Γιάννης Καραχισαρίδης

Δημοκρατία δεν είναι μόνο ο διαχωρισμός των τριών εξουσιών. Πολύ κουβέντα έγινε αυτές τις μέρες για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Και είναι αλήθεια ότι ο διαχωρισμός των τριών εξουσιών αποτελεί τον πυρήνα της σύγχρονης δημοκρατίας. Γιατί απλά εμποδίζει την όποια κυβέρνηση να αυθαιρετεί. Πέρα όμως από τον διαχωρισμό των εξουσιών, η δημοκρατία πάντα αναζητούσε κι άλλες ασφαλιστικές δικλείδες, Κι άλλες εξασφαλίσεις που θα την βοηθούσαν να αντιστέκεται αποτελεσματικά σε όποιες καταχρήσεις εξουσίας. Σχετικά πρόσφατα ανακάλυψε τις ανεξάρτητες αρχές, πρόσθετους μηχανισμούς ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας. Μα το πιο μεγάλο στοίχημα της δημοκρατίας είναι να εμποδίζει την κομματικοποίηση του κράτους. Στη χώρα μας όμως βρισκόμαστε πολύ πίσω σ’ αυτή τη προσπάθεια. Το σύνολο των πολιτικών κομμάτων που, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, βρέθηκαν στην εξουσία, επεδίωξαν την κομματικοποίηση του κράτους. Τροφοδοτούσαν τη κρατική μηχανή με τα δικά τους παιδιά, με αποτέλεσμα αυτή να γιγαντώνεται για να τους χωρέσει όλους. Σήμερα αναζητούμε τον εκδημοκρατισμό στην αναθεώρηση του συντάγματος ή σε απανωτούς περίπλοκους νόμους για διάφορα θέματα. Αλλά για τη κομματικοποίηση του κράτους κανείς δε μιλάει επί της ουσίας. Το ένα κόμμα κατηγορεί το άλλο και κανείς δεν ασχολείται με το να διατυπώσει κανόνες στελέχωσης του κρατικού μηχανισμού. Αυτό θα ήταν μια μεγάλη επανάσταση. Αλλά προτιμάμε να ζούμε τις επαναστάσεις στις φαντασιώσεις μας.

Το μοναδικό αντίδοτο στη λιτότητα είναι η ανάπτυξη. Είπε ο υπουργός Σταθάκης: «Στο βαθμό που πρέπει να υπάρχουν κάποια πλεονάσματα, το βάρος θα συνεχίσει να υφίσταται, είτε με τη μορφή φόρων, είτε μέσω της μείωσης των δημοσίων δαπανών». Είναι υπουργός ανάπτυξης και δε περνάει απ’ το μυαλό του ότι τα πλεονάσματα θα μπορούσαν να προκύψουν από την ανάπτυξη. Μα δε περνάει απ’ το μυαλό του ότι αν δημιουργηθούν νέες επιχειρήσεις θα εισπράττει περισσότερους φόρους και θα έχει πλεόνασμα; Έχουμε κολλήσει στα μνημονιακά δάνεια, γιατί ποτέ δε συζητήσαμε σοβαρά για την ανάπτυξη. Πώς δηλαδή θα δημιουργήσουμε ένα ευνοϊκό φορολογικό περιβάλλον με μια νομοθετική απλότητα. Είναι η μόνη συζήτηση που έχει ανάγκη η χώρα. Όλα τα άλλα έπονται. Αλλιώς θα συνεχίσουμε να ζούμε με τη μιζέρια μας.

Η υποκρισία εκείνων που δήθεν πέφτουν από τα σύννεφα. Η πληροφορία ότι η κυβέρνηση της αριστεράς έψαχνε στη Ρωσία, αν χρειαστεί, να τυπώσει δραχμές έφερε ταραχή και ανατριχίλα στην αντιπολίτευση. Η οποία εξακόντισε τα αντιπολιτευτικά της βέλη. Αλλά κανείς δε δικαιούται να πέφτει από τα σύννεφα. Το πρώτο εξάμηνο του 2015 η αριστερή κυβέρνηση ήταν έτοιμη για σκληρές διαπραγματεύσεις και ενδεχομένως και για σύγκρουση με τους δανειστές. Ποτέ δεν το έκρυψαν και όλοι το ξέραμε. Λογικό ήταν λοιπόν να προετοιμάζονται και για τη σύγκρουση. Απλά αυτό το βήμα δεν το έκαναν γιατί κυριολεκτικά τη τελευταία στιγμή αντιλήφθηκαν ότι η σύγκρουση θα οδηγούσε στην άτακτη χρεοκοπία, δηλαδή στην απόλυτη καταστροφή.

Το νόημα της ηγεσίας. Οι άνθρωποι κατά κανόνα προτιμούν να διατηρούν τα κεκτημένα, παρά να ρισκάρουν για τα περισσότερα. Ρισκάρουν πάντα οι λιγότεροι. Αυτοί που είναι έτοιμοι και να χάσουν. Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις που εκτιμάμε κάτι σαν επικίνδυνο, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Για παράδειγμα στη πολιτική θεωρούμε ρίσκο το να κακοκαρδίσουμε τους ψηφοφόρους μας. Αυτό το ονομάσαμε πολιτικό κόστος, χωρίς να περνάει απ’ το μυαλό μας, ότι αν κάνουμε κάτι που θα αποδειχθεί σωστό, τότε οι ψηφοφόροι θα το αναγνωρίσουν και θα μας επαινέσουν. Αυτό εξ άλλου είναι και το νόημα της ηγεσίας. Να αλλάζει τη γνώμη των πολιτών κι όχι να υποτάσσεται στα όποια υποτιθέμενα θέλω τους.

Χαμένοι στη μετάφραση. Ότι δε μπορούμε να καταλάβουμε του προσδίδουμε μια υπερβατική δύναμη. Νομίζουμε ότι δυο βουβάλια, το ΔΝΤ και η Ευρώπη τσακώνονται για το δικό μας χρέος και παλεύουνε στη λάσπη. Κι εμείς είμαστε βατράχια στα πόδια τους, περιμένοντας με αγωνία ποιος θα είναι ο νικητής. Όμως ούτε για βουβάλια πρόκειται, ούτε για βατράχια. Κανένας δε συγκρούεται με κανέναν. Χαμένοι στη μετάφραση δε καταλαβαίνουμε ότι το ΔΝΤ και η Ευρώπη λένε τα ίδια ακριβώς. Και οι δύο συμφωνούνε ότι ο αντιαναπτυξιακός δρόμος που ακολουθούμε επί έξη χρόνια δεν οδηγεί πουθενά. Φόροι και περικοπές χωρίς μεταρρυθμίσεις οδηγούν σε αδιέξοδο. Και το ΔΝΤ με βάση τον κανονισμό του δε μπορεί να δανείζει μια χώρα που επιμένει να μπλοκάρει κάθε αναπτυξιακή δυνατότητα και να διατηρεί ένα μη βιώσιμο χρέος. Εμείς όμως προτιμούμε να ζούμε με την αυταπάτη ότι κάτι τρέχει εκεί έξω και μπορεί να βγούμε κερδισμένοι. Ενώ κάτι τρέχει εδώ μέσα και μάλλον θα βγούμε χαμένοι.

