Πόσο αξίζει ένα σφυρί;
Τα εργαλεία και το κόστος τους

Στα βιογραφικά μου σημειώματα αναφέρω ότι είμαι και ερασιτέχνης ξυλουργός. Μέχρι τώρα αυτό δεν μου έχει φέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη.
Με βοηθάει όμως να δείχνω ότι σέβομαι κάθε εργασία που, όποια κι αν είναι, είναι πρώτα απ’ όλα διανοητική. Δείχνω επίσης ότι σέβομαι και τα κάθε είδους εργαλεία. Τα δικά μου και των άλλων.

Πριν από περίπου σαράντα πέντε χρόνια, άρχισα να μαζεύω τα δικά μου εργαλεία. Έχοντας προ πολλού εξαντλήσει την οικογενειακή εργαλειοθήκη, που ήταν ένα κατάμαυρο παλιό βαλιτσάκι γεμάτο με τα στοιχειώδη και άκρως απαραίτητα.

Μετά από τα πρώτα μου χειροτεχνήματα με διάφορες πρώτες ύλες ―μέταλλα, κόκαλα, κέρατα και ξύλα― ήθελα τα δικά μου σφυριά και σφυράκια, τα δικά μου πριόνια και πριονάκια, τα δικά μου ηλεκτρικά δράπανα.

Ξόδευα από τότε αρκετές ώρες συζητώντας με επαγγελματίες ξυλουργούς, μαραγκούς, επιπλοποιούς αλλά και σιδεράδες και άλλους τεχνίτες. Όπου τους έβρισκα. Ένας από αυτούς μου είχε μιλήσει για το κάρφωμα. Θυμάμαι τα λόγια του:

«Νομίζουνε πολλοί ότι είναι εύκολη δουλειά να καρφώσεις ένα καρφί. Και γίνονται απρόσεχτοι. Θέλει γνώση, εξάσκηση, τέχνη και σωστά εργαλεία το κάρφωμα. Να διαλέξεις τα ταιριαστά καρφιά, το κατάλληλο σφυρί για κάθε δουλειά. Άλλο για ταπετσαρίες, άλλο για καλούπωμα, άλλο για κορνίζες. Να ξέρεις αν και πώς θα καρφώσεις πλάγια ή όρθια την πρόκα. Να κρατάς σωστά το σφυρί γιατί αν του σφίγγεις τον λαιμό του θα το πνίξεις κι αν το κρατάς φοβισμένα και χαλαρά από την άκρη θα σου φύγει. Θέλει πολλή δουλειά μέχρι να το κάνεις δικό σου το σφυρί, να βρεις το δικό σου κράτημα».

Λίγο μετά ήταν που είχα αγοράσει το πρώτο μου ακριβό σφυρί. Το πιο ακριβό τής αγοράς. Το ζαχάρωνα καιρό αλλά η τιμή του ήταν σχεδόν δεκαπλάσια από των άλλων σφυριών, και δεν μιλάω για τα φτηνά σφυράκια των παιδικών χειροτεχνιών και της ξυλοκοπτικής του σχολείου.

Το είχα τελικά αγοράσει κοντά σε κάτι γιορτές. Χριστούγεννα ή Πάσχα, δεν θυμάμαι. Θυσιάζοντας το γιορταστικό μου χαρτζιλίκι γι’ αυτό το πανάκριβο σφυρί και για ένα εξίσου ακριβό πριόνι. Ήταν επώνυμα ευρωπαϊκά εργαλεία που μέχρι πριν ήξερα το όνομά τους μόνο από ποδήλατα και αυτοκίνητα.
Τα είχα χαρεί από την πρώτη μέρα. Τα κρατούσα και φανταζόμουνα διάφορα… Ακόμα τα χαίρομαι. Σαράντα πέντε χρόνια ―και βάλε― μετά, και είναι ακόμα σαν καινούργια. Χαλάλι η θυσία του χαρτζιλικιού μου. Χαλάλι τα σινεμά που δεν πήγα. Χαλάλι τα σουβλάκια που δεν έφαγα. Τα εργαλεία εκείνα έκαναν πολλές φορές απόσβεση. Κι ακόμα με υπηρετούν άξια.

«Το καλό εργαλείο δεν κάνει τον μάστορα. Τον βοηθάει όμως να δείξει τη μαστοριά του» είχα ακούσει από έναν παλιό τεχνίτη, που είχε προσεγγίσει τη σοφία της πολλαπλής χρήσης ενός καλού εργαλείου.

Δεν ξέρω αν έχω γίνει μάστορας, ξέρω όμως ότι με τα μαστορέματά μου έχω διευρύνει την «Ροβινσονική» μου οικιακή αυτάρκεια. Κι αυτό το χαίρομαι κυρίως μέσα από τη χρήση των έργων μου από τους γύρω μου, τους πολύ πλησίον μου.

Δεν κρύβω την περηφάνια μου για τις κρεμάστρες, τα σκαμνάκια, τα τραπεζάκια, τις βιβλιοθήκες, τα κρεβάτια και τα καναπεδάκια που έχω φτιάξει.
Είπα πιο πάνω ―χρησιμοποιώντας τα λόγια ενός έμπειρου τεχνίτη― ότι το καλό εργαλείο δεν σε κάνει μάστορα αλλά σε βοηθάει να δείξεις τη μαστοριά σου.
Τα έχω κρατήσει τα λόγια αυτά και το νόημά τους έχει βαθύνει και πλατύνει μέσα μου.

