Ένα καλειδοσκόπιο ιδεών και τρόπων έκφρασης είναι η έκθεση που εγκαινιάστηκε πριν λίγο στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), απ’ όπου ξεκινά η κορυφαία διεθνής εικαστική διοργάνωση documenta 14, για να εξαπλωθεί εφέτος σε όλη την Αθήνα έως τις 16 Ιουλίου.

«Η documenta 14 δεν ανήκει σε κανέναν συγκεκριμένα. Την μοιράζονται οι επισκέπτες και οι καλλιτέχνες της, οι αναγνώστες και οι συγγραφείς της, καθώς και όλοι όσοι εργάστηκαν για την υλοποίησή της» γράφει στην πρώτη σελίδα του καταλόγου της- ένα ιδιότυπο ημερολόγιο (Daybook)- με πρώτη ημερομηνία τη σημερινή, 8 Απριλίου, που φτάνει μέρα τη μέρα ως τα εγκαίνια στην έδρα της, 10 Ιουνίου στο Κάσελ και έως τη λήξη της εκεί στις 17 Σεπτεμβρίου.

Εδώ είμαστε λοιπόν, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Στο ισόγειο ζωντανεύουν οι γιγάντιες μάσκες του Μπόμπι Ντικ κι επικαλούνται συμβολισμούς και τελετουργικά αυτόχθονων της Βρετανικής Κολομβίας του Καναδά απ’ όπου κατάγεται ο ακτιβιστής φύλαρχος Μπόμπι Ντικ, διαγράφοντας κύκλους από τοτέμ σκαλισμένα σε ξύλο, πέρα από τα όρια της σύγχρονης τέχνης. Στον ίδιο χώρο τραβά την προσοχή μας ο λευκός κύβος του Στήβεν Αντωνάκου, με το μπλε και κόκκινο νέον στη βάση του, να συνδιαλέγεται με το φως και τη φόρμα.

Πληθώρα έργων, πολλά φιλοτεχνημένα ειδικά για την έκθεση της Αθήνας δίνουν πνοή στους ορόφους του Μουσείου από καλλιτέχνες που τα ονόματα των περισσοτέρων δεν ανήκουν στο χρηματιστήριο της τέχνης. Δημιουργίες με ανθρωπολογικές και κοινωνικές αναφορές, χιούμορ και πολιτικό στίγμα. Ένα ταξίδι σύγχρονης τέχνης για την οικονομική ύφεση, την ανθρωπιστική κρίση, τους θεσμούς, την αποικιοκρατία, την ελευθερία, το απαρτχάιντ, την πείνα, την ομοφοβία.

Εντυπωσιάζει η κρεμασμένη από την οροφή της ψηλοτάβανης αίθουσας του Μουσείου, μνημειώδης «Ιστορία του κόκκινου νήματος» της Σεσίλια Βικούνια, ένα «μαλακό γλυπτό» από λωρίδες ακατέργαστου μαλλιού, βαμμένες σε άλικο χρώμα, προς τιμή μιας συγκριτικής θρησκευτικής παράδοσης που συνδέει τις μητρικές θεότητες των Άνδεων με την θαλάσσια μυθολογία της αρχαίας Ελλάδας. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται έντεκα ζωόμορφες μάσκες κατασκευασμένες από τον Κβάι Σαμνάνγκ, με κληματόβεργες από το τελευταίο μεγάλο τροπικό δάσος της Καμπότζης που απειλείται με περιβαλλοντική καταστροφή εξ αιτίας ενός υδροηλεκτρικού φράγματος. Είναι ο φόρος τιμής που αποτίει ο καλλιτέχνης στους αυτόχθονες για τον αγώνα τους στην υπεράσπιση της γης τους και του τρόπου ζωής τους.

Η εγκατάσταση με τα σκουπίδια που συλλέχθηκαν από την Πλατεία Αδελφοσύνης και Ενότητας στο Ζάγκρεμπ τον Μάιο του 1981 κατά τη διάρκεια μιας περφόρμανς, ο γούνινος «Κηπουρός με το αρκουδάκι» του Γιώργου Λάππα, ένα πλαστικό εκμαγείο του Ποσειδώνα του Αρτεμισίου από τον Ντάνιελ Γκαρσία Αντούχαρ δίπλα σε μια σειρά παρατεταγμένων αρχαιοελληνικών αγαλμάτων σε μικρή κλίμακα, του ίδιου καλλιτέχνη, αλλά και η εγκατάσταση «Πεδίο χαλασμάτων» του Αυστριακού Λόις Βάινμπεργκερ είναι εξίσου ενδιαφέρουσες προτάσεις της documenta 14 στο ΕΜΣΤ.

Έργα που περιμένουν να τα ανακαλύψουμε, και αδιαμφισβήτητα ένα από αυτά είναι η εγκατάσταση του Πιότρ Ουκλάνσκι: ο Πολωνός καλλιτέχνης κάλεσε τους McDermott & McGough να εκθέσουν έργα τους από την περιβόητη σειρά τους «Ο Χίτλερ και οι ομοφυλόφιλοι» (2001), με πορτρέτα του Χίτλερ πάνω στα οποία αναγράφεται κι από ένα όνομα ομοφυλόφιλου θύματος του Γ’ Ράιχ, με την ημερομηνία γέννησης και την ημερομηνία δολοφονίας του. Στους πίνακες αντιπαραβάλει έργα δικά του εμπνευσμένα από καρέ της προπαγαδιστικής ταινίας «Olympia»(1936) της Λένι Ρίφενσταλ και τη δική της «εξύμνηση της ομορφιάς». Το σύνολο συνθέτει ένα ανατρεπτικό αντεπιχείρημα στην ομοφοβία.

Η documenta 14 θα φιλοξενήσει τμήμα της μουσειολογικής μελέτης της μόνιμης συλλογής του ΕΜΣΤ στο Κάσελ από τις 10 Ιουνίου μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου 2017.

ΑΠΕΜΠΕ