Ελπίδα Νούσα

«Δυο γερόντια, πεθερός και γαμπρός, ο Λιστ και ο Βάγκνερ, μένουν στο Canale Grande μαζί με την αεικίνητη γυναίκα που είναι παντρεμένη με τον βασιλιά Μίδα, αυτόν που μεταμορφώνει ό,τι αγγίξει σε Βάγκνερ.

Το πράσινο ψύχος της θάλασσας διαπερνά τα δάπεδα του μεγάρου.

Ο Βάγκνερ είναι καταβεβλημένος, η γνώριμη κατατομή που μοιάζει φασουλή είναι κουρασμένη όσο ποτέ άλλοτε, το πρόσωπό του λευκή σημαία.

Η γόνδολα είναι βαριά φορτωμένη με τις ζωές τους, δυο εισιτήρια μ’ επιστροφή και ένα απλό».

(Ποίημα από την ποιητική συλλογή του νομπελίστα Transtrοmer Tomas: «Πένθιμη Γόνδολα», μτφρ: Β. Παπαγεωργίου/εκδ.Νεφέλη)

*******

[Ο ούγγρος Φραντς Λιστ ήταν ρομαντικός συνθέτης και βιρτουόζος πιανίστας, από τους σπουδαιότερους της εποχής του.

Γεννήθηκε σαν σήμερα , 22 Οκτωβρίου του 1811 κι έτσι η μέρα, δικαιωματικά του ανήκει…]

Ηρεμία, σιωπή, νηφαλιότητα…Ενας ζωγράφος αδιάφορος παντελώς για την έντονη μυρωδιά της μούχλας προσπαθεί με το κάρβουνο ν’αποτυπώσει στον καμβά του αυτή τη γλυκειά μειλιχιότητα και αταραξία….

Παίρνεις το βαπορέτο, μάλλον τη γραμμή 1, που διανύει κατά μήκος το Grande Canale στη Βενετία.Κατεβαίνεις στη στάση του San Marcuolo και κατευθύνεσαι μέσα από στενά δρομάκια. Οι πέτρινοι τοίχοι των ψηλών αρχοντικών δεξιά-αριστερά μυρίζουν ιστορία. Περιγράφουν με λόγια όμορφα και πλήθος κοσμητικών επιθέτων την αίγλη αυτής της πόλης. Τα δαντελωτά μπαλκονάκια τους δίνουν την αίσθηση πως από κάπου θα εμφανιστεί μια δούκισσα ν΄αγναντεύει στο θαλασσινό πέρασμα το γονδολιέρη της, ν’ ακούσει την ερωτική του καντσονέτα, να καταλαγιάσει η λάβρα της ερωτευμένης καρδιάς της μ’ένα του νεύμα…

Περπατάς και σε λίγο μπροστά σου ορθώνεται το Palazzo Vendramin. Αφήνεσαι στην ποιητική διάθεση των στιγμών.Στο διαλογισμό, που μ’ένα μαγικό τρόπο σε έλκει μακριά από τη μάζα, σ’ένα δικό του μυστικό κόσμο… Σε καλεί να βιώσεις την εμπειρία σε ένα αντάμωμά σου με ένα κομμάτι της μουσικής ιστορίας.

Κλείνεις τα μάτια, ταξιδεύεις …φαντάζεσαι μια κυρία ψηλή, μάλλον αυταρχική μα συγχρόνως γλυκειά περιτριγυρισμένη απ’τα παιδιά της να προσμένουν στην πόρτα κάποιον λατρεμένο επισκέπτη.

Πίσω τους, ένας γκριζομάλλης με πλούσια χαίτη, αμούστακος, μα και ιδιότροπες φαβορίτες.

Είναι τα μέλη της οικογένειας Βάγκνερ… Ο συνθέτης Ρίχαρντ, η γυναίκα του Κόζιμα και τα παιδιά τους. Αναμένουν από στιγμή σε στιγμή τον πατέρα, πεθερό και παππού Φραντς Λιστ.Ερχεται να τους επισκεφθεί μετά από πρόσκλησή τους αφού τον τελευταίο χρόνο οι επαγγελματικές υποχρεώσεις του Βάγκνερ τον κρατούν εδώ στη Βενετία.

Χειμώνας 1882-1883.

Οι μέρες κυλούν ευχάριστα οικογενειακά, μιλώντας και παίζοντας μουσική, με φίλους ή παιχνίδι με τα μικρά εγγόνια.

Τις ώρες της περισυλλογής ο Φραντς βγαίνει στο μπαλκόνι. Πόσο απολαμβάνει αυτές τις στιγμές κι ας είναι η υγρασία ανυπόφορη…Τον γαληνεύει η μολυβένια λάμψη των νερών.

Από κει ατενίζει τα πλοιάρια, που πηγαινοέρχονται μέσα σε βουή και οχλαγωγία, ατενίζει όμως συχνά και τις επικήδειες γόνδολες να ρέουν στις θαλερές λιμνοθάλασσες της ημιβυθισμένης πόλης.

Είναι άσχημοι οιωνοί…Θανατικές προαισθήσεις…

Το μυαλό παραδομένο παίζει ακούσια το ύπουλο παιχνίδι του φόβου…

Διαισθάνεται το θάνατο του Βάγκνερ…, που ολονυχτίς καραδοκεί έξω απ’το παραθυρόφυλλο…Τού δημιουργούνται εντυπωσιακά οράματα επικήδειων νηοπομπών…

Σηκώνεται και μπαίνει στο δωμάτιο.

Τα πλήκτρα ακολουθούν την έμπνευσή του. Μια μελωδία-ελεγεία σε λίγες μέρες είναι σχεδόν έτοιμη.

[Όταν μετά λίγους μήνες, το Φεβρουάριο του 1883 πέθανε ο Βάγκνερ και η νεκρική πομπή για το Μπαυρόιτ ξεκίνησε με μια γόνδολα, δόθηκε στο πιανιστικό αυτό έργο ο τίτλος «πένθιμη γόνδολα».

Το έργο, που υπάρχει σε αρκετές εκδόσεις(πιάνο, τσέλλο ή βιολί και πιάνο)αναπτύσσεται σε μια λυρική, ελεγειακή, ρομαντική γραμμή με ομοιότητες από τον «Τριστάνο και Ιζόλδη» του Βάγνερ].

Η μελωδία θρηνεί γοερά, κάθε πάτημα του πλήκτρου και μια σταλαγματιά στο νέφος των δακρύων.

Θλιβερός ο ήχος…μα, πιο καθάριος σε συναίσθημα κι από το κρούσταλλο της Βενετιάς…

Άλλοι το λένε «θλίψη ατέρμονη»…Άλλοι, «ήχο του πένθους», κι άλλοι «απέραντο κενό».

Εγώ;…Εγώ σιωπώ…

Μονάχα αγαπώ και υποκλίνομαι στην τέχνη, που στο σπάραγμα κάνει τη γύμνια της ψυχής ανάγκη, στο αιώνιο ν’αγκιστρωθώ…

Liszt :La lugubre gondola/ piano : Alfred Brendel

{youtube}IJOWA2dr9Gs{/youtube}