Γιάννης Καραχισαρίδης

Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Τέτοια συζήτηση είχε να γίνει από την εποχή που γυρίστηκε η τριλογία του Άρχοντα των Δακτυλιδιών. Βέβαια δεν είναι λίγοι κι εκείνοι που σνόμπαραν τη σειρά ή υποβάθμισαν την αξία της. Ένα όμως είναι σίγουρο. Ότι τίποτα δεν μπορεί να τραβήξει την προσοχή τόσων πολλών, χωρίς κάποιο λόγο. Κι όποιος είναι ενάντιος, αλλά θέλει να καταλάβει τι συμβαίνει και να βγάλει αξιόπιστα συμπεράσματα, καλό είναι να αποτραβηχτεί προσωρινά από τις προσωπικές του προτιμήσεις. Αυτό φυσικά δεν είναι εύκολο στην εποχή μας, γιατί,  προσπαθώντας να γίνουμε «σωστοί» και «σοβαροί»,  υψώνουμε τείχη και αφήνουμε απ’ έξω ότι δεν συνάδει με την υποτιθέμενη ορθότητα μας. Η τηλεοπτική σειρά Game of Thrones, είτε το θέλουμε είτε όχι, βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, για μεγάλο χρονικό διάστημα.  Κι όσοι ειρωνεύτηκαν ή απαξίωσαν το φαινόμενο, απλά έχασαν την ευκαιρία να έρθουν σ’ επαφή μ’ ένα σπουδαίο καλλιτεχνικό επίτευγμα. Προτίμησαν να παραμείνουν δέσμιοι προκαταλήψεων, προκειμένου να φανούν «σωστοί» και «σοβαροί».

Προκατάληψη 1: Αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί και προσγειωμένοι οφείλουμε να μη δίνουμε σημασία σε ό,τι προέρχεται από τον κόσμο της φαντασίας. Αυτή η προκατάληψη μάς εγκλωβίζει σε μια τυποποιημένη λογική και μας επιβάλλει να ασχολούμαστε μόνο με τον πραγματικό κόσμο, θεωρώντας ότι οι φαντασιακές κατασκευές άλλων κόσμων είναι παραμύθια για παιδιά και αδαείς ενήλικους.

Προκατάληψη 2: Ότι δεν αφορά τα καθημερινά προβλήματα είναι το όπιο των λαών. Αυτή η προκατάληψη έχει τις ρίζες της στην παλιά εσωστρεφή και βαθιά συντηρητική αριστερή αντίληψη, που μας έλεγε ότι τα καθημερινά προβλήματα και οι διεκδικήσεις είναι το άλφα και ωμέγα της ζωής. Οτιδήποτε δεν ασχολείται ή μας απομακρύνει από αυτά είναι δάκτυλος του συστήματος που θέλει να μας αποκοιμίσει.

Προκατάληψη 3: Η δαιμονοποίηση των συγκρούσεων και της βίας. Απορρίπτουμε εκ προοιμίου ότι περιέχει βία, αίμα και συγκρούσεις. Χωρίς δεύτερη σκέψη. Χωρίς να κρίνουμε τις συνθήκες και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Κάτω από το αυστηρό και επικριτικό βλέμμα ενός ξεχειλωμένου πασιφισμού, μας διαφεύγει ότι και οι συγκρούσεις είναι μέσα στην ατζέντα της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Προκατάληψη 4: Ο διδακτισμός πάνω απ’ όλα. Ένα καλλιτεχνικό έργο είναι ανάξιο προσοχής, αν δεν μας προσφέρει υψηλές και προαποφασισμένες διδαχές. Ο διδακτισμός προϋποθέτει μια αυστηρή και αδιαπραγμάτευτη αντίληψη για το τι είναι ορθό. Ότι παρεκκλίνει είναι επιβλαβές. Ο βασικός αντίπαλος του διδακτισμού είναι η κριτική σκέψη, δηλαδή η επανεξέταση του παγιωμένου. Με βάση αυτή την προκατάληψη το Games of Thrones ασχολείται με κάτι αιμοδιψείς τύπους που σκοτώνουν για την εξουσία. Άρα είναι εκτός διδακτέας ύλης.

