Βαγγέλης Παυλίδης

Ο φανατισμός, ο θρησκευτικός φανατισμός πού’ναι το χειρότερο είδος, έδειξε και πάλι το άσχημο πρόσωπό του. Στόχος και την φορά αυτή η ελευθερία του λόγου και της διακίνησης των ιδεών, μετά το Παρίσι στην Κοπεγχάγη τώρα, με αφορμή συζήτηση για την βλασφημία και τα σκίτσα του Μωάμεθ, με την συμμετοχή του Σουηδού σκιτσογράφου Lars Vilks. Θήματα, αθώοι άθρωποι κι έτσι, έρχεται και πάλι στο προσκήνιο το ερώτημα αν υπάρχουν, αν πρέπει να υπάρχουν όρια στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης.

Μεγάλο και σύνθετο το ερώτημα μια και αφορά την έννοια της ελευθερίας γενικότερα, η απάντηση στο οποίο έχει απασχολήσει τον άνθρωπο χιλιάδες χρόνια. Θα το αφήσω έτσι στους φιλοσόφους και θα μιλήσω μόνο για τον εαυτό μου, για τα δικά μου πιστεύω και τις εμπειρίες.

Μοιραία, έχω μια ιδιαίτερη ευαισθησία στο θέμα. Έχω ζήσει και έχω εργαστεί κάτω απο ένα απολυταρχικό καθεστώς -την δικιά μας την δικτατορία- και έχω βρεθεί αντιμέτωπος και με την άμεση και με την έμμεση λογοκρισία. Είναι φυσικό, το άκουσμα και μόνο της λέξης “λογοκρισία” μα και κάθε άλλη ιδέα περιορισμού της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης να κάνει τις λιγοστές τρίχες στην κορφή της κεφαλής μου να σηκώνονται όρθιες.

Τί κάνουμε όμως τότε; Λέει ο καθένας ό,τι θέλει κι ό,τι του κατέβει; Όπως είπα θα μιλήσω μόνο για μένα. Εργάστηκα πάντα -κάνοντας πολιτικά σκίτσα- με γνώμονα την αγωγή και τα προσωπικά μου πιστεύω κι έχοντας υπ’ όψη τους στίχους του ποιητή: “Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία”. Αν και ο όρος “γελοιογράφος” προδιαθέτει ίσως για το αντίθετο, σ’ αυτήν την “αρετή” περιλαμβάνονται και ο σεβασμός στην προσωπικότητα και τα δικαιώματα των άλλων. Κι ύστερα, γνωρίζοντας πως ένα σκίτσο μου μπορεί στο ελάχιστο έστω επιρρεάσει την γνώμη κάποιου άλλου έλαβα πάντα υπ’ όψη τις συνέπειες που μπορεί να υπάρξουν, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα και τις τυχόν ευθύνες μου. Κι εδώ θέλω να παραθέσω το άρθρο 7 του Κώδικα Δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ. Στην παράγραφο γ’ αναφέρει πως ο δημοσιογράφος οφείλει: «Να αποφεύγει τη χυδαιογραφία, την χυδαιολογία και την γλωσσική βαρβαρότητα, τηρώντας, ακόμη και στην σάτιρα και την γελοιογραφία, τους κανόνες της επαγγελματικής ηθικής και της κοινωνικής ευθύνης».

Τονίζω αυτό το “κοινωνική ευθύνη”. Πολύ θα ήθελα η κοινωνία μας να λειτουργούσε μ΄αυτόν τον τρόπο, χωρίς την ανάγκη του χωροφύλακα και του αστυνόμου να επιβλέπουν την κάθε κίνηση και συμπεριφορά μας, πράγμα αδύνατο βέβαια, μεχρις ότου να κατακτήσουμε την “αρετή” που λέγαμε παραπάνω. Ουτοπικό; Ναί… και μέχρι τότε θα χρειαζόμαστε δυστυχώς και ολίγον χωροφύλαξ.

Religious fanaticism, the worst of the kind, has shown again its ugly face. Targeting once again the freedom of speech and expression. In Copenhagen this time, during a meeting where Swedish cartoonist Lars Vilks was attending a free speech forum. Once again the question rises again if there are or should be limits to the freedom of speech and expression.

This is a big and complex question that has to do with with the meaning of freedom, in general. It has been the subject of discussion and debate for thousands of years and I will leave it up to the philosophers to answer. Here I will only speak for myself, my own beliefs and experience.

Naturally, I am especially sensitive to the subject. I have lived and worked under a dictatorship and I have come up against censorship, both direct and indirect. It follows that the word “censorship” alone as well as any other idea of restricting the freedom of expression can make the few hair at the top of my head stand up on end.

What is there to do then? Should we be allowed to just say whatever comes to our head? As I said, I will only speak for myself. I worked as a political cartoonist with my upbringing and personal ideas and philosophy as my guides and keeping in mind the words of the poet, “ It takes virtue and courage to be free”. Even though the word “cartoonist” predisposes perhaps to the opposite, “virtue” in our case includes respect for the personality and rights of others. Then, I always took into consideration the possible consequences, keeping in mind that a cartoon could influence the opinion of someone else. Here, I want to mention the “Code of Conduct” of the Greek Journalists Union which states that a journalist “… even in satire or a cartoon should always uphold the rules of professional ethics and social responsibility”.

I underline that “social responsibility”. I would very much like to see our society to be run in that manner, without the need of a cop to watch over our every move and act. Something impossible, of course, until we all achieve that “virtue” I mentioned before. Utopian? Well..yes… and until then we may unfortunately need a few cops.