Δήμητρα Παπαναστασοπούλου 

Το μεγάλο πέτρινο γεφύρι, ξακουστό σε όλη την Ελλάδα από τον θρύλο της κρυμμένης στα σπλάχνα του ζοφερής ανθρωποθυσίας- θαμμένου ζωντανού ανθρώπου και όχι σκοτωμένου- διατρέχει τους αιώνες.

Πρώτη φορά φέρεται να κατασκευάζεται στα χρόνια του βασιλιά Πύρρου Α΄στην αρχαία Αμβρακία, πρωτεύουσα τότε του βασιλίου του. Στα ρωμαϊκά χρόνια με την Νικόπολη να αναπτύσσεται, είναι βέβαιο ότι έγιναν κάποιες βελτιωτικές εργασίες. Αργότερα, στα βυζαντινά χρόνια του Δεσποτάτου της Ηπείρου, χτίστηκαν τέσσερις μεγάλες καμάρες, πατώντας στις αρχαίες βάσεις με οκτώ τοξωτά ανοίγματα, ώστε να διοχετεύονται τα νερά σε περίπτωση πλημμύρας. Η κατασκευή της μεγαλύτερης καμάρας δημιούργησε προβλήματα στην κατασκευή και χρειάστηκε να γκρεμιστεί και να ξαναχτιστεί περισσότερες από μια φορά κατά την Τουρκοκρατία. Η κατασκευή της άρχισε το 1612 και τελείωσε το 1615. Αυτή η καμάρα είναι μεγαλύτερη και ψηλότερη από τις υπόλοιπες τρείς, χωρίς ίχνος συμμετρίας.
Είναι η καμάρα που γέννησε το θρύλο και το αντίστοιχο δημοτικό τραγούδι.

Χίλιοι τριακόσιοι χτίστες, εξήντα μαθητές και σαράντα πέντε μάστορες, κάτω από τις οδηγίες του Αρχιμάστορα δούλευαν, προσπαθώντας να στήσουν την μεγάλη καμάρα. Θυμωμένος ο Άραχθος ποταμός, συννεφιασμένος ο ουρανός. Η σκληρή δουλειά της ημέρας πήγαινε χαμένη, όταν οι άνθρωποι πήγαιναν να ξεκουραστούν και να κοιμηθούν. Το πρωί, σαν από θαύμα, όσα είχαν φτιάξει ήταν γκρεμισμένα, πεταμένα στα νερά του ποταμού, που τα απόδιωχνε με ορμή. Ο Αρτινός παντοπώλης που έβαζε τα χρήματα να φτιαχτεί η γέφυρα που θα έφερνε χρυσάφι στις τσέπες του ήταν απελπισμένος…

Ένα πουλί, λέει η παράδοση, είπε στον Αρχιμάστορα ότι έπρεπε να θυσιάσει την όμορφη γυναίκα του για να στεριώσει το γεφύρι. Κι εκείνος, απελπισμένος, αλλά αναγκασμένος να υπακούσει σ’ αυτόν τον άγραφο κι απάνθρωπο νόμο, έστειλε το πουλί να τη φωνάξει. Της ζήτησε να ψάξει το δαχτυλίδι του που είχε πέσει στο ποτάμι κι εκείνη προσπάθησε να το βρει. Η πανώρια ομορφιά της δεν συγκίνησε κανέναν. Πέτρες έπεσαν πάνω της και την πλάκωσαν, το βάρος ασήκωτο, η θυσία τεράστια κι απόκοσμη. Απόκοσμες και οι κατάρες της γυναίκας. Έφτασε η αναφορά του αδελφού της «μην τύχει και περάσει» από τη γέφυρα, για ν’ αλλάξει τις κατάρες με ευχές.

Γιατί το γεφύρι ζητούσε θυσία ανθρώπινη; Επειδή στις συνειδήσεις των ανθρώπων εκείνης της εποχής ήταν ακόμη ζωντανή η πανάρχαια δοξασία που έλεγε ότι για να χτιστεί και να στεριώσει ένα μεγάλο κτίσμα, πρέπει να «στοιχειώσει» στα θεμέλιά του ένα ζωντανό ανθρώπινο πλάσμα. Ανθρώπινο, επειδή πίστευαν ότι η ψυχή μετά τον θάνατο αποκτούσε υπερφυσικές δυνάμεις, επομένως θα ήταν σε θέση να προφυλάγει το κτίσμα.
Ο θυσιαζόμενος έπρεπε επί πλέον να είναι καλός, αγαθός, αλλιώς δεν θα είχε δυνάμεις ν’ αποδιώξει το κακό.

Ο φόβος και η αγωνία μπροστά στο απρόοπτο κατά την θεμελίωση, η πίστη για την ύπαρξη δαιμονίων εχθρικών ως προς το κτίσμα τα οποία ζητούσαν ικανοποίηση και θυσίες, είχαν σαν αποτέλεσμα την γέννηση προλήψεων. Μόνος τρόπος αποφυγής, η εξιλέωση, η θυσία.

Τι κρύβεται, όμως, πίσω από τον θρύλο;

Όταν χρειάστηκε να περάσει από την περιοχή μια μεγάλη τουρκική στρατιωτική δύναμη, οι Τούρκοι ζήτησαν τη βοήθεια των κατοίκων για την κατασκευή της γέφυρας. Πολλοί έτρεξαν, λέγοντας ότι γνώριζαν πώς χτίζεται μια γέφυρα, προσπαθώντας να κερδίσουν την εύνοια των κατακτητών.

Ωστόσο, οι υπόλοιποι, διαφωνώντας και θέλοντας να εμποδίσουν το πέρασμα των Τούρκων, πήγαιναν τη νύχτα και γκρέμιζαν όσα είχαν χτιστεί την ημέρα. Οι Τούρκοι ρωτούσαν τι συνέβαινε και οι Αρτινοί είπαν ότι είναι στοιχειωμένο, πιστεύοντας ότι οι Τούρκοι θα φοβηθούν και θα φύγουν. Εκείνοι, συνέλαβαν τον Αρχιμάστορα και τη γυναίκα του και ο διοικητής τους διέταξε την θανάτωση και των δύο.

Ο κόσμος τρόμαξε στη σκέψη ότι η ίδια μοίρα τους περίμενε και βιάστηκαν να το τελειώσουν, αναθεματίζοντας τους Τούρκους και ρίχνοντας κατάρες. Αργότερα, στους χρόνους του μεγάλου ξεσηκωμού του 1821, με την ελπίδα της απελευθέρωσης από τον ελληνικό στρατό, άλλαξαν τις κατάρες σε ευχές.

Δείτε το 3D Animation που ακολουθεί για τον θρύλο από την Περιφέρεια Ηπείρου