«Πάντων χρημάτων μέτρον έστιν άνθρωπος, των μεν όντων ως έστιν, των δε ουκ όντων ως ουκ εστίν» έλεγε ο σοφιστής Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης.
Και εγώ, παραβλέποντας τις αντιρρήσεις του Σωκράτη ―μέσω του Πλάτωνα― θα συμφωνήσω εν πολλοίς με τον αισθησιοκράτη σοφιστή. Είτε κυριολεκτικά μιλώντας, με τη σημερινή σημασία της λέξης “χρήματα” για λεφτά, είτε με την αρχαία έννοια του αισθητού αντικειμένου.

Και το σφυρί που είχα αγοράσει τότε με θυσίες, εργαλείο είναι.

Και το ευρώ που έχουμε σήμερα σαν νόμισμα, εργαλείο είναι κι αυτό.

Τα εργαλεία δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι κάτι που μπορεί να σε οδηγήσει σε έναν σκοπό, σε έναν στόχο.

Δεν ξέρω αν το ευρώ είναι το καλύτερο εργαλείο για τους στόχους μας, όπως άλλωστε δεν ξέρω κι αν υπάρχουν κοινοί στόχοι για μια ιδεατή πλειονότητα των ελλήνων πολιτών.

Δεν έχω την απαιτούμενη γνώση ούτε την επιστημονική επάρκεια να το κρίνω αυτό μακροπρόθεσμα. Ούτε είμαι σε θέση να πω τι είναι αυτό που επιθυμεί η πλειονότητα των συμπολιτών μου πέρα από την τοπική ειρήνη και την ατομική ευμάρεια.

Αν κρίνω όμως από τη διαχείριση των αποβλήτων και των σκουπιδιών, αν μετρήσω τα φαινόμενα βίας σε αθλητικές εκδηλώσεις, αν σκεφτώ την κακοποίηση των ζώων, αν συνυπολογίσω τα ποσοστά διαφθοράς, φοροαποφυγής και λαθρεμπορίου, αν μετρήσω τις καταπατήσεις δημοσίων εκτάσεων και την παγκόσμια μοναδικότητα της συνένωσης των παρανόμως κατεχόντων οίκημα (κοινώς «αυθαιρετούχων») σε νόμιμους συλλόγους, αν μετρήσω τα πτώματα από την παράνομη και καταχρηστική οπλοκατοχή και οπλοχρησία εξ αφορμής μιας ανεύθυνης μαγκιάς και για λόγους εθνικοπατριωτικούς, θρησκευτικούς ή υπέρμετρης χαράς με αφορμή τη νομιμοποίηση ενός ερωτικού δεσμού ή τη γέννηση του φυσιολογικού καρπού ενός ανάλογου δεσμού, μάλλον θα βρεθώ εκτός του πλαισίου που μερικοί αποκαλούν «μέσος πολίτης».

Αυτό όμως που μπορώ να πω, είναι ότι μέχρι τώρα δεν με έχει πείσει κανένας ότι φταίει το ευρώ και όλοι οι άλλοι εκτός Ελλάδος για ό,τι συμβαίνει στη χώρα μου.

Και κανένας δεν έχει απευθυνθεί στη νόησή μου με επαρκή τρόπο, αντάξιο ενός που κατέχει για ποιο πράγμα μιλάει, και να με έχει πείσει ότι υπάρχει κάποιο καλύτερο εργαλείο από το ευρώ για να συνυπάρχουμε αποτελεσματικά με τους συν-Ευρωπαίους πολίτες μέσα σ’ αυτό το σύγχρονο διεθνικό σύστριγκλο.

Και επειδή συμβαίνουν όλα αυτά, εξακολουθώ να νομίζω ότι το ευρώ ―μέχρι να βρεθεί κάτι καλύτερο― είναι ένα εργαλείο για να κάνουμε τη δουλειά μας. Αν δεν την κάνουμε καλά, δεν φταίει σώνει και καλά το εργαλείο.

Και δεν μου φταίει αυτό για την απουσία μαστοριάς από τους κάθε λογής ―νυν ή μελλοντικούς― διαχειριστές τού εθνικού μας πλούτου στη χρησιμοποίησή του, στην απόδειξη της χρησιμότητάς του ή της αχρηστίας του με επαρκείς και πειστικές εναλλακτικές προτάσεις.

Κάτι ανάλογο ισχύει και για την Ευρωπαίκή Ένωση. Εργαλείο κι αυτή.

Καλό; Σίγουρα καλό αν αποκτήσουμε συνείδηση του πού μπορεί να μας οδηγήσει με γνώση και μαστοριά.

«Χρημάτων μέτρον έστιν άνθρωπος».

Αλλά μη μου λέτε «καμιά θυσία για ένα σφυρί».

Εντάξει… Καταλάβατε. Για εργαλεία μιλάω.

Κάποιοι, κάποτε, κάνανε τρομερές θυσίες για ένα σφυρί κι ένα δρεπάνι…

Που για πολλούς απ’ τους καλύτερους, στοίχισε απέραντο πόνο, αίμα και δάκρυα. Και δεν μιλάω μόνο για τους ηττημένους…

Αλλά κι εγώ… Πριν από σαράντα πέντε σχεδόν χρόνια έκανα κάποιες μικρές θυσίες για ένα σφυρί κι ένα πριόνι. Που ακόμα καρφώνουν και κόβουν και με βοηθάνε. Όσο ακόμα θέλω ή πρέπει κάτι να φτιάξω.

Κωστής Α. Μακρής