Προκατάληψη 5: Η δαιμονοποίηση της εμπορικότητας. Με βάση τις αρχέγονες αριστερές μας καταβολές, το χρήμα και ο πλούτος είναι αμαρτία. Άρα ό,τι παράγει πλούτο, αυτόματα μετατρέπεται σε κάτι που αόριστα το νιώθουμε ως απεχθές. Με βάση αυτή τη προκατάληψη, στην τέχνη, ό,τι είναι εμπορικό, υποχρεωτικά στερείται κάθε πνευματικής αξίας. Δεν θεωρείται ορθό η τέχνη και οι στοχασμοί να εμπορευματοποιούνται. Οπότε είναι προφανές ότι μια τηλεοπτική σειρά με τεράστιες πωλήσεις απευθύνεται υποχρεωτικά στους αδαείς και στους αστόχαστους.

Προκατάληψη 6: Μια συγκεχυμένη αντίληψη για τη διαφορετικότητα και τις μειονότητες. Η ορθότητα, προσπαθώντας να συνταιριάξει κάποιους κανόνες ελευθερίας, αυτοπροσδιορισμού και ανεκτικότητας, στο τέλος καταλήγει σε ένα μπερδεμένο, εκβιαστικό και ανελεύθερο σύστημα σκέψης. Υποστηρίζουμε την ελευθερία της γυναίκας να φοράει τη μπούργκα, έστω κι αν αυτό της στερεί την ελευθερία της. Ένας ανάπηρος που έγινε δολοφόνος δεν είναι τόσο ένοχος όσο ένας δολοφόνος που δεν είναι ανάπηρος. Ένα χάος από δικαιώματα όλων των ειδών, μας κάνει να ξεχνάμε ότι ο κάθε άνθρωπος χαρακτηρίζεται από τις πράξεις του. Και ότι η ένταξη σε μια οποιαδήποτε μειονότητα δεν μας κάνει υποχρεωτικά σημαντικούς, ούτε μας αθωώνει εκ προοιμίου.

Η δημοφιλία του Game of Thrones. Η σειρά έγινε δημοφιλής παραβιάζοντας και τις έξη προκαταλήψεις της ορθότητας. Συγκεκριμένα: Δημιούργησε ένα φαντασιακό σύμπαν, με απόλυτα συνεπείς χαρακτήρες που υπακούουν στη λογική της πραγματικής ζωής. Η αποθέωση της συνύπαρξης της λογικής με τη φαντασία (προκατάληψη 1). Ακολούθησε τα χνάρια της μεγάλης τέχνης, μελετώντας τις αρχέτυπες συγκρούσεις για την εξουσία. Κι άφησε τα επίκαιρα καθημερινά προβλήματα να τα μηρυκάζουν οι προκατειλημμένοι (προκατάληψη 2). Η βία δεν προέκυψε ως αυθαιρεσία, αλλά ως ανάγκη. Δεν υπάρχει ίχνος λαγνείας για αίμα και θανατικό. Όλες οι συγκρούσεις γεννιούνται μέσα από την αδήριτη ανάγκη των ανθρώπων να πράξουν, σε συνθήκες δύσκολες, γεμάτες αδιέξοδα διλήμματα. (προκατάληψη 3). Οι δεκάδες χαρακτήρες που εμφανίστηκαν στο Game of Thrones, ακολούθησαν ο καθένας το δρόμο του. Και κανένας δεν ήταν εξιδανικευμένο πρότυπο. Κανένας δεν αποπειράθηκε να μας διδάξει το παραμικρό. Κανένας δεν εγκλωβίστηκε στο διδαχτικό δίπολο καλός-κακός. Όλοι σήκωσαν το σταυρό τους κι έπραξαν ανάλογα. (προκατάληψη 4). Η μεγάλη νίκη της σειράς είναι ότι έθελξε πολλούς από εκείνους που απεχθάνονται την εμπορικότητα στη τέχνη. Γιατί είδαν κι αυτοί ότι η υψηλή τέχνη μπορεί να ενσαρκώνεται μέσα σε ένα εμπορικό προϊόν (προκατάληψη 5). Στη σειρά όλοι δοκιμάστηκαν. Πουθενά δεν συναντήσαμε καμιά μεροληψία, καμιά ιδιαίτερη μεταχείριση, σαν αυτές που η ορθότητα προσπαθεί να μας επιβάλλει. Όλοι προσπάθησαν. Άντρες και γυναίκες, βασιλιάδες και υπήκοοι, ασήμαντοι και σημαντικοί. Όλοι. Και όλοι ξετύλιξαν τη μοίρα τους και κρίθηκαν από τις πράξεις τους. Κανένας δεν είχε προβάδισμα στη ζωή ή στο θάνατο. Και λέξεις επίκαιρες και πειθαναγκαστικές, όπως ρατσισμός, σεξισμός ή ομοφοβία, δεν εμφανίστηκαν στη σειρά, ούτε την απασχόλησαν. (προκατάληψη 6).

