Ελπίδα Νούσα

WDM32547 Ariadne at Naxos, 1877; by Morgan, Evelyn De (1855-1919); © The De Morgan Centre, London; English, out of copyright

“Με το καράβι του Θησέα σ’ αφήσαμε στη Νάξο γυμνή,

μ’ ένα στα πόδια σου θαλασσινό σκουτί.

Σε ποιες σπηλιές εκρύφθηκες και πώς να σε φωνάξω,

κουστάρω κι’ όλο με τραβάει μακριά το γκαραντί.

(από το ποίημα “Αριάδνη στη Νάξο” του Ν.Καββαδία)

Aυτά γράφει ο ποιητής μας για την κρητικοπούλα πριγκίπισσα, Αριάδνη, που βοήθησε δίνοντάς του το μίτο, τον Θησέα να βγει απ’ το Λαβύρινθο…

Η όμορφη κοπέλα ερωτεύτηκε το νέο βασιλιά κι έφυγε μαζί του…Όμως εκείνος την εγκατέλειψε στη Νάξο. Έφυγε κρυφά -κατά μια εκδοχή του μύθου- κατά τη διάρκεια της νύχτας, που η Αριάδνη κοιμόταν. Όταν το επόμενο πρωί η κοπέλα ξύπνησε και διαπίστωσε τη φυγή του Θησέα, αρρώστησε από τον καημό της και στο τέλος αυτοκτόνησε, πέφτοντας στη θάλασσα ή κατ’ άλλους κρεμάστηκε…

Η εγκατάλειψη της Αριάδνης από τον αγαπημένο της Θησέα στο νησί της Νάξου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για αρκετούς συνθέτες, αρχής γενομένης από τον Κλαύδιο Μοντεβέρντι, που λόγω της σημερινής γενέθλιας επετείου του (15 Μαΐου 1567) θ’ απολαύσουμε την ομώνυμη σύνθεσή του.

Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες της δυτικής μουσικής και το έργο του σηματοδοτεί τη μετάβαση από την μουσική της Αναγέννησης στο Μπαρόκ. Επίσης υπήρξε δεινός μεταρρυθμιστής στην εξέλιξη του μουσικού γλωσσικού ιδιώματος και της μουσικής έκφρασης.

Ο “Θρήνος της Αριάδνης”  του Moντεβέρντι, στην οπερατική του μορφή αποτέλεσε ένα έργο ορόσημο για την εποχή του καθώς υπήρξε πρότυπο εκφραστικότητας!

Η “Αριάδνη” είναι από τα πρώτα μελοδράματα της μπαρόκ περιόδου. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το Μάιο του 1608,  στην αυλή του Δούκα στη Μάντοβα για τους βασιλικούς γάμους.

Όλη η μουσική έχει χαθεί εκτός από το “Lamento d’Arianna” (Ο θρήνος της Αριάδνης), αντίθετα από το λιμπρέτο του Οττάβιο Ρινουντσίνι που σώζεται και στηρίχτηκε σε διάφορες κλασικές πηγές, όπως οι “Ηρωίδες” του Οβίδιου.

Ένα νεανικό έργο του Λατίνου ποιητή, σύνολο ερωτικών επιστολών, απ’ τις οποίες η 10η είναι της Αριάδνης προς τον Θησέα.

Η όπερα του Κρεμονέζου Μοντεβέρντι γνώρισε θριαμβευτική επιτυχία!

Τον πρωταγωνιστικό ρόλο υποδύθηκε η “La Florinda”, η μεγάλη ντίβα της εποχής, Virginia Ramponi-Andreini, που συγκίνησε το κοινό με το “Lamento” της, παρότι είχε μάθει το ρόλο μέσα σε μόλις έξι ημέρες!!
Σύμφωνα μάλιστα με φυλλάδες της εποχής απέδωσε το ρόλο της “εκ βάθους καρδίας”.

Ο ποιητής Giambattista Marino, που παρακολούθησε την παράσταση της Μάντοβα, έγραψε:

“Έτσι, ω! Mάντοβα, άκουσες τη Florinda

εκεί στα θέατρα κάτω απ’ τις στέγες τις βασιλικές,

που τα σκληρά, εξέφρασε, της Αριάδνης βάσανα

αντλώντας από μύριες καρδιές, άπειρους αναστεναγμούς!”

Ο Μοντεβέρντι  δημοσίευσε το “Θρήνο” ανεξάρτητα από την όπερα:

Αρχικά σε μορφή μαδριγαλίου για 5 φωνές.

Μετά από μια δεκαετία  ως άρια  και, τέλος, ως ιερό ύμνο: “Lamento della Madonna”.

Το ακούμε στη σολιστική μορφή του από την Anne Sofie von Otter. Οι δραματικές μεταπτώσεις στη μελωδική γραμμή  υπογραμμίζουν το κυρίαρχο συναίσθημα της οδύνης.

Monteverdi: “Lamento d’Arianna”:

Και σε μορφή μαδριγαλίου από το περίφημο σύνολο Les Arts Florissants.

Monteverdi: “Lamento d’Arianna”: