Δήμητρα Παπαναστασοπούλου 

Στο Φραγκοκάστελλο των Σφακίων, στη νότια Κρήτη, τα τελευταία 189 χρόνια παρουσιάζεται ένα εκπληκτικό οπτικό φαινόμενο κατά τις πρωινές ώρες, που συνοδεύονται από τις στάλες της δροσιάς, μεταξύ Μαϊου και Ιουνίου, όταν υπάρχει απόλυτη νηνεμία. Παράξενες, κινούμενες σκιές, που μοιάζουν με εξαϋλωμένους καβαλάρηδες και πολεμιστές, οι οποίοι φορούν απαστράπτουσες πανοπλίες, εμφανίζονται στον κάμπο του Φραγκοκάστελλου λίγο πριν την ανατολή του ήλιου και κινούνται από το ερειπωμένο μοναστήρι του Αγίου Χαραλάμπους προς το Φραγκοκάστελλο.

Το φαινόμενο διαρκεί περίπου δέκα λεπτά και έχει πάρει το όνομα Δροσουλίτες, επειδή εμφανίζεται στη δροσιά της χαραυγής.

Επιστημονικά αποδίδεται ή στο φαινόμενο του αντικατοπτρισμού εικόνων από τις βόρειες ακτές της Αφρικής, δηλαδή οι σκιές των καβαλλάρηδων είναι αντικατοπτρισμός καμηλιέρηδων της ερήμου, ή σε οφθαλμαπάτη, η οποία προκαλείται από την εξάτμιση της πρωινής δροσιάς με ταυτόχρονη ύπαρξη ελαφριάς ομίχλης.

Ωστόσο, αντικατοπτρισμός δεν υφίσταται όταν η απόσταση είναι πάνω από 40 μίλια (οι ακτές της Αφρικής απέχουν πολλά περισσότερα).

Απομένει η οφθαλμαπάτη. Η θέση από όπου ανατέλλει ο ήλιος εκείνες τις ημέρες σε σχέση με τις τοπικές ιδιομορφίες των γύρω οροσειρών, σε συνδυασμό με την νηνεμία, την ύπαρξη υγρασίας και ελαφριάς ομίχλης το συγκεκριμένο 10λεπτο πριν την εμφάνιση του ήλιου, φαίνεται ότι κάνει το… θαύμα.

Η παράδοση λέει ότι αυτό το φαινόμενο άρχισε να παρουσιάζεται μετά από μια φονική μάχη μεταξύ Ελλήνων, με επι κεφαλής τον Ηπειρώτη Χατζημιχάλη Νταλιάνη και Τούρκων, με επικεφαλής τον Μουσταφά Ναϊλή Πασά, η οποία έλαβε χώρα την 17η Μαϊου 1828 στο Φραγκοκάστελλο.

Ο Νταλιάνης Χατζημιχάλης είχε πάει στην Κρήτη από τις αρχές του Ιανουαρίου(1828), καλεσμένος από τους Κρήτες, για να βοηθήσει στον αγώνα τους εναντίον των Τούρκων. Γρήγορα οργάνωσε ένα σώμα 100 ιππέων και 500 αξιόμαχων πεζών επιλέγοντας ως ορμητήριό του, μετά τη Γραμβούσα, τα Σφακιά.

Στις αρχές Μαϊου κατέλαβε το Φραγκοκάστελλο, επισκεύασε τους προμαχώνες και περίμενε τον Τούρκο Πασά, που ερχόταν με πολυάριθμο στρατό και κανόνια.

Οι Σφακιανοί συμβούλευσαν τον Νταλιάνη να μη συγκρουστεί στο Φραγκοκάστελλο, αλλά να ανέβει στα ψηλά και να αντιμετωπίσει από εκεί τον εχθρό, αλλά εκείνος δεν πείσθηκε. Η άνιση μάχη άρχισε το πρωί της 17ης Μαϊου.Οι Έλληνες ηττήθηκαν κατά κράτος, οι γενναίοι πολεμιστές σκοτώθηκαν – ανάμεσά τους και ο Νταλιάνης. Το σώμα του κατακρεουργήθηκε από τους Τούρκους και το κεφάλι του έφτασε στον Πασά. Το κάστρο ερημώθηκε, τα παλικάρια έμειναν άταφα. Η άμμος τα λυπήθηκε και τα σκέπασε στοργικά. Αλλά για τους Έλληνες, ο άταφος νεκρός δε βρίσκει ποτέ ησυχία. Και από τότε, στην επέτειο της μάχης και όταν ο καιρός το επιτρέπει, οι ψυχές των ηρωικών πολεμιστών επιστρέφουν και δίνουν την μάχη τους ξανά και ξανά.

Η Κρητική λαϊκή μούσα τους τιμά ανάλογα:

«Μ’ ακόμη και το σήμερο, στις δεκαεφτά του Μάη
Ούλο τ’ ασκέρι φαίνεται με τον Χατζημιχάλη.
Και πολεμούν στα σύννεφα κι ακούγοντ’ οι μπουρμπάδες.
Φωνές και αλογοπεταλιές στου Καστελλιού τσι μπάντες.
Ούλ’ οι ξι-αλαφρόστρατοι, θωρούν τσι και τρομάζουν,
Μα κείνοι-Θεός σχωρέσει των- κανένα δεν πειράζουν…
Άραγες κι είντα θέλουσι κι είνται μασε θυμίζουν;
Αυτούς που σφάχτηκαν εκειά και τα βουνά ραϊζουν…»

Είναι πολλοί αυτοί που βεβαιώνουν ότι είδαν τους Δροσουλίτες και λένε ότι μπορεί κανείς να τους δει αν βρεθεί κάτω στην πεδιάδα και όχι στα υψώματα.

Υπάρχουν φήμες ότι στα 1890 ένα απόσπασμα Τούρκων ( το ίδιο συνέβη και αργότερα με τους Γερμανούς στην κατοχή) είδαν το φαινόμενο, πίστεψαν ότι ήταν αντάρτες και τους πυροβολούσαν.

Στα 1928 (εκατό χρόνια μετά τη μάχη) ο στρατηγός Χρήστος Χατζημιχάλης, δισέγγονος του Νταλιάνη, έγινε επίσης μάρτυρας του φαινομένου. Μάλιστα, έκανε μια έγγραφη αναφορά, συνοδευόμενη από ένα σχεδιάγραμμα της πορείας των πολεμιστών, και την παρέδωσε στον Πρόεδρο της εταιρείας Ψυχικών Ερευνών, Άγγελο Τανάγρα.

Δεν σας κρύβω, ότι θα ήθελα πολύ να βρεθώ χαράματα στο Φραγκοκάστελλο κάποια 17η Μάη και με βοηθό τον καιρό, να σηκώσω τα μάτια μου ψηλά…