο τέλος ακολουθεί το ηχητικό αρχείο. 

ΤΔ 

“Κάθε 40 δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος στον πλανήτη αυτοκτονεί. Ιλιγγιώδες το νούμερο.

Πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν ώστε να μην φτάνουν οι άνθρωποι σ’ένα ακραίο σημείο, τερματισμού της ζωής τους.

Νησίδες καλής πρακτικής  υπάρχουν και στην χώρα μας, όπου δείχνουν ότι μια άλλη ψυχική φροντίδα είναι εφικτή  δίπλα στον ασθενή, στην οικογένεια, στον πολίτη και μακρυά από τα απάνθρωπα άσυλα, τη βία και την εγκατάλειψη. Πρακτικές που μας κληροδότησε ο προηγούμενος αιώνας.

Αφορμή για την μεγάλη προσπάθεια της Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στη χώρα μας ήταν το σκάνδαλο της Λέρου τη δεκαετία του 1980.  Το άσυλο της Λέρου απετέλεσε την αποθήκη των αποθηκών. Οι αζήτητοι που δεν πληρούσαν τα ιατρικά κριτήρια για το θεραπευτήριο, εστάλησαν στη Λέρο γιατί δεν είχαν πού να τους πάνε. Η “οικονομία” του συστήματος δημιούργησε την αποθήκη ψυχών στη Λέρο που έγινε παγκόσμιο σκάνδαλο και από κει ξεκίνησε και στην Ελλάδα η προσπάθεια μεταρρύθμισης του πώς βλέπουμε την Ψυχιατρική. Αποβιβαστήκαμε νύχτα 13 Οκτωβρίου 1988, με 8 μποφόρ ομάδα Ψυχιάτρων από Ιταλία, Ολλανδία, μια Σκανδιναβική χώρα, Ελβετία, Ελλάδα. Δακρύσαμε όταν το επόμενο πρωϊνό είδαμε οι φύλακες να πλένουν τους γυμνούς εγκλεισμένους με μάνικα από μακρυά για να μην κολλήσουν τη νόσο και να τους πετούν ένα κομμάτι κρέας και ένα κομμάτι ψωμί για να φάνε. Έπεφταν σαν σκυλιά πάνω στο κρέας και το ψωμί. Έκτοτε έχουν γίνει βήματα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μιλάμε για ολοκληρωμένη Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση.  Γι’ αυτό μιλώ για μετέωρο βήμα.

Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση την Ελλάδα έχει σοβαρά ελλείμματα.  Ακόμα και σήμερα το όλο ενδοψυχιατρικό  Σύστημα (Ψυχιατρικά Τμήματα στα Γενικά Νοσοκομεία και στις Δομές που έχουν ιδρυθεί Δρομοκαΐτειο, Δαφνί και Θεσσαλονίκη), δεν λειτουργεί συντονισμένα, συνεκτικά  μεταξύ των Φορέων σε συνεργασία με τις κοινοτικές υπηρεσίες. Είναι ένα Σύστημα που δεν λειτουργεί με τις ανάγκες του πληθυσμού, δεν υπάρχει ισότιμη ανάπτυξη σε διάφορες περιοχές, υπάρχουν προβλήματα ηγεσίας (ποιος παίρνει αποφάσεις), έλλειμμα εκπαίδευσης, σοβαρότατα ελλείμματα στη φροντίδα ομάδων-παιδιά, έφηβοι, Γ’ ηλικία (τις αποκαλώ αδικημένες ομάδες)- δεν υπάρχουν μηχανισμοί διασφάλισης και αξιολόγησης αυτού που γίνεται, λίγες έρευνες έχουν γίνει  και τέλος υπάρχουν σοβαρά προβλήματα παραβιάσεως των βασικών Δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών. Ένα εξ αυτών είναι ο τεράστιος αριθμός των αναγκαστικών νοσηλειών.  Επί του συνόλου 100 νοσηλειών που γίνονται σε ετήσια βάση, πάνω από το 60% γίνεται καταναγκαστικά. Αυτό είναι στίγμα για την ελληνική κοινωνία, άρα είμαστε το αρνητικό ρεκόρ της Ευρώπης .

Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι το σύστημα δεν λειτουργεί και υπάρχει μια  εύκολη γραφειοκρατικοποίηση του ζητήματος της αναγκαστικής νοσηλείας, δηλαδή ένας ή δυο συγγενείς πρώτου βαθμού πηγαίνει στον εισαγγελέα  λέγοντας ότι το μέλος της οικογένειάς τους αρνείται να θεραπευτεί, ο εισαγγελέας διατάσσει σε ψυχιατρικό κατάστημα και με εισαγγελική εντολή την προσαγωγή του, στη συνέχεια εύκολα συντάσσονται οι ιατρικές βεβαιώσεις όπου πιστοποιούν την επικινδυνότητα του ασθενούς προς τον εαυτό του ή τρίτους  και γίνεται η προσαγωγή του ασθενούς σε ειδικό ψυχιατρικό κατάστημα με συνοδεία αστυνομίας και με χειροπέδες. Με αυτό τον τρόπο γίνεται η ένταξη του ασθενούς ακούσια στο ψυχιατρικό τμήμα Γενικού Νοσοκομείου. Δύο παρατηρήσεις:

α) η παθολογία του ασθενούς πάρα πολύ συχνά δεν συνάδει καθόλου με αναγκαστική νοσηλεία. Θα μπορούσε να κρατηθεί στην κοινότητα αν υπήρχαν σοβαρές και αξιόπιστες συνθήκες και να σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς, τους στενούς συγγενείς και το ευρύτερο περιβάλλον, χωρίς να αναγκαστεί ο άνθρωπος να στερηθεί την ελευθερία του.

β) Οι πολιτικοί δεν έχουν καμιά ιδέα για όλο αυτό. Πανικοβάλλονται αν έρθουν οι ίδιοι αντιμέτωποι με δικό τους παιδί. Όταν λόγω χάρη συμβεί ένα  οξύτατο επεισόδιο και η λύση είναι μόνο το Ψυχιατρείο ή η μηχανική καθήλωση σ’ένα γενικό τμήμα ψυχιατρικού νοσοκομείου. Αυτό είναι στίγμα για την Ελλάδα στην Ευρώπη του 2019.

Στην ατζέντα  του Υπουργείου Υγείας η Ψυχική Υγεία είναι όχι μια άμεση προτεραιότητα, αλλά στο τέλος της ιατρικής λίστας. Είναι ο φτωχός συγγενής σε επίπεδο χρηματοδότηση αλλά και μέριμνας. Ό,τι έγινε στην Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση έγινε μέσα από τον βολονταρισμό μερικών συνάδελφων που το πίστεψαν πολύ εδώ και 35 χρόνια και  κατόπιν της πίεσης της ΕΕ. Δεν είχαμε στην Ελλάδα ένα αυτόνομο κίνημα των τοπικών κοινωνιών, εντολής δηλαδή για μείωση του κοινωνικού ελέγχου, των εγκλεισμών, της βίας και παράλληλα ενίσχυση της κοινοτικής φροντίδας.

Επί παραδείγματι δυο συμπεράσματα από τη Ρόδο:

α) έγινε από την ΠΑΝΑΚΕΙΑ μια ημερίδα για την Ψυχική Υγεία. Αν και προσεκλήθησαν, δεν ήταν παρόντα τα βασικά μέλη που στελεχώνουν την Μονάδα Ψυχιατρικής Φροντίδας του Νοσοκομείου Ρόδου, δηλαδή η ηγεσία. Είναι πολύ αρνητικό σημείο. Προσεκλήθηκαν και δεν ήρθαν. Η τοπική κοινωνία θα πρέπει να κουβεντιάσει σοβαρά την έλλειψη συνεργασίας σύμπραξης της εξαιρετικής Μονάδας του κου Αναστασίου Πλατή που είναι αξιόπιστη και αποτελεσματική με τον τομέα της Ψυχιατρικής. Η πολύ καλή δουλειά που γίνεται από την ΠΑΝΑΚΕΙΑ σε επίπεδο κλινικό και αποκαταστασιακό δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη.

