Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι Οικονομολόγος  με ειδίκευση Γενικής Θεωρίας και Οικονομικής Πολιτικής. Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical  Anthropology

Ο μέσος πολίτης βλέπει την ρήτρα αναπροσαρμογής στα τιμολόγια ρεύματος, που κάθε μήνα ή δίμηνο ολοένα και εκτοξεύονται, να γίνεται ρήτρα μόνιμης αφαίρεσης εισοδημάτων. Το εξωγενές σοκ (πόλεμος) της αύξησης των τιμών ενέργειας, βρήκε όμως πρόσφορο έδαφος για να χτυπήσει την τσέπη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Και αυτό δεν είναι άλλο απο τους μεθοδικούς συστημικούς μετασχηματισμούς οι οποίοι θεσμοθετήθηκαν στην αγορά ενέργειας στην Ευρώπη: αυτούς που έκαναν χρηματιστηριακό παίγνιο, ελεγχόμενο από ισχυρά ολιγοπώλια (εθνικά και πολυεθνικά), την δήθεν ισορροπία της αγοράς και την απορρύθμισαν εντελώς.

Οι κυβερνήσεις, εν ονόματι μιας τυφλής ορθοδοξίας και στο όνομα μιας δήθεν αποτελεσματικής αγοράς που παράγει δίκαιες τιμές ισορροπίας, άφησαν ανασφάλιστες τις κοινωνίες. Ενώ οι ενεργειακοί κολοσσοί κάνουν αντιστάθμιση κινδύνου στα χρηματιστήρια ενέργειας, όσον αφορά το κόστος και την τιμή διάθεσης της κιλοβατώρας, κανένας- εξ όσων γνωρίζω- κρατικός φορέας αντιστάθμισης δεν δημιουργήθηκε ώστε να αναχαιτίζει για τους φορολογούμενους πολίτες-καταναλωτές τις υπερτιμήσεις ή την συντονισμένη κερδοσκοπία. Διότι αυτό γίνεται τώρα σε μικρά/ρηχά ενεργειακά χρηματιστήρια, σαν το δικό μας, με ελάχιστους δρώντες/παίχτες και απόλυτη εξάρτηση προσδιορισμού και στάθμισης τιμών από ένα συγκεκριμένο εμπορεύσιμο αγαθό και όχι από διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο, δηλαδή το συνολικό μίγμα ενεργειακής εξάρτησης της χώρας.

Να μην κουράζω με τεχνικά θέματα. Η ουσία είναι τα κράτη δεν έχουμε θεσμούς μακρο-ασφάλισης (βλ. Shiller κ.α) σε πολλούς τομείς της οικονομίας που έχουν δυστυχώς μπει στον ασφυκτικό κλοιό και το ανοδικο-καθοδικό σπιράλ των χρηματιστηριακών διακυμάνσεων. Ούτε αποτελεσματική προνοητικότητα για εναλλακτική διαφοροποίηση χαρτοφυλακίου προμήθειας καυσίμων ή άλλων εμπορευμάτων, σε εθνικό επίπεδο, από τις διεθνείς αγορές.

Επί 2-3 χρόνια οι Έλληνες εφοπλιστές παραγγέλνουν στα ναυπηγεία της Άπω Ανατολής πλοία για μεταφορά LNG. Και αυτό το σημαντικό δεδομένο γεγονός, δεν αξιοποιείται ως προνοητική πληροφόρηση από τις κυβερνήσεις, ώστε πχ να επιταχυνθούν έργα για τερματικούς σταθμούς και να γίνουν- εκτός των περιορισμών από Κομισιόν- προσπάθειες για έγκαιρη σύναψη προ-τιμολογημένων ίσως συμβολαίων προμήθειας LNG από άλλες χώρες και κολοσσούς που το παράγουν.

Αυτή η έλλειψη μακροοικονομικής ασφάλισης της οικονομίας, έχει ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, να φεύγει (σήμερα εν μέσω πολεμικής οικονομίας) ο μέσος μισθός ενός πολίτη και το μέσο εισόδημα ενός νοικοκυριού, στην εξόφληση των υπέρογκων ενεργειακών λογαριασμών.