Η ουτοπία έγινε πια ένα αναλώσιμο χόμπι. Η ενασχόληση με την ουτοπία έχει γίνει πολύ ελκυστική στην εποχή μας. Είναι πολλοί αυτοί που την επικαλούνται. Έχει γίνει σχεδόν ένα πνευματικό χόμπι που συνοδεύει τη «κουραστική» καθημερινότητα και προσφέρει στους νεόκοπους ουτοπιστές ένα είδος ενατένισης. Μόνο που οι αληθινοί ουτοπιστές ποτέ δεν οραματίστηκαν κάτι που ήταν από χέρι χαμένο. Έζησαν τη ζωή τους πλημμυρισμένοι από την ουτοπία τους και οι περισσότεροι κατάφεραν ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Ο Γκάντι τα έβαλε με μια αυτοκρατορία και τη νίκησε χωρίς καν να θυμώσει. Ο Κολόμβος απέδειξε ότι η ουτοπία του ήταν μια πραγματικότητα. Κι ο Τσε μπορεί να χάθηκε στις ερημιές της Βολιβίας, αλλά έζησε και τη τελευταία ρανίδα της δικής του ουτοπίας.

Στη δημοκρατία οι νόμοι αλλάζουν δύσκολα. Πολλά έχουμε παρεξηγήσει στη χώρα μας σχετικά με τη φύση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ένα απ’ αυτά – που ποτέ δεν έχει συζητηθεί – είναι η διαχείριση του νομοθετικού έργου. Νομίζουμε ότι όσο πιο πολύ νομοθετούμε τόσο καλύτερη δημοκρατία έχουμε. Σα πρωτάρηδες έχουμε μετατρέψει τα υπουργεία σε εργαστήρια παραγωγής νόμων. Όσο πιο πολλούς τόσο πιο καλά. Στις δυτικές δημοκρατίες έξω από τα σύνορα μας σκέφτονται αλλιώς. Ένας πρωθυπουργός μιας άλλης χώρας δήλωσε: «Αν δε βρούμε λύση κι εξαναγκαστούμε, ίσως θα πρέπει να αλλάξουμε το νόμο». Εκεί ο νόμος αλλάζει σε ακραία περίπτωση. Εδώ διασκεδάζουμε με τους νόμους, σα σε παιδική χαρά.

Όταν η πολιτική γίνεται μάταιη. Είπε ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ: «Είναι ανάγκη να υπάρξει στην Ελλάδα ένας ισχυρός ενιαίος προοδευτικός φορέας της σοσιαλδημοκρατίας, της ανανεωτικής αριστεράς και του προοδευτικού κέντρου». Όπως θα έλεγε και ο Άμλετ «λόγια, λόγια, λόγια». Πολλές φορές στην πολιτική νομίζουμε ότι αρκεί να το πούμε και θα γίνει. Λέμε προοδευτικό κέντρο και προοδευτική σοσιαλδημοκρατία, που σημαίνει ότι υπάρχει και αντιδραστικό κέντρο και αντιδραστική σοσιαλδημοκρατία. Ποιος θα μας διευκρινίσει αυτές τις μικρές λεπτομέρειες; Έπειτα όλοι οι πολιτικοί ονειρεύονται ισχυρούς και ενιαίους φορείς. Μόνο που ισχύς δεν αποκτάται με εξαγγελίες. Η πολιτική συνήθως ματαιοπονεί όταν μιλάει, γι’ αυτό και κρίνεται όταν πράττει.

Άλλο καθαρές λύσεις κι άλλο ιδεολογική καθαρότητα. Οι καθαρές λύσεις, χωρίς αστερίσκους και υπονοήσεις είναι αποτελεσματικές λύσεις. Είναι εύκολο να εφαρμοστούν επειδή είναι σαφείς και τις περισσότερες φορές οδηγούν στη πρόοδο. Οι καθαρές λύσεις απαιτούν θάρρος γι’ αυτό και σπανίζουν. Από την άλλη η ιδεολογική καθαρότητα προτιμάει ένα αποστειρωμένο και ασφαλές περιβάλλον, παρά να αναμιχθεί με τη πραγματικότητα και να επηρεάσει τις εξελίξεις. Γιατί το πρόβλημα της πραγματικότητας είναι ότι δεν διαθέτει ιδεολογική καθαρότητα.