β) η απουσία της τοπικής κοινωνίας. Η Ρόδος ήταν και είναι από τα πιο πλούσια νησιά της χώρας. Έχει απίστευτα έσοδα εδώ και δεκαετίες από τον Τουρισμό. Δεν επιτρέπεται να μην χρηματοδοτείται από τους τοπικούς παράγοντες και φορείς της Ρόδου, τοπική αυτοδιοίκηση και Δημόσιο, μια μονάδα κινητής φροντίδας υποβοηθητική της ΠΑΝΑΚΕΙΑ. Επιτρέπεται να μην χρηματοδοτούνται κοινές δράσεις με την ΠΑΝΑΚΕΙΑ;  Αυτά δείχνουν ένα έλλειμμα κοινωνικής ευαισθησίας και ευθύνης . Σκύβουμε στο πρόβλημα όταν το ζήτημα είναι κοντά μας. όπως λένε και οι Άγγλοι: “Έξω από την αυλή μου να είναι το πρόβλημα και είμαι Δημοκράτης.  Σκύβουμε στο πρόβλημα όταν είναι μέσα στην αυλή μου”.

Όταν υπάρχει ένα σχέδιο ολιστικό φροντίδας για τον πάσχοντα και έγκαιρη και πρώιμη παρέμβαση, μπορούμε να έχουμε θετικότερη έκβαση για να μην καταλήγει ο ψυχικά ασθενείς κάθε τρεις και λίγο στο ψυχιατρείο. Αυτό αποτελεί και το στίγμα για τον ίδιο και την οικογένεια και κυρίως για τη δική του αυτοεκτίμηση.

Αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση: στη ψυχική και μάλιστα σοβαρή ψυχική διαταραχή τίποτα δεν είναι εύκολο. Αλλά έχουν αποδείξει οι καλές πρακτικές του εξωτερικού και της Ελλάδας ότι αν υπάρχουν μια σειρά από παράγοντες, δηλαδή μια πρόθυμη και καλά εκπαιδευμένη ομάδα ψυχικής υγείας, διακλαδική με όλες τι ειδικότητες γιατρό ψυχίατρο, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, κοινοτικό νοσηλευτή και εθελοντές λογοθεραπευτή λ.χ, αν υπάρχει κοινοτική στήριξη (να έχει υποστηρικτικό δίκτυο), να μπορεί ο ασθενής να εκφράσει την τρέλα του χωρίς στιγματισμό, όταν εξέρχεται από το τούνελ της υποτροπής της ασθένειάς του με ψυοθεραπεία  να μην συναντά σκληρότητα, θυμηδία, γέλωτα, απόρριψη, κοινωνικό αποκλεισμό γιατί η  υποτροπή δεν είναι μια ισόβια κατάσταση. Αυτό του δημιουργεί ανασφάλεια και δημιουργείται ένα φαύλος κύκλος που είναι στο χέρι μας να τον σπάσουμε. Στο άσυλο είναι όλα εύκολα, υπό έλεγχο με βαρύτατες δόσεις φαρμάκων και μηχανικές καθηλώσεις. Η δουλειά του  ψυχιάτρου είναι  βγαίνει από το άσυλο και αναμετριέται με όλες τις δυσκολίες που προανέφερα χρησιμοποιώντας μια μεθοδολογία σοβαρή που  μπορεί να ανατρέψει την κατάσταση προς όφελος των ασθενών. Υπάρχει ευθύνη της κοινωνίας.

Η περίπτωση Τοπαλούδη: Δεν έχει συζητηθεί σοβαρά από τα Ροδιακά μέσα τι είναι αυτό που γέννησε κάτι τέτοιο. Οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας είναι πιο επικίνδυνοι από τον μύθο της επικινδυνότητας των ψυχικά ασθενών.

Ακολουθεί όλη συζήτηση με τον κο Στυλιανίδη στο  30 ο λεπτό.