Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Σαν Ορεστειακά έμειναν γνωστά τα αιματηρά επεισόδια που ξέσπασαν στην Αθήνα τον Νοέμβριο (6-9) του 1903 από υποκινούμενους φοιτητές μετά την πρεμιέρα της τριλογίας της Ορέστειας του Αισχύλου στο Βασιλικό (Εθνικό σήμερα) Θέατρο, με αφορμή την μετάφραση στη δημοτική γλώσσα από τον καθηγητή του ΠανεπιστημίουΓεώργιο Σωτηριάδη, «ευρυμαθούς ελληνιστού και διαπρεπούς αρχαιολόγου»- όπως έγραφαν οι εφημερίδες.

Οι οπαδοί της καθαρεύουσας, οι αποκαλούμενοι τότε γλωσσοαμύντορες, εμάνισαν και με αρχηγό τον καθηγητή της Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιο Μιστριώτη παρέσυραν τους φοιτητές και τις φίλα προσκείμενες εφημερίδες σε συλλαλητήρια διαμαρτυρίας.

Αυτά τα γεγονότα ήταν έκφραση της ιδεολογικής σύγχυσης και των εθνικών ανησυχιών που μάστιζαν εκείνη την εποχή τους Έλληνες: από τη μια μεριά το δυναμωμένο κίνημα του δημοτικισμού και από την άλλη το μέτωπο του συντηρητισμού.

Το οξύμωρο των Ορεστειακών ήταν ότι, ενώ το χρηματοδοτούμενο από τον βασιλιά Γεώργιο Α΄Βασιλικό Θέατρο έκανε ένα νεωτεριστικό άνοιγμα, δεχόμενο να χρηματοδοτήσει παράσταση αρχαίου δράματος σε μετάφραση, είχε απέναντί του πολέμιο το Πανεπιστήμιο και τους φοιτητές που πρέσβευαν και υπερασπίζονταν συντηρητικές απόψεις.

Η πρεμιέρα δόθηκε ήσυχα το Σάββατο 1 Νοεμβρίου 1903 με την Μαρίκα Κοτοπούλη να ενσαρκώνει την Παλλάδα Αθηνά και να απαγγέλλει το «Χαίρε της Τραγωδίας» του Κωστή Παλαμά. Την επομένη, η εφημερία «Καιροί» χαρακτήρισε την ηθοποιό σαν «ηθοποιό του μέλλοντος».

Μια ολόκληρη εβδομάδα αργότερα (8 Νοεμβρίου) η εφημερίδα «Πρωϊα» ενημέρωνε τους αναγνώστες της για την επικείμενη διάλεξη του αρχαιομανούς και γλωσσοαμύντορος καθηγητού του Πανεπιστημίου Γεωργίου Μιστριώτη, ενώ στις 9 Νοεμβρίου, ημέρα της διάλεξης του Μιστριώτη, ο Παύλος Νιρβάνας στο χρονογράφημά του στην πρωϊνή εφημερίδα «Άστυ» σημείωνε διορατικά: «Διατρέχομεν πάλιν ημέρας ρητορικής και φιλολογικοπαριωτικών εξάρσεων».
Το βράδυ, μετά τη διάλεξη, οι φοιτητές, παρακινούμενοι από τον καθηγητή τους κάλεσαν τον ελληνικό λαό σε διαμαρτυρία, αφού η Κυβέρνηση Δ.Ράλλη δεν δέχτηκε το αίτημα του Μιστριώτη να γίνονται οι παραστάσεις στην γλώσσα που γράφτηκαν.

Στο μεταξύ ανακοινώθηκαν νέες παραστάσεις της Ορέστειας για τις 15 και 16 Νοεμβρίου. Στις 15 υπήρξαν συζητήσεις στην Φιλοσοφική Σχολή και εκλέχθηκε μια επιτροπή «ήτις εκθύμως να εργασθή πρό τού κινδύνου, όν διατρέχει η εθνική μας γλώσσα». Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ο Μιστριώτης φωνάζει: «Εγώ παραιτούμαι, ας έλθη ο Παλαμάς να διδάξη».

Τα πνεύματα οξύνονται.

Την 16η Νοεμβρίου στις 3 το απόγευμα οι φοιτητές συγκεντρώνονται στο καφενείο του Γαμβέττα, οδεύουν σε πορεία προς το Βασιλικό Θέατρο και καλούν τον κόσμο σε διαδήλωση συμπαράστασης φωνάζοντας: «ζήτω το Πανεπιστήμιον!» «ζήτω ο Μιστριώτης!»

Όπως ήταν αναμενόμενο, ξέσπασαν επεισόδια στην οδό Σταδίου και στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου. Φοιτητές και στρατός συμπλέκονται, ακούγονται έξι πυροβολισμοί και μετά ακολουθεί ομοβροντία. Μια σφαίρα βρίσκει έναν νέο εφημεριδοπώλη στο στήθος, ενώ τραυματίζονται επτά άνθρωποι.

Οι διαδηλωτές διαλύθηκαν και η αναταραχή τερματίστηκε. Αντλίες της Πυροσβεστικής παρατάχθηκαν για τη φρούρηση του χώρου γύρω από το Θέατρο και η παράσταση ξεκίνησε στις 9 το βράδυ χωρίς επεισόδια.

Στις 20 Νοεμβρίου ξεκίνησαν ανακρίσεις για τα επεισόδια και οι διευθυντές των εφημερίδων καλούνται να καταθέσουν, ενώ ο καθηγητής Μιστριώτης απολογήθηκε από την έδρα του την επομένη, μιλώντας στους φοιτητές του: «εξορκίζω υμάς, ίνα μαρτυρήσετε πρό τού μεγάλου τού Έθνους δικαστηρίου αν είπον τι κατά της καθεστηκυίας τάξεως».

Το βούλευμα του εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών Μπενή-Ψάλτη που θα δημοσιευθεί στις εφημερίδες στις 25 Ιανουαρίου της επόμενης χρονιάς(1904), θα αναφέρει τα ονόματα των συλληφθέντων και φυλακισθέντων (10 φοιτητές και ο Μιστριώτης).

Η εφημερίδα «Εστία» αποκαλούσε ήδη από τις 17 Νοεμβρίου 1903 τον Μιστριώτη «πρωταίτιο, αρχιυποκινητή του εκτροχιασμού, γέροντα πατέρα της φοιτητικής νεολαίας, αλλά εκείνος κάθε άλλο παρά αποθαρρημένος, πήγε στο μάθημά του στις 29 Ιανουαρίου και μίλησε από έδρας στην «ευγενή του Πανεπιστημίου νεολαία».