* Ο Βασίλης Μπορομπόκας είναι εκπαιδευτής σκύλων  

Οι σκύλοι όπως και όλα τα θηλαστικά μαθαίνουν πιο γρήγορα και πιο ανώδυνα όταν επιβραβεύουμε μια συμπεριφορά τους από όταν την τιμωρούμε. Δηλαδή η σωστή εκπαίδευση σκύλου (όπως συνηθίζω να την αποκάλω) που βασίζεται στην επιβράβευση και το παιχνίδι είναι ταυτόχρονα εξαιρετικά αποτελεσματική και διασκεδαστική.

Όροι όπως science based dog training (εκπαίδευση βασισμένη στην επιστήμη), humane dog training (ανθρώπινη εκπαίδευση σκύλων), force-free professional training (επαγγελματική εκπαίδευση χωρίς ένταση), positive training methods (μέθοδοι θετικής εκπαίδευσης),behavior adjustment training (εκπαίδευση προσαρμογής της συμπεριφοράς),canine good citizen (σκύλος “καλός πολίτης”) είναι μερικά από τα βασικά συστήματα πιστοποιημένης και σύγχρονης εκπαίδευσης που χρησιμοποιούνται σε χώρες του εξωτερικού. Επειδή είχα την εμπειρία και τη χαρά να βρεθώ στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στο Εδιμβούργο παρατηρούσα πως η εκπαίδευση βασιζόταν στο λεγόμενο “Code of Practice for the welfare of dogs” δηλαδή στον κώδικα ορθής πρακτικής για την ευημεριά των σκύλων που ακολουθούν οι επαγγελματίες συνάδελφοι.

Και τι περιλαμβάνει;

Τα αυτονόητα. Όπως κοινωνικοποίηση, καλή και εξιδικευμένη εκπαίδευση, επιβράβευση, ασκήσεις, εκπαίδευση του ιδιοκτήτη κλπ.

Ακόμη η εκπαίδευση πρέπει να βασίζεται στην συνεχή ενημέρωση και παρακολούθουση σεμιναριών, νέων τεχνικών, μαθημάτων και σπουδών. Παραδείγματος χάρην, ethology. Μια ωραιότατη ελληνική λέξη , ηθολογία.

Ουσιαστικά τι μαθαίνουμε; Μαθαίνουμε τα συναισθήματα των ζώων,τη συμπεριφορά τους, τους τρόπους μάθησης και τις ανάγκες τους ώστε να καταφέρουμε να ενθαρρύνουμε τις καλές συμπεριφορές(πχ αυτό που ονομάζουμε βασική υπακοή) και να μειώνουμε τις αρνητικές.

Αναφορικά με την εκπαίδευση είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο πως όταν παίζουμε και δίνουμε νέα ερεθίσματα στο κουτάβι μας, γίνεται πιο έξυπνο καθώς αποκτά παχύτερο εγκεφαλικό φλοιό! Ακόμη οι σκύλοι που προορίζονται για οδηγοί ανθρώπων με ασθενική όραση, ανθρώπων με ειδικές ανάγκες, σκύλοι διασώστες και ανίχνευσης, σκύλοι stars του κινηματογράφου, η εκπαίδευσή τους βασίζεται στην κλασσική μέθοδο επιβράβευσης. Η εκπαίδευση που δημιουργεί θετικούς συσχετισμούς βοηθάει το σκύλο να μάθει και να μάθει σωστά! Πρώτον γιατί νιώθει ασφαλής και μας εμπιστεύεται, δεύτερον γιατί επιβραβεύεται για μια συμπεριφορά του και τρίτον γιατί αρχίζει και μαθαίνει μόνος του τι είναι καλό για εμάς! 

Και όχι μόνο οι σκύλοι…Εγώ προσωπικά έχω εκπαιδεύσει το γάτο μου με τη μέθοδο της επιβράβευσης, να κάθεται, να δίνει το χέρι του, να πηδάει εμπόδια, να ξαπλώνει και πολλά ακόμη που τα βρίσκει διασκεδαστικά! Όλοι μας εξάλλου γνωρίζουμε πως οι γάτες δεν μπορούν να εκπαιδευτούν και να μάθουν με άλλο τρόπο, π.χ. με πίεση, τραβήγματα ή απειλές.

Η μέθοδος της επιβράβευσης επίσης, έχει σώσει κυριολεκτικά ζωές χειριστών και επιστατών σε ζωολογικούς κήπους καθώς πλέον στα πάρκα καθοδηγούν τους ελέφαντες με το κλίκερ («εργαλείο» που μαρκάρεις με ήχο τη σωστή συμπεριφορά) και λιχουδιές και όχι πιέζοντάς τους, κάτι που είχε αποβεί μοιραίο για πολλούς ανθρώπους. Όλες οι νέες τεκμηριωμένες επιστημονικές έρευνες συγκλίνουν στο ότι το περιβάλλον που ζουν τα ζώα (εννοείται και οι σκύλοι) θα πρέπει να ενεργοποιεί τα θετικά τους συναισθήματα για να μαθαίνουν σωστά και να ελαχιστοποιούνται τα όποια προβλήματα συμπεριφοράς.

Η σύγχρονη εκπαιδευτική κοινότητα με ειδικούς όπως ο Dr. Ίαν Ντάνμπαρ, η Γκούεν Μπέιλι, η Κάρεν Πράιορ, η Κάθριν Όβερολ, ο Dr Mπρους Φογκλ, η Σάρα Γουάιτχεντ κ.τ.λ και Καθηγητές της Επιστήμης των Ζώων και Νευροψυχίατροι όπως η Τεμπλ Γκράντιν και η Κάθριν Τζόνσον αποδεικνύουν μέσω των ερευνών τους την αναγκαιότητα της Θετικής Εκπαίδευσης των ζώων, της καθοδήγησής τους και της αλλαγής του τρόπου που αντιλαμβανόμασταν την εκπαίδευση και τα ζώα έως σήμερα.

Η εκπαίδευση δε σημαίνει μόνο το Κάτσε ή το Έλα (εντολές εξαιρετικά χρήσιμες) αλλά αφορά περισσότερο στο να «εξηγήσουμε» στο σκύλο μας τι θέλουμε από αυτόν και να βάλουμε τις βάσεις μέσω εκπαίδευσης για μια πιο όμορφη ζωή μαζί του. Είναι μια διαδικασία που είναι πολύ σημαντικό να δουλεύουμε μαζί σαν ομάδα, εγώ, εσείς και ο σκύλος ώστε να καταφέρνουμε και να πετυχαίνουμε ότι βάζουμε στόχο. Η εκπαίδευση και η κοινωνικοποίηση μπορούν να βελτιώσουν θεαματικά το χαρακτήρα του σκύλου και να τον βοηθήσουν να ξεπεράσει δυσκολίες και καθημερινά προβλήματα. Ο Dr. Μπρους Φογκλ (ειδικός συμπεριφοράς – κτηνίατρος) υποστηρίζει: «Δε λύνονται τα προβλήματα της καθημερινότητας με το να απέχει από την εκπαίδευση ο ιδιοκτήτης του σκύλου αφού συνήθως τα περισσότερα θέματα πηγάζουν από αυτή τη σχέση…»

Επίσης στην εκπαίδευση,όπως τουλάχιστον την αντιλαμβάνομαι δεν πρέπει να περιλαμβάνονται βία,απειλές,χτυπήματα αλλά και θεωρητικές συμβουλές χωρίς καμμία πρακτική αξία για την καθημερινότητα μας με τον σκύλο. Η εκπαίδευση έχει στόχο να μας ακούει ο σκύλος μας, να καταλαβαίνει τι του ζητάμε και να μάθουμε πως να επικοινωνούμε μαζί του πιο σωστά. Με τα μαθήματα ούτε στερούμε την ελευθερία του σκύλου, ούτε γίνεται “ρομποτάκι” όπως πολλοί νομίζουν. Αντιθέτως βοηθάμε τον σκύλο να αντιδρά καλύτερα σε θέματα που μας δυσκολεύουν με αποτέλεσμα να αισθάνεται ελεύθερος,ασφαλής και πλήρης.

Πολλοί άνθρωποι δυστυχώς, πιστεύουν πως τα όρια και οι κανόνες στη σχέση με το σκύλο ειναι περιορισμός. Ίσως γιατί συγχέουν την πειθαρχεία με την τιμωρία… Μετά από τόσα χρόνια στη δουλειά αυτή, έχω καταλήξει πως από εκεί πηγάζουν και τα περισσότερα προβλήματα. Και δυστυχώς τις περισσότερες των περιπτώσεων οι σκύλοι που δεν διδάχθηκαν τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνουν είναι αυτοί που βρίσκονται ξαφνικά παρατημένοι στο δρόμο, στο χωριό, εξωρισμένοι στην ταράτσα ή φυλακισμένοι σε κάποιο υπόγειο….

Εγώ λοιπόν, πιστεύω με όλη μου την καρδιά πως η σωστή και στοχευμένη εκπαίδευση βελτιώνει τον σκύλο και κατ΄επέκταση την σχέση μας μαζί του.

Για αυτό είναι βασικό και απαραίτητο ο εκπαιδευτής να βασίζεται σε συγκεκριμένα στοιχεία που θα μας οδηγήσουν εκεί.

1. Επιβραβεύει τις καλές συμπεριφορές. Ο σκύλος έχει την ανάγκη να δεχθεί επιβράβευση για να μάθει τι θεωρούμε καλό αλλά και γιατί ενισχύει την αυτοπεποίθηση του

2. Δεν βασίζεται στη βία και στον τραμπουκισμό. Τότε φαίνεται πως ο εκπαιδευτής το΄χει χάσει ήδη το παιχνίδι…

3. Ξέρει να βάζει κανόνες και όρια. Αυτό είναι ένα από τα χρησιμότερα και απαραίτητα μαθήματα.

4. Βασίζεται στην φιλοζωία. Εκπαίδευση χωρίς αγάπη και κατανόηση της φύσης του σκύλου, απλά δεν υπάρχει.

5. Ξεμπλέκει τους ρόλους. Οι σκύλοι έχουν ανάγκη από ρόλο στην αγέλη και τα προβλήματα ξεκινούν συνήθως από εκεί…

6. Έχει ξεκάθαρο πλάνο. Η εκπαίδευση προσαρμόζεται στον χαρακτήρα του κάθε σκύλου ώστε να αποδόσει.

7. Απασχολεί δημιουργικά τον σκύλο. Όσο καλά εκπαιδευμένος και αν είναι ο σκύλος, χρειάζεται και το χρόνο του…

8. Είναι μεταδοτικός. Είτε διδάσκουμε Γαλλικά, καράτε, πιάνο κλπ, ο στόχος είναι να μεταδίδουμε σωστά τις πληροφορίες.

9. Είναι δίκαιος. Αντιμετωπίζει τον κάθε σκύλο ανάλογα με την ηλικία, τις εμπειρίες και πάνω απ΄όλα το χαρακτήρα του.

10. Βελτιώνει τον χαρακτήρα. Ενισχύει τον εσωστρεφή σκύλο, ηρεμεί τον επιθετικό, χαλαρώνει τον υπερκινητικό, ξεμπλοκάρει τον φοβισμένο και ούτω καθ’ εξής.