Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Η ματιά του Γκόγια

Μετά τη θυσία του Θεανθρώπου και την Ανάστασή του, επιστρέφουμε στα δικά μας, τα ανθρώπινα∙ στους δικούς μας αγώνες, στις δικές μας θυσίες στον βωμό της αθανασίας.

Ο Ηπειρωτικός πόλεμος ή Πόλεμος Χερσονήσου ή Ισπανικός πόλεμος Ανεξαρτησίας, που ξεκίνησε στις 2 Μαϊου 1808, ήταν μια στρατιωτική σύγκρουση ανάμεσα στο Βασίλειο της Γαλλίας και της Ισπανίας (είχε συμμάχους την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο) για τον έλεγχο της Ιβηρικής χερσονήσου κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων.

Ξέσπασε όταν η Γαλλία και η Ισπανία κατέλαβαν την Πορτογαλία το 1807 και κλιμακώθηκε το 1808, όταν η Γαλλία πρόδωσε την σύμμαχο Ισπανία και στράφηκε εναντίον της και κράτησε μέχρι το 1814, όταν νίκησαν τον Ναπολέοντα. Θεωρήθηκε ένας από τους πρώτους πολέμους εθνικής ανεξαρτησίας και είχε ιδιαίτερη σημασία για την ανάδυση μακροσκελών ανταρτικών διαμαχών.

Η Καντίθ Κορτές, μια κυβέρνηση εξορίας σχηματίσθηκε το 1810, αλλά δεν μπόρεσε να σχηματίσει στρατιωτικό σώμα, πολιορκούμενη από γαλλικά στρατεύματα 70.000 στρατιωτών. Όμως, οι ενωμένες προσπάθειες Πορτογάλων και Αγγλων, μαζί και οι ανταρτικές επιχειρήσεις των Ισπανών, κατάφεραν να εμποδίσουν τον Ναπολέοντα να κυριαρχήσει στο ισπανικό έδαφος, οδηγώντας την όλη επιχείρηση σε αδιέξοδο.

Οι Ισπανοί, ενώ αρχικά υπέφεραν απο συνεχείς ήττες και αναγκάστηκαν να απομακρυνθούν στις περιφέρειες, αργότερα, αλλά με τεράστιες προσπάθειες, κατάφεραν να νικήσουν.

Ο πίνακας του Ισπανού δημιουργού Φρανθίσκο Γκόγια ι Λουθιέντες εστιάζει ακριβώς σ’ αυτόν τον πόλεμο και τις θυσίες του ισπανικού λαού.

Η περίλυπη ψυχή και η πληγωμένη καρδιά του καλλιτέχνη, εμπνέεεται από το γεγονός της εκτέλεσης των συμπατριωτών του από τους Γάλλους κατακτητές στην περιοχή Μονκλόα και το στέλνει(το γεγονός) κατευθείαν στην αθανασία.

Όχι την εκτέλεση, αλλά την αντίσταση.

Όχι τον θάνατο, αλλά τη νίκη στη ζωή και την ελευθερία.

Οι Ισπανοί πατριώτες έχουν στηθεί στον τοίχο και ένας-ένας εκτελείται. Τα δικά τους πρόσωπα τα βλέπουμε. Άλλα λυπημένα, άλλα θυμωμένα, έτοιμα, όμως, να πεθάνουν για το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας του ανθρώπου, το δικαίωμα να ορίζει τη ζωή και τα έργα του.

Τα πρόσωπα των εκτελεστών δεν απασχολούν τον ζωγράφο. Αδιαφορεί, δεν τον απασχολεί να μας τα δείξει και αρκείται να μας διατυμπανήσει το σκοτάδι της ψυχής και της καρδιάς τους, να τους τυλίξει στο μαύρο της τυραννίας και της καταπάτησης της γης της Ισπανίας και των ανθρώπων της, να δείξει την μηδαμηνότητά τους κρατώντας τα κεφάλια και τα βλέμματά τους κάτω.

Στο αριστερό μέρος του πίνακα βρίσκεται και η ουσία, το ηχηρό μήνυμα που μας στέλνει ο Γκόγια. Ένας Ισπανός πατριώτης, με ανοιχτό το λευκό του πουκάμισο και ανοιχτά τα χέρια του να καλούν το απόσπασμα να τον σκοτώσουν, με μια τρομακτική έκφραση, είναι έτοιμος να γίνει το επόμενο θύμα των κατακτητών, ο επόμενος ήρωας των Ισπανών. Το λευκό του πουκαμίσου του, σε πλήρη αντίθεση με το μαύρο των εκτελεστών, συμβολίζει την αγνότητα που θα συνεχίσει να υπάρχει, όταν το σώμα του πέσει νεκρό.

Αυτό το λευκό κυριαρχεί σ’ ολόκληρο τον πίνακα, δείχνοντάς μας ότι η θυσία δεν πήγε χαμένη. Υπάρχει και φωτίζει τους υπόλοιπους, τους δυναμώνει, τους ωθεί να κάνουν το ίδιο- να παλέψουν για να κερδίσουν.

Φίλες και φίλοι, το ζητούμενο στις μέρες μας είναι ακριβώς το ίδιο. Σημεία και τέρατα συμβαίνουν στον κόσμο που ζούμε, καθημερινά η ανθρώπινη υπόσταση υφίσταται διαφόρων ειδών επιθέσεις.

Χρέος μας είναι – ο καθένας με τις δικές του δυνάμεις και τον δικό του τρόπο- να δικαιώσουμε την ύπαρξή μας ως άνθρωποι.