Στο ευρύτερο πολυεθνικό τους χαρτοφυλάκιο οι ενεργειακοί κολοσσοί έχουν διαφοροποιημένο κλαδικά και γεωγραφικά μίγμα παραγωγής, ικανό να δημιουργεί διασπορά ρίσκου για το λειτουργικό κέρδος και το κόστος παραγωγής. Κανείς συστημικός αναλυτής δεν αναφέρεται σε αυτό το μίγμα, που σε τελική ανάλυση καθορίζει στο μέγιστο βαθμό το κάθε εθνικό μίγμα ενεργειακής εξάρτησης.

Σημειωτέον ότι η ενεργειακή κρίση ξεκίνησε αφού οι αγορές, πολύ νωρίς, μυρίστηκαν πόλεμο και επικείμενες διαταραχές στην προσφορά φυσικού αερίου και πετρελαίου. Τότε ( Οκτώβριος 2021) άρχισε η συστηματική αντιστάθμιση στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων και ενέργειας. Από τότε παρατηρούνται φαινόμενα ανατιμητικής κερδοσκοπίας σε εθνικά και υπερεθνικά χρηματιστήρια, από τα οποία και καθορίζονται οι τιμές της παροχής ρεύματος και καυσίμων.

Παραγωγοί και πάροχοι( διεθνείς κολοσσοί αλλά και εθνικά ολιγοπώλια, καλή ώρα όπως σε εμάς) ενσωμάτωσαν έγκαιρα στις στοιχηματικές προθεσμιακές θέσεις τους( εδώ και 7-8 μήνες) τον κίνδυνο του πολέμου και της ενεργειακής αναταραχής.

Οι καταναλωτές όμως, που ψηφίζουν κυβερνήσεις για να προνοούν και να προλαβαίνουν τους κινδύνους και όχι να επιδοτούν την ακρίβεια (δηλαδή τα υπερκέρδη των μεγάλων ομίλων), είναι τα τυφλά θύματα, οι παράπλευρες απώλειες της περίφημης ”ασύμμετρης πληροφόρησης” στις απορυθμισμένες αγορές εμπορευμάτων και ενέργειας.

Οι κοινωνίες, με άλλα λόγια, δεν μπορούν να τζογάρουν το εισόδημα τους με παράγωγα ώστε να έχουν αντιστάθμιση κινδύνου και διαφοροποίηση χαρτοφυλακίου στην προμήθεια ενεργειακών καυσίμων : αυτό που κάνουν δηλαδή οι μεγάλοι ιδιωτικοί ενεργειακοί όμιλοι και διαφοροποιούν τις πηγές του κέρδους.

Γιατί άραγε ένα τέτοιο μοντέλο μακρο-ασφάλισης, δηλαδή ένας συνδυασμός βέλτιστης ή έστω ορθολογικής αντιστάθμισης και διασποράς κινδύνου, να μην το ακολουθούν τα κράτη ή τουλάχιστον οι ημι-κρατικές εταιρείες;

Γιατί αφού τα πάντα έγιναν αγορές, και μάλιστα προσαρμοστικές (βλ. Αdaptive Markets, Lo) να μην συμμετέχει σε αυτές, υιοθετώντας όρια κινδύνου και ασφαλιστικές δικλείδες το κράτος;

Τι σόι καπιταλισμός είναι αυτός που αποτρέπει από τον μεγαλύτερο συλλογικό καπιταλιστή να μην αντισταθμίζει (αλλά να επεμβαίνει εκ των υστέρων) τον κίνδυνο για το κέρδος του (δηλαδή τα δημόσια έσοδα και το εισόδημα νοικοκυριών και επιχειρήσεων); Ποια ντιρεκτίβα άραγε (ή μάλλον ποιο ογκώδες και πολύπλοκο νομικό καθεστώς) που ουσιαστικά συμβάλλει στην πλήρη απορρύθμιση και την υπερφιλελευθεροποίηση των αγορών υιοθέτησαν πάλι οι μαθητευόμενοι μάγοι της Κομισιόν από την αμιγώς χρηματιστηριακή αμερικανική ενεργειακή οικονομία ;

Ας μην αρνούμαστε πεισματικά το γεγονός ότι πάσχουμε από έλλειψη μακρο-ασφάλισης απέναντι στις ολιγοπωλιακές χρηματιστηριακές αγορές που καθορίζουν τελικά αυτό που καλούμαστε να πληρώσουμε με τα πενιχρά εισοδήματα μας: την τιμή του (κάθε σχεδόν)αγαθού…