Ηλίας Καραβόλιας

[email protected]

Zούμε την εποχή της απομόχλευσης μεγάλων στοιχημάτων στις αγορές ομολόγων, εμπορευμάτων, μετοχών. Για να μπορέσουν όμως να τιμολογηθούν τα στοιχήματα σε μετοχές, ομόλογα, συμβόλαια εμπορευμάτων και γενικότερα σε αξίες και χρεόγραφα διαφόρων τύπων, οι χρηματαγορές μετατρέπονται ουσιαστικά σε πεδία μάχης εντός των οποίων κάθε παίχτης αποκτά θέσεις και μερίδιο κινδύνου. Στο σύνολο του, το χρηματοπιστωτικό κύκλωμα είναι μια αρένα εντός της οποίας διαμορφώνονται ‘συγκρούσεις ρευστότητας’. Στην ουσία όμως πρόκειται για αφανείς συσχετισμούς μιας κλειστής εμπορικής κοινωνίας, τα μέλη της οποίας συναλλάσσονται με βάση πληροφορίες, ένστικτα, πάθη, με ψυχρά μηχανικά συστήματα αλγοριθμικής διαχείρισης.

Με τον τρόπο αυτό οι χρηματαγορές υποτίθεται ότι αναπαριστούν την οικονομική/ εμπορική πραγματικότητα και τις μελλοντικές τάσεις της. Και όμως, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι ο πυρήνας της ανομοιογένειας μεταξύ χρηματαγορών και πραγματικής οικονομίας, βρίσκεται εκεί ακριβώς: στην υποτιθέμενη αναπαράσταση της πραγματικότητας, στην δήθεν αντισταθμιστική για τις οικονομίες δράση των στοιχημάτων στις χρηματαγορές κάθε είδους.

Ο σχηματισμός ενός προφίλ κινδύνου για κάθε π.χ κρατικό ομόλογο ή ιδιωτική μετοχή, σημαίνει ουσιαστικά ‘προσαρμογή’ σε δίκαιες τιμές. Και η ερώτηση που σήμερα καλούμαστε να απαντήσουμε ως αναλυτές της χρηματοοικονομικής θεωρίας είναι αν μέσα από αυτή την προσαρμογή μπορούν πραγματικά οι χρηματοπιστωτικές αγορές να αποτιμούν δίκαια τον κίνδυνο κάθε αξίας αλλά και τις αναπαραστάσεις της (π.χ : πίσω από την απόδοση ενός κρατικού ομολόγου, ποιό ρίσκο μεταβιβάζεται στο κράτος και στους πολίτες του – όχι μόνο στους παίχτες του ομολόγου) .

Το μείζον ερώτημα είναι αν μπορούν σήμερα οι αγορές να αντικατοπτρίζουν δίκαια τις τρέχουσες κοινωνικές αναπαραστάσεις και όχι να συντηρούν μια εικονική πραγματικότητα. Με τη βοήθεια της ανεπτυγμένης χρηματοπιστωτικής σφαίρας η οικονομία είναι σε θέση να παρακολουθεί τον εαυτό της από τη σκοπιά του κινδύνου: δηλαδή να επιλέγει μία εξαιρετικά συγκεκριμένη μορφή αυτοπαρατήρησης.

Εδώ ακριβώς είναι που η κρίσιμη για την τιμολόγηση των χρηματοπιστωτικών τίτλων αυτοπαρατήρηση ,συνδέεται με την αληθινή κατάσταση στις αγορές και όχι με αυτή που πρεσβεύει η θεωρία των αποτελεσματικών αγορών (EMH=Efficient Market Hypothesis) Τι εννοώ: η ΕΜΗ υποθέτει ότι όλα τα «υποκείμενα» στις χρηματαγορές βρίσκονται στην ίδια θέση και έτσι κάθε ένα είναι εκτεθειμένο στον γενικό ‘κίνδυνο’ .Λέγοντας κάτι τέτοιο είναι σαν να παραδεχόμαστε ότι ο κίνδυνος γίνεται υπολογίσιμος μόνο όταν διασκορπιστεί σ’ έναν «πληθυσμό» που απαρτίζεται από τους παίχτες της αγοράς.

Εδώ βρίσκεται η ψευδαίσθηση της αποτελεσματικότητας : ενώ όλοι οι παίχτες των αγορών είναι εκτεθειμένοι σε κινδύνους, δεν αντιστοιχούν στον καθένα οι ίδιες κατηγορίες κινδύνου (δηλαδή οι ίδιοι συγκεκριμένοι κίνδυνοι) . Ακόμα και εκείνοι που αντιμετωπίζουν τους ίδιους συγκεκριμένους κινδύνους, δεν έχουν τις ίδιες πιθανότητες πραγματοποίησής τους.

Συνεπώς, ένας συγκεκριμένος κίνδυνος μπορεί να «αποτιμηθεί» μόνο εφόσον είναι κατανεμημένος άνισα και όχι κανονικά στον «πληθυσμό» της αγοράς, καθώς η πιθανότητα πραγματοποίησής του δεν είναι η ίδια για όλους τους παράγοντες που συνδέονται με αυτόν.

Καιρός είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι και ο τελευταίος πολίτης κάθε χώρας, άμεσα ή έμμεσα, συμμετέχει στις αγορές (πχ, με τις συντάξεις που επενδύονται σε ομόλογα, μετοχές) και ακόμα και αν δεν συμμετέχει επηρεάζεται από τις τιμές που γεννούν καθημερινά οι αγορές (πχ, τιμές κατανάλωσης τροφίμων και πρώτων υλών τιμές οι οποίες εξαρτώνται από τις προθεσμιακές τιμές στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων)

Ο κίνδυνος λοιπόν που διαπραγματεύεται στις χρηματαγορές ως αξία ,ως προιόν στοιχήματος και κερδοσκοπίας, αποτελεί τον κόμβο όπου οι εμφανείς κοινωνικές ανισότητες στην παραγωγή και στην κατανάλωση της πραγματικής οικονομίας, γίνονται αφανείς θέσεις προθεσμιακών στοιχημάτων για μεγάλους και μικρούς επενδυτές. Αυτός ο κόμβος- ως βρόγχος ανάδρασης σε ένα παίγνιο εντός μιας χαώδους κατάστασης ¨- έφερε στο προσκήνιο τις καλυμμένες διαφορές μεταξύ αυτών που παίζουν εκ του ασφαλούς στα στοιχήματα των αγορών και αυτών που αγνοούν ότι συμμετέχουν έμμεσα.

Μπορεί να εμπιστεύονται οι κοινωνίες τις τράπεζες, τα ασφαλιστικά ταμεία και τις εταιρείες επενδύσεων, ώστε να διαχειρίζονται τον κοινωνικό πλούτο στις χρηματαγορές, αλλά η πραγματικότητα δείχνει δυστυχώς ότι αυτός ο πλούτος τελικά μεταβιβάζεται σε μια ολιγαρχία διαχειριστών και κερδοσκόπων, που κάθε φορά αλλάζει όνομα και σκοπό.

Ο πυρήνας της κρίσης είναι ένας και μοναδικός: η κρίση υπερσυσσώρευσης ρευστότητας σε λίγους από τους πολλούς και αύξηση των περιθωρίων κέρδους μέσω της υποτίμησης του εργατικού κόστους.

Ο παγκόσμιος ιστός του πλούτου δεν έχει μία και μοναδική αράχνη να τον διαπλέκει, ούτε εξαπλώνεται πάντα προσχεδιασμένα και στοχευμένα (άσχετα αν καταφέρνει να εγκλωβίζει στόχους και συναλλακτικές αξίες μια εκ των οποίων είναι και η ελληνική οικονομία και το χρέος της) Το πολυδαίδαλο, πολυπρόσωπο διεθνές κεφάλαιο στις αχανείς αγορές χρήματος και εμπορευμάτων, δεν έχει ούτε αντεθνικά, ούτε γεωπολιτικά σχέδια αλλά υπερισχύει της πολιτικής (την οποία εξουσιάζει χρηματοδοτώντας την ) και έχει πάντα ένα μόνιμο στόχο: το κέρδος…