Παίζοντας ζάρια με τα υπουργεία. Τα ταιριάζουμε έτσι τα ταιριάζουμε αλλιώς μα ακόμα δε βρήκαμε τους κατάλληλους συνδυασμούς. Αν κάποιος ιστορικός αποφάσιζε να καταγράψει πόσα υπουργεία ιδρύθηκαν, καταργήθηκαν, συγχωνεύτηκαν και τι αρμοδιότητες πήραν και έδωσαν, θα έχανε το μπούσουλα. Η εκτελεστική εξουσία εκτός από την νομοπαρασκευαστική παιδική χαρά, διαθέτει και τη παιδική χαρά των υπουργείων. Το απόλυτο χάος. Σε όλες τις προηγμένες χώρες τα υπουργεία είναι σταθερά για δεκαετίας, ώστε η δουλειά να γίνεται απλά και αποτελεσματικά.

Η βαθύτερη αιτία της αναβλητικότητας και της ματαίωσης. Στο Μόναχο μας είχε παραχωρηθεί ένα μεγάλο οικόπεδο για να κτίσουμε ένα ελληνικό εκπαιδευτήριο. Πέρασαν χρόνια δε τα καταφέραμε και ο Δήμος Μονάχου πήρε πίσω το οικόπεδο. Πέρασε στα ψιλά της ενημέρωσης, προκάλεσε μια μικρή αναστάτωση σε ένα μικρό κύκλο ενδιαφερομένων και μετά γυρίσαμε σελίδα. Τελικά γιατί είμαστε τόσο αναβλητικοί και τόσο ανίκανοι να τελειώσουμε μια δουλειά on time; Η απάντηση είναι απλή. Είμαστε μια χαρά άνθρωποι και αρκετά ικανοί για να τα καταφέρνουμε. Αλλά έχουμε κτίσει αξεπέραστα φρούρια γραφειοκρατίας, που εμποδίζουν την όποια διέλευση. Ο δημόσιος τομέας αυτής της χώρας έχει επιλέξει να είναι νόμιμος, αλλά αποτυχημένος.

Οραματιζόμαστε τα μεγαλεπήβολα και τσαλαβουτάμε στα απλά. Θα αλλάξουμε τη κοινωνία, θα αλλάξουμε τον κόσμο όλο, θα εξαλείψουμε τη φτώχεια, θα προσφέρουμε ισάξια σε όλους το υπέρτατο αγαθό της δικαιοσύνης, θα καλπάσουμε προς την ανάπτυξη και δίκαια θα διανείμουμε τον πλούτο. Κορδωνόμαστε γιατί έχουμε προσδεθεί στα μεγάλα οράματα που θα δικαιώσουν τον αδιαπραγμάτευτο ουμανισμό μας. Αλλά ακόμα δε βρήκαμε έναν τρόπο να διαχειριζόμαστε τα σκουπίδια που αφήνει πίσω της η καταναλωτική κοινωνία μας. Ακόμα ψάχνουμε να ορίσουμε τι είναι δάσος, τι αιγιαλός και τι αυθαίρετο. Όλοι έχουμε συμφωνήσει για το αίσχος του νοσοκομείου για τους φυλακισμένους, χωρίς όμως τίποτα ν’ αλλάζει. Και στα δικαστήρια οι διάδικοι αναστενάζουν. Ακόμα έχουμε πινάκια με τριάντα υποθέσεις, ενώ ποτέ δε δικάζονται πάνω από δέκα. Και στην Ευελπίδων σέρνονται οι δικηγόροι και οι πολίτες περιμένοντας να έρθει η ώρα της πολυπόθητης δικαιοσύνης.

ΥΓ. Στην αρχή της σχολικής χρονιάς, στο Κολλέγιο Αθηνών, έδιναν το τετράδιο σημειώσεων και μελέτης. Στο οπισθόφυλλο είχε ένα σχόλιο: «Αυτή η επιστολή είναι πιο μακροσκελής απ’ ό,τι έπρεπε, γιατί δεν είχα το χρόνο να την κάνω συντομότερη»

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr