Παναγιώτης Δελλής

Η “Ιλιάδα” και η “Οδύσσεια” είναι τα αρχαιότερα σωζόμενα ντοκουμέντα της αρχαίας Ελληνικής παράδοσης, ως εκ τούτου τίποτε το περίεργο αν παραμένουν η πρωταρχική πηγή.

Σε αυτά θα απασχοληθούμε με δύο διακριτά πράγματα: πρώτον, υπονοούμενες έννοιες του τρόπου με τον οποίο η συνείδηση και η πνευματική ζωή πλαισιώνονται εν σχέσει προς το σώμα, και στην συνέχεια έμμεσες αφηγήσεις της διαδικασίας μέσω της οποίας ο θνήσκων άνθρωπος παύει να είναι ένα ζωντανό σώμα και γίνεται κάτι άλλο, μεταβαίνοντας στην κατοικία ενός κόσμου πέραν του τάφου.

Στο μέτρο που οποιοσδήποτε πολιτισμός είναι σύνθετος και πολυεδρικός δεν μπορούμε απόλυτα να κατανοήσουμε μία από τις συστήνουσες παραδόσεις του αν τον φιλτράρουμε μέσα από ένα υλικό που έχει αφομοιωθεί από τους άλλους κατά το ήμισυ.

Πρώτον, σε ένα χωρίο της Ιλιάδας που απαντά δύο φορές η ψυχή εγκαταλείπει τον θνήσκοντα άνδρα και ταξιδεύει για τον Άδη, θρηνώντας γοερά καθώς φεύγει:

“ὣς ἄρα μιν εἰπόντα τέλος θανάτοιο κάλυψε• 
ψυχὴ δ’ ἐκ ῥεθέων πταμένη Ἄϊδόσδε βεβήκει, 
ὃν πότμον γοόωσα, λιποῦσ’ ἀνδροτῆτα καὶ ἥβην”. 
(Ιλ.16.855-7=22.361-3)

Για την κατανόηση του ως άνω χωρίου πρέπει να μετατρέψουμε τους στίχους σε μία πνευματική (νοερή/διανοητική) εικόνα τού τί σημαίνουν• αλλά οι στίχοι είναι πολύ ισχνοί (άπαχοι: lean), μόνο με λίγες λέξεις φορείς ειδικού νοήματος εν είδει οδηγού: “ψυχή”, “ἐκ ῥεθέων”, “πταμένη…βεβήκει”, “γοόωσα”, “λιποῦσα”.