Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι Οικονομολόγος  με ειδίκευση Γενικής Θεωρίας και Οικονομικής Πολιτικής. Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical  Anthropology

Με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας η αναζήτηση της ατομικής ταυτότητας υποχωρεί έναντι ενός διαρκώς έωλου προσδιορισμού της συλλογικής πρόσληψης των πραγμάτων. Στην ουσία αποφεύγουμε (ασυνείδητα) να ορίσουμε το «εγώ» και βολευόμαστε με το αόριστο «εμείς». Κατά κάποιο τρόπο  μας βολεύει να πάσχουμε κοινωνικά και όχι ατομικά.

Η συμπεριφορά  αυτή φρονώ ότι προσομοιάζει ή μάλλον συσχετίζεται, με την θεωρία «δικαιολόγησης του συστήματος» (Jost&Banaji, 1994) που ίσως να εξηγούσε εν μέρει  την μαινόμενη αδράνεια των μαζών σήμερα.

Οι υφιστάμενες συνθήκες και δομές κυριαρχίας στο κοινωνικό και οικονομικό σώμα, ωθούν το υποκείμενο στην πλήρη εσωτερίκευση των ρόλων και της όποιας νόρμας παράγεται από την κοινωνική πραγματικότητα. Πρόκειται για μια εναλλακτική εκδοχή της «δικαιολόγησης του εγώ». Κάπως έτσι είναι που χτίζεται σήμερα η ιστορικά ξεχασμένη έννοια της «ψευδούς συνείδησης» και το συνακόλουθο συμπεριφορικό της αποτύπωμα στην συλλογική ζωή.

Λείπουν ολοένα και περισσότερο οι υποκειμενικές εκλογικεύσεις για όσα συμβαίνουν και για όσα ανεχόμαστε. Κυριαρχούμαστε από έναν σημειοκαπιταλισμό συμβόλων και επιτάχυνσης, με ταυτόχρονη επικράτηση στερεοτύπων και ενός τεχνολαϊκισμού που θρέφει νεοσυντηρητικές δοξασίες και πεποιθήσεις.

Ο Lippman από το 1922 μιλούσε για την στερεοτυπική πρόσδεση μας στον «κορμό της προσωπικής μας παράδοσης,στις άμυνες της θέσης μας στην κοινωνία»( βλ Όψεις της ηγεμονίας στις φιλελεύθερες κοινωνικές, εκδ.Πεδίο). Είτε πάσχοντας από την νεοφοβία για την μετασχηματιστική δράση, είτε αγκυρωμένοι (anchoring) σε κληρονομημένη σκέψη, υιοθετούμε βολικές στρεβλωτικές οπτικές και θεάσεις της πραγματικότητας, ενώ απωθούμε το προφανές συμφέρον μας και υποτασσόμαστε στα δρώμενα και στους κυρίαρχους.

Τελικά η μόνη «επαναστατική» μας πράξη, η ελάχιστη δράση μιας δήθεν αυτονομίας, είναι να προβάλλουμε χρόνιες εσωτερικές μας συγκρούσεις σε κοινωνικές ιεραρχίες, θεσμούς και δημόσια πρόσωπα. Αλλά αυτό δεν είναι παρά ένα ασυνείδητο φαινόμενο «μίσους για τον εαυτό»(Bettelheim& Janowitz,1964).

Σήμερα είμαστε ουσιαστικά μέσα στην απόλυτη σύγχυση μεταξύ ατομικής επιθυμίας και απροσδιόριστης κοινωνικής στόχευσης. Και γι αυτό η εξουσία – σε κάθε επίπεδο- δεν χρειάζεται να καθυποτάσσει και να χειραγωγεί πλέον : απλά προεκτείνει με θεσμικό τρόπο την αρχιτεκτονική δομή της βιοπολιτικής και την κοινωνική μηχανική (social engineering )σε κάθε κομμάτι του βίου μας.

Έτσι, ούτε κοινωνική «ενσωμάτωση» ούτε κοινωνική «προσαρμογή» επιτυγχάνεται τελικά για τον μοντέρνο υπήκοο. Και ενώ βλέπουμε τον ανορθολογισμό που παράγει ένας ανοργάνωτος θεσμικός φορέας, σαν το κυρίαρχο κράτος, αλλά και τον φόβο από ένα παγκόσμιο γεγονός απορρύθμισης οικονομίων και κοινωνιών (κορονοιός), σχεδόν εξαναγκαστικά αναμένουμε μια απροσδιόριστη παρέμβαση, μια συστημική διέξοδο. Εδώ ακριβώς είναι το σημείο στο οποίο εδράζεται ο γενικότερος κοινωνικός αυτοματισμός, και ο συνεπαγόμενος κοινωνικός δαρβινισμός, και έτσι αμβλύνονται οι ανισότητες αλλά και φυσικά ο οικολογικός κίνδυνος λόγω της μανιακής προσκόλλησης στο στρεβλό αναπτυξιακό μοντέλο.

Η γενικότερη αυτή εκδοχή των πραγμάτων απωθεί το άτομο από το να συνειδητοποιεί την καταστατική του θέση στο σύνολο : γι αυτό και το σύγχρονο υποκείμενο δεν οργανώνεται, δεν επαναστατεί, αλλά απλά αντιδρά στο πληκτρολόγιο (ή στον Άλλο).

Έτσι, ο καταναλωτής θα παράγει την απόλαυση του, ο χρήστης δικτύων την επιτήρηση του, ο εργαζόμενος την ασυνείδητη απόσπαση υπεραξίας. Και προφανώς θα συνεχίζουν «τα δυνατολογικά στοιχεία του καπιταλισμού να δίνουν την θέση τους στην πεισιθάνατη ώση που αποδομεί εκ των έσω το σύστημα. Το μέλλον είναι το τέλος» (Δ.Σεβαστάκης)