Φίλες και φίλοι,

Σήμερα θα σας παρουσιάσω τον Άγγλο λοχαγό Ουίλλιαμ Μάρτιν Λήκ που περιηγήθηκε στην Ελλάδα για πέντε ολόκληρα χρόνια, κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, εκτελώντας μυστική στρατιωτική και διπλωματική αποστολή.

Ήταν η εποχή που η Ελλάδα αποτελούσε χώρα στρατηγικής σημασίας για την θαλασσοκράτειρα Αγγλία και τον Βοναπάρτη μέσα στα πλαίσια του άγριου ανταγωνισμού τους για τον πιθανό διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και, επομένως, τον οικονομικό έλεγχο της ανατολικής Μεσογείου.
Ανήσυχο και ερευνητικό πνεύμα, ο Λήκ συνδύασε την αποστολή με την έρευνα, το ρόλο του μυστικού πράκτορα με εκείνον του περιηγητή. Πρόσφερε για το συγκεκριμένο χρόνο τις υπηρεσίες του στην αγγλική κυβέρνηση και μακροπρόθεσμα αξιοποίησε το τεράστιο υλικό που συγκέντρωσε στα ταξίδια του στον ελληνικό χώρο.

Η όλη του δραστηριότητα ξεπερνά κατά πολύ τα πλαίσια του περιηγητισμού. Υπήρξε διπλωμάτης και στρατιωτικός, αλλά και αρχαιολόγος, τοπογράφος, νομισματολόγος, επιγραφολόγος, γλωσσολόγος και συλλέκτης. Όλα αυτά δημιούργησαν δέκα πολύτομες επιβλητικές εκδόσεις πολλών χιλιάδων σελίδων.

Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στην Ινδία, σε ηλικία 17 ετών, το 1794. Πέντε χρόνια αργότερα έχει γίνει λοχαγός και διορίζεται μέλος μιας στρατιωτικής αποστολής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, με σκοπό την οργάνωση του τουρκικού πυροβολικού. Η γαλλική εισβολή στην Αίγυπτο έχει αρχίσει.
Τον Ιανουάριο του 1801 ο Λήκ θα προσκολληθεί στην αποστολή του στρατηγού Κέλλερ με προορισμό τη χώρα του Νείλου. Ο Κέλλερ είχε εντολή από τον Άγγλο Πρεσβευτή στην Πόλη, τον Έλγιν, να χειριστεί το θέμα της υπογραφής ανακωχής ή σε περίπτωση που θα παρατεινόταν ο πόλεμος να προσφέρει τεχνική βοήθεια στο τουρκικό επιτελείο.

Τα μέλη της αποστολής θα διασχίσουν την Μικρά Ασία, μεταμφιεσμένα σε Τούρκους ταχυδρόμους. Είναι η πρώτη περιηγητική γεύση του Λήκ και η ευκαιρία να αποκαλυφθεί το εξερευνητικό του ταλέντο. Πράγματι, συγκεντρώνει αρχαιολογικό υλικό, καταγράφει στοιχεία, παρατηρεί και προβηματίζεται.
Τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς οι Γάλλοι συνθηκολογούν. Ο Λήκ βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια και η νέα του αποστολή είναι η χωρομέτρηση της Αιγύπτου με τη συνεργασία του γραμματέα του Έλγιν, τονΧάμιλτον. Οι δυο τους θα φτάσουν στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1802. Ο Λήκ κάνει περιοδείες στην Αττικοβοιωτία, τη Φωκίδα και την Αργολιδοκορινθία.

Στις 16 Σεπτεμβρίου, συμμετέχει στο έγκλημα της λεηλασίας του Έλγιν: συνοδεύει τα πρώτα σπασμένα μάρμαρα, επιβαίνοντας στο πλοίο «Μέντωρ» που φεύγει από τον Πειραιά. Εκείνο το καράβι θα βουλιάξει έξω από τα Κύθηρα και ο Λήκ θα πάρει το δρόμο της επιστροφής στο Λονδίνο.

Αυτό το ναυάγιο στάθηκε αιτία για τον Λήκ να στερεώσει τον προσανατολισμό του στην αρχαιολογία και τις γεωγραφικές του έρευνες. Το ταξίδι του στη Μικρά Ασία που προηγήθηκε, άσκησε μεγάλη επιρροή στη σκέψη του, αφού συνειδητοποίησε ότι πατούσε το χώμα που άνδρωσε τις μεγάλες μορφές των κλασσικών χρόνων.

Το 1804 η αγγλική κυβέρνηση του αναθέτει μια σημαντική μυστική αποστολή στις ευρωπαϊκές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή η αποστολή έχει χαρακτήρα κατασκοπευτικό, στρατηγικό, διπλωματικό και πολιτικό. Ο Λήκ έχει εντολή να περιηγηθεί τις δυτικές ελληνικές ακτές, από την Αλβανία μέχρι το Μωριά, και κυρίως τα σημεία που θα μπορούσαν οι αντίπαλοι Γάλλοι να πραγματοποιήσουν αποβάσεις, και συγχρόνως να συνεργαστεί με τους Τούρκους για την οργάνωση της άμυνας και τη βελτίωση των παραλιακών οχυρώσεων.

‘Υστερα πρέπει να εισχωρήσει στην ελληνική χερσόνησο για να συγκεντρώσει πληροφορίες στρατηγικής σημασίας και να επισημάνει τους δρόμους και τις διαβάσεις που οδηγούν στην οθωμανική πρωτεύουσα και στο Μωριά, να καλλιεργήσει φιλικές σχέσεις με τον Αλή Πασά και τους Τούρκους διοικητές της ευρωπαϊκής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, να συμπαρασταθεί στην οχύρωση των τρωτών περιοχών και στην τοπική στρατιωτική οργάνωση, να επισκεφθεί τα κάστρα του Μωριά και να συνεργαστεί με τους Οθωμανούς στρατιωτικούς για τον εκσυγχρονισμό της άμυνας των φρουρίων, και τέλος, να συγκεντρώσει πληροφορίες πολιτικής και στρατιωτικής σημασίας για τους ελληνικούς πληθυσμούς.

Τα σπουδαιότερα από όσα είδε και έγραψε, φίλες και φίλοι, θα τα δούμε στις επόμενες αναρτήσεις μας.

Καλό φθινόπωρο!

Δήμητρα Παπαναστασοπούλου