Οι υπεράνω. Μια σοβαρή αρθρογράφος της ορθότητας έγραψε: «Λάγνες και αληθοφανείς σκηνές σεξ με μπόλικο γυμνό και φυσικά, άκρως φωτογενείς ερωτικούς παρτενέρ. Ίντριγκες, μίση, πάθη, αιμομιξίες, προδοσίες. Όλα αυτά, καθήλωσαν το κοινό παγκοσμίως από το 2011 μέχρι σήμερα». Είναι προφανές ότι η συγκεκριμένη αρθρογράφος και πολλοί άλλοι, εγκλωβισμένοι στο πλέγμα των προκαταλήψεων, δεν κατάφεραν να καταλάβουν την ουσία, ούτε να στοχαστούν, με αφορμή την ιστορία που ξετύλιξε μπροστά στα μάτια το Game of Throne. Τοποθέτησαν το έργο στο κατώτατο υπόστρωμα της κουλτούρας και αποφάσισαν – χωρίς να το πλησιάσουν – ότι δεν τους αφορά.

Το φιλοσοφικό αποτύπωμα. Μόνο αν σπάσουμε τα δεσμά των προκαταλήψεων θα ήταν εφικτό να αντιληφθούμε το φιλοσοφικό αποτύπωμα του Game of Thrones και να ανακαλύψουμε αναλογίες και σχόλια πάνω στην πραγματική ζωή. Στην πορεία της ιστορίας κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τις εξελίξεις. Μα όταν αυτές προέκυπταν έμοιαζαν αναπόφευκτες. Έτσι και στην ίδια τη ζωή προσπαθούμε να προβλέψουμε πώς θα ξετυλιχθεί το μέλλον. Και τις πιο πολλές φορές το μέλλον εμφανίζεται αλλιώτικο από τις προβλέψεις μας. Κι όταν το μέλλον καταφθάσει, τότε συνδυάζοντας τα γεγονότα, καταλαβαίνουμε πόσο αναπόφευκτο ήταν αυτό που έγινε. Στη διάρκεια της μακρόχρονης διαμάχης για τον σιδερένιο θρόνο, για την εξουσία, κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει ποιος θα κυριαρχήσει στο τέλος. Άνθρωποι πέθαιναν, προσπαθώντας ο καθένας κάτι να πετύχει, ήρθαν μεγάλες νίκες και μεγάλες ήττες, ισχυρές συμμαχίες στήθηκαν και μετά θρυμματίστηκαν, επιλογές δικαιώθηκαν, επιλογές διαψεύσθηκαν, είδαμε την άνοδο και την πτώση τής δύναμης και της αδυναμίας. Οι εποχές κύλησαν, γεγονότα και άνθρωποι ήρθαν και παρήλθαν. Έγιναν αναμνήσεις που ο χρόνος τις έκανε όλο και πιο αχνές, πιο θαμπές.  Και η μοίρα του καθενός, πότε ήταν ισχυρή και κρατούσε το νήμα της μέχρι το τέλος και πότε υπέρτερες δυνάμεις ανάγκαζαν τη μοίρα να δώσει ένα τέλος. Κι όταν όλα έχουν τελειώσει, όταν έχει κατακαθίσει ο αχός των γεγονότων, η μικρή Άρυα Σταρκ αποφασίζει να φύγει, χωρίς κανείς να την εξαναγκάζει. Θέλει να πάει εκεί που «οι χάρτες σταματούν». Υπακούοντας στην προαιώνια ανάγκη των ανθρώπων να μάθει τι υπάρχει πέρα από τον ορίζοντα.

Η δύναμη μιας ιστορίας. Οι «φιλοσοφημένοι» δεν εκτιμούν τις ιστορίες. Αποστρέφονται τους μύθους, νομίζοντας ότι έτσι υπηρετούν την αλήθεια και την πραγματικότητα. Είναι εκπρόσωποι της καθαρότητας. Έχουν καταλήξει ότι οι μύθοι λένε ψέματα και μόνο η πραγματική ζωή λέει την αλήθεια. Τους διαφεύγει όμως μια μεγαλύτερη αλήθεια: Ότι οι μύθοι και η πραγματικότητα, αναμιγνύονται καθημερινά. Η αλήθεια και το ψέμα επικρατούν ισάξια και δημιουργούν ένα αμάλγαμα που ορίζει τις τύχες του κόσμου. Αξίζει να μεταφέρω τον μονόλογο του Τίριον, του νάνου, από το τελευταίο επεισόδιο. Όταν όλα έχουν τελειώσει και η πρωτεύουσα είναι τελείως κατεστραμμένη από την τελευταία μάχη. Έχουν συγκεντρωθεί οι άρχοντες των επτά βασιλείων και συζητούν ποιος αξίζει να γίνει βασιλιάς, μετά τον θάνατο της Ντενέρις. Λέει λοιπόν ο Τίριον στη σύναξη: «Τι είναι αυτό που ενώνει τους λαούς; Ένας ισχυρός στρατός που δίνει δύναμη; Το χρήμα που δίνει ευημερία; Μια σημαία που συμβολίζει το πού ανήκουμε; Ή μια ιστορία; Τίποτα στον κόσμο δεν είναι πιο δυνατό από μια ωραία ιστορία. Τίποτα δεν την σταματά. Κανένας εχθρός δεν μπορεί να την νικήσει». Και συνεχίζει, αποφασισμένος να κάνει μια πρόταση που κανείς δεν την περιμένει. «Ποιος έχει καλύτερη ιστορία από τον Bran the broken (ο Μπράν ο ανάπηρος γιος των Σταρκ); Ήξερε ότι δεν θα ξαναπερπατούσε κι έμαθε να πετάει. Τόλμησε να πάει βόρεια από το μεγάλο τείχος, ένα ανάπηρο παιδί. Είναι η μνήμη μας. Ο φύλακας όλων των ιστοριών μας. Των πολέμων, των γάμων, των γεννήσεων, των σφαγών, των λιμών, των θριάμβων, των ηττών μας. Του παρελθόντος μας. Ποιος μπορεί να μας οδηγήσει καλύτερα στο μέλλον;». Αυτά είπε ο Τίριον, ο νάνος που επέζησε μέσα στη δίνη σκληρών γεγονότων. Φυσικά δεν είναι όλες οι ιστορίες ενδιαφέρουσες. Όμως όταν βρίσκουμε ωραίες ιστορίες, ας τις αφήσουμε να αφηγηθούν ότι ξέρουν. Κι ακούγοντας, ας μάθουμε να σκεφτόμαστε λιγότερο. Για να μπορούμε έτσι να σκεφτούμε πιο βαθιά.

  Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr