Κάθε πρωί που κίναγα για το σχολείο -κοντό παντελόνι, μπλέ ποδιά, άσπρος κολλαρισμένος γιακάς, παρακαλώ- μαζί με τα μολύβια και τα τετράδια στην δερμάτινη σάκα υπήρχε κι ένα “πανίνο”. Δυο βουτυρωμένες φέτες ψωμί κι ανάμεσα τους τυρί ή καμιά φορά και μορταντέλλα. Καλοτυλιγμένο σε λαδόκολλα μια και χαρτοπετσέτες δεν υπήρχαν τότε, για να φαγωθεί στο δεύτερο διάλειμμα μαζί με τη σκόνη γάλα με κακάο που μας έδιναν, ευγενική προσφορά της UNRRA. Tο πανίνο ήταν μέσα στη σάκα σύντροφος αχώριστος βιβλίων και τετραδίων που, μαζί με τις μουτζούρες και τις ζωγραφιές μου, συχνά έφεραν και τα σημάδια λυωμένου βούτυρου.

Προς γνώσιν όσων δεν μιλούν Ροδίτικα, το πανίνο (Ιταλικό) δεν είναι τίποτ’ άλλο απο αυτό που σήμερα λέμε σάντουιτς (Εγγλέζικο). Και μια και θυμήθηκα τα παιδικά μου πανίνα να τώρα ευκαιρία να πούμε μια ιστορία για σάντουιτς.

Ένα μουντό Λονδρέζικο πρωινό του 1762, μια λαμπρή παρέα απο διασημότητες της πολιτικής και της αριστοκρατίας ήταν μαζεμένη γύρω απο ένα στρογγυλό, πράσινο τραπέζι στο αριστοκρατικό και αποκλειστικό Beef Steak Club. Το παιχνίδι της τράπουλας είχε αρχίσει απο την προηγούμενη και τώρα, σχεδόν 24 ώρες αργότερα, ήταν στο φόρτε του.

Ο John Montagu, 4ος Κόμης του Σάντουιτς, PC, FRS και Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου, σκούπιζε τον ιδρώτα του μ’ ένα τεράστιο μαντήλι. Έχανε πολλά, ήταν κουρασμένος και πάνω απ’ όλα πεινασμένος, μα δεν ήθελε να φύγει απο το τραπέζι, μην τυχόν κι άλλαζε η τύχη του προς το καλύτερο.

Έκανε νόημα και ψιθύρισε κάτι στ’ αυτί του υπηρέτη που σαν απο μαγεία εμφανίστηκε δίπλα του. Λίγο αργότερα ο υπηρέτης επέστρεψε μ’ έναν ασημένιο δίσκο. Πάνω του, σ’ ένα επίσης ασημένιο πιάτο, ήταν μια φέτα παστό βωδινό, ανάμεσα σε δυο λεπτές φέτες τοστ. Ο Τζών Μόνταγκιου, 4ος Κόμης του Sandwich συνέχισε τώρα να παίζει με το ένα χέρι ενώ με το άλλο μασούλαγε επι τέλους το κολατσιό του.

Δεν πέρασε πολύ ώρα, όταν κάποιος άλλος απο τους παίκτες κάλεσε έναν υπηρέτη και διακριτικά ζήτησε “Ενα τέτοιο… σαν εκείνο του Σάντουιτς”, για ν’ ακολουθήσουν σύντομα κι άλλοι: The same as Sandwich! Το σάντουιτς με τη σημερινή του μορφή είχε γεννηθεί!

Είναι βέβαιο πως ο Τζών Μόνταγκιου, 4ος Κόμης του Sandwich κλπ. κλπ. δεν εφεύρε το σάντουιτς, είναι όμως βέβαιο πως αυτός το διέδωσε στη Δύση. Λένε πως την ιδέα την πήρε στη διάρκεια των πολλών ταξειδιών του στην Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο. Εκεί, η συνήθεια κάποιου φαγητού τυλιγμένου, τοποθετημένου επάνω ή ανάμεσα σε ψωμί είναι κοινή και πανάρχαια συνήθεια. Παράδειγμα η ελληνοτουρκική πίτα με κομμάτια κρέατος (Δις γουαίη μίστερ. Πίτα Γκύρος εξτρα πρίμα γκούτ!).

Η γενική αποδοχή του σάντουιτς είναι τυπικό παράδειγμα της δύναμης του τρόπου ζωής να επιβάλλει τους δικούς του γαστρονομικούς κανόνες. Στη διάρκεια του 19ου αι. οι ανάγκες της Βιομηχανικής Επανάστασης -πολλές και σκληρές ώρες εργασίας, μεγάλη πολλές φορές απόσταση του τόπου εργασίας απο το σπίτι- έκαναν το σάντουιτς τροφή των εργαζόμενων σε εργοστάσια και γιαπιά. Πέρασε όμως και στις ανώτερες τάξεις όπου έγινε κανόνας σε νυχτερινές δεξιώσεις και χορούς. Αυτά στην Αγγλία του 19ου αιώνα.

209 χρόνια αργότερα, στις 4 Σεπτ. 1971, οι New York Times θα γράψουν:

Ο Γύρος, ένα Ελληνικό Σάντουιτς που πουλάει όσο και το Hot Dog.

Ενα σάντουιτς που όπως πιστεύεται δημιουργήθηκε πριν 2000 χρόνια έχει καταχτήσει τους λάτρεις του γρήγορου φαγητού στο Μανχάτταν. Πρόκειται για τον Ελληνικό “γύρο” που αποτελείται απο αρνί, ντομάτα και κρεμμύδι φωλιασμένα σε μαλακό ψωμί που λέγεται πίτα…
Είναι νομίζω περιττό να αραδιάσουμε εδώ συνταγές για σάντουιτς αφού μόνο η έλλειψη φαντασίας μπορεί να περιορίσει τις παραλλαγές του. Δεν αντέχω όμως να μην σας δώσω τη συνταγή του “Σάντουιτς του Βασιλιά”. Κι όπως “Ενα είν’ το Κόμμα”, έτσι κι ένας είν’ ο Βασιλιάς: ο Έλβις. Ο οποίος λάτρευε το “Fried Peanut Butter & Banana Sandwich”. Ιδού:

Σάντουιτς με τηγανητό φυστικοβούτυρο και μπανάνα

2 φέτες άσπρο ψωμί τόστ
 -1 ώριμη μπανάνα 
 -3 κουτ. σούπας φυστικοβούτυρο -
2 κουτ. σούπας βούτυρο

Σ’ ένα μπώλ λυώστε καλά τη μπανάνα με το πηρούνι.
Ψήστε ελαφρά το ψωμί στην τοστιέρα.
Απλώστε στη μια φέτα το φυστικοβούτυρο και στην άλλη τη μπανάνα. Ενώστε τις φέτες.
Τηγανήστε το σάντουιτς σε βούτυρο μέχρι να χρυσίσουν και οι δυο μεριές.
Κόψτε το διαγώνια και σερβίρετε ζεστό.

Βαγγέλης Παυλίδης

η ιστοσελίδα